2025-2026 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Cevapları

[MaArif Faruk]

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları (1. Kitap) Sayfa 130

Sümerlerin şehir merkezlerinde “ziggurat” adı verilen yapılar bulunmaktadır (Görsel 3.40). Genellikle yedi katlı olarak inşa edilen bu yapılar, birer tapınak olarak bilinse de farklı amaçlarla da kullanılmıştır. Zigguratların özellikleri ve kullanım amaçları aşağıdaki bilgi görselinde verilmiştir. Bilgi görselini inceleyiniz ve soruyu cevaplayınız.


En üst katlar rasathane (gözlemevi) olarak kullanılmıştır. Bu sayede Sü- merli gök bilimciler takımyıldızın haritasını oluşturmuş, bazı gezegenleri belirlemişlerdir. Ayrıca Ay’ın hareketlerini gözlemleyip ay yılı esaslı takvimi yapmışlardır. Bu takvim, tarihte bilinen ilk takvim olmuştur. Bunun yanı sıra günlük zaman dilimlerini saniye, dakika ve saat olacak şekilde belirlemişlerdir.


Ara katlarda yöneticilerin yanı sıra okul ve tapınak bulunmaktadır. Kral, şehri buradan yönetmiştir. Eğitimde çivi yazılı kil tabletler kullandıkları için okullarına “tablet evi” demişlerdir. Böylece yazıyı icat etmekle kalmamış, yazının öğretilmesi ve yayılması için de çalışmışlardır.


Zigguratlar aynı zamanda arşiv ve kütüphane işlevi de görmüştür. Halkın kültürel varlığını yansıtan en değerli metinler buralarda saklanmıştır. Kâtiplerin kopya ettiği eski eserler ve kitaplar ile zengin bir kütüphane oluşturulmuştur.


Sümerler, zigguratların alt katlarını kıtlık tehlikesine karşı tahıl ambarı olarak kullanmışlardır. Buralarda tahılın yanı sıra zor zamanlarda kullanılmak üzere değerli madenler ve eşyalar da depolanmıştır. Tapınaklar, zor zamanlarda yoksullara ambarlarını açarak bir sosyal güvenlik hizmeti de sunmuştur.


Soru: Bilgi görselinde verilenlere göre zigguratların kullanımı Sümerlerin ortak mirasa hangi katkıları yapmasını sağlamıştır? Yazınız.

• Cevap: Zigguratlar sayesinde Sümerler, astronomi ve takvim sistemine katkıda bulunmuş, yazının öğretilmesi ve yayılmasına öncülük etmişlerdir. Aynı zamanda arşiv, kütüphane ve sosyal güvenlik hizmetleri sunarak bilginin korunmasına ve toplumun refahına katkıda bulunmuşlardır.

 

[MaArif Faruk]

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları (1. Kitap) Sayfa 131​

Soru: Babilliler ile ilgili verilen kaynakları inceleyiniz ve soruyu cevaplayınız.

Mezopotamya’da kurulan önemli medeniyetlerden biri de BabiMilerdir. Babilliler, Sümer- lerden farklı olarak tek merkezden yönetilmişlerdir. Devletin başkenti Babil’dir. Babilliler, zaman içinde sınırlarını genişleterek Mezopotamya dışındaki coğrafyalara da hâkim olmuşlardır (Harita 3.3).

Babilliler, mimaride ileri gitmiş bir medeniyettir. Başkent Babil’de inşa edilen Marduk Zig- guratı, İştar Kapısı ve dünyanın yedi harikasından biri kabul edilen Babil Asma Bahçeleri’ni yapmışlardır. Babillilerden günümüze ulaşan eserler, UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır. Yunanlı bilim insanları matematik, geometri, astronomi bilgilerinin temelini Marduk Zigguratı’nda bulunan çivi yazılı tabletlerden almışlardır.

Babil hükümdarlarından biri olan Hammurabi, toplumsal hayatı düzenlemek için “Ham- murabi Kanunları” olarak bilinen yazılı kanunlar hazırlatmıştır. Bu kanunlar, Sümer Kanun- ları’nın yeniden düzenlenmesi sonucunda “kısas esasına” göre yapılmıştır. Aşağıda bu kanunlardan örnek maddelere yer verilmiştir.

Hammurabi Kanunları’ndan Örnekler

• Bir kişi, bir başkasını ölüm cezası gerektirecek bir suçla itham edip suçunu kanıtlayamazsa suçlayan kişi ölüm cezasına çarptırılır.
• Hırsızlık yapan bir kişi yakalanırsa o kişi ölüme mahkûm edilir.
• Bir kişi, toplumda kendisiyle aynı seviyedeki bir kişinin dişine zarar verirse zarar verenin de dişi çekilir.


Soru: Hammurabi kanunları ile günümüzdeki kanunlar arasında ne gibi benzerlikler ve farklılıklar bulunmaktadır? Beyin fırtınası yaparak belirleyiniz.

• Cevap:

Benzerlikler:

• Hammurabi Kanunları gibi günümüzdeki kanunlar da toplumsal düzeni korumak ve suçları önlemek amacıyla hazırlanmıştır.
• Her iki kanun sistemi de hırsızlık, yaralama gibi suçlara karşı ceza uygulamaktadır.

Farklılıklar:

• Hammurabi Kanunları, “kısas” esasına dayanır; yani verilen ceza, suça birebir karşılık verir (dişe diş, göze göz). Günümüz kanunlarında ise bu tür cezalandırma anlayışı terk edilmiştir ve ceza, yasalarla belirlenen ölçüde uygulanır.
• Günümüz kanunlarında suçların ispatlanması daha modern ve tarafsız yöntemlerle yapılır, Hammurabi Kanunları’nda suç kanıtlanamazsa suçlayan cezalandırılırdı.

 

[MaArif Faruk]

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları (1. Kitap) Sayfa 132​

Soru: Asurlular ile ilgili verilen kaynakları inceleyiniz ve soruyu cevaplayınız.

Mezopotamya, Mısır ve Anadolu’nun güneyine hâkim olan Asurluların başkenti Nino- va’dır. Sanata önem veren Asurlular, saray ve tapınak duvarlarını av ve savaş tasvirleri ile süslemişlerdir. Ayrıca haberleşmeyi sağlamak için posta teşkilatı oluşturmuşlar ve su ihtiyaçlarını karşılamak için barajlar yapmışlardır (Harita 3.4).

Ticarette gelişmiş bir medeniyet olan Asurlular, Anadolu’daki medeniyetlerle ticaret yaparak burada çok sayıda ticaret kolonisi kurmuşlardır. Asurlular, bu ticari faaliyetler ile çivi yazısını Anadolu’ya tanıtmışlardır.

Anadolu’daki en önemli ticaret merkezi Kültepe (Kayseri) olmuştur. Asurlu tüccarlar, bu rada evleri ve dükkânları içine alan büyük bir karum (pazar yeri) kurmuşlardır. Kültepe’de yapılan kazılarda Asurlu tüccarların ticari yazışmalarını belgeleyen 20 binin üzerinde çivi yazılı tablet bulunmuştur. Bu tabletler, Anadolu’da bilinen ilk yazılı tablet örnekleridir.

Dünyanın en eski kütüphanelerinden biri, MÖ 7. yüzyılda Asurların başkenti Ninova’da ku rulan Asurbanipal Kütüphanesi olmuştur. Bilim ve kültüre önem veren Asurbanipal, binlerce eseri kurduğu bu kütüphanede toplamıştır.

Soru: Kültepe’de bulunan tabletler ile Ninova’daki Asurbanibal Kütüphanesi’nin Anadolu tarihine ve ortak mirasa katkıları neler olmuştur? Yazınız.

Cevap: Kültepe tabletleri, Anadolu’da yazının kullanılmaya başlandığını göstererek yazılı kültürün temellerini atmıştır. Ninova’daki Asurbanipal Kütüphanesi ise bilim ve kültür açısından önemli bilgiler sunarak tarihî mirasa katkı sağlamıştır.

 

[MaArif Faruk]

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları (1. Kitap) Sayfa 134​

Hititlere ait en önemli bilgilere Hattuşa’daki kalıntılardan ulaşılmaktadır. Şehirdeki Aslanlı Kapı, Kral Kapı, Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı gibi mimari eserler günümüze ulaşan önemli kalıntılar arasında yer almıştır. Hattuşa, 1986’da UNESCO tarafından Dünya Mirası Liste- si’ne alınmıştır.

Hattuşa’da yapılan kazılarda sayıları 30 bini bulan çivi yazılı tablete ulaşılmıştır. Tarihî belge niteliğindeki bu tabletlerden Hititlerin yanı sıra diğer Anadolu medeniyetleri ve bazı Mezopotamya medeniyetlerine ait bilgilere de ulaşılmaktadır. Hattuşa’daki bu tabletler 2001’de UNESCO Dünya Belleği Listesi’ne dâhil edilmiştir.

Hititlerde krallar yıl boyunca yaşanan olayları tanrılarına hesap vermek amacıyla kral yıllıklarına yazdırmışlardır. Önemli olayların olduğu gibi yazıldığı kral yıllıkları, tarafsız tarihçiliğin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Kraliçelerine “tavananna” adını veren Hititler, soylulardan oluşan bir “Pankuş Meclisi” kurmuşlardır.

Hititler, diğer medeniyetlerle olan ilişkilerini ve imzaladıkları belgeleri kayıt altına almıştır. Kadeş Antlaşması da bu belgelerden biridir. Mısırlar ile Hititler arasında yapılan bu antlaşmanın bir nüshası Boğazköy kazılarında bulunmuş olup günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir (Görsel 3.42). Kadeş Antlaşması, tarihteki ilk uluslararası barış antlaşması olarak kabul edilmektedir. Modern diplomasinin temeli olan antlaşmanın bir nüshası da günümüzde New York’tâki Birleşmiş Milletler Binası’nda sergilenmektedir.

Bir vatanın sahibi olmanın yolu; o topraklarda yaşanmış tarihî olayları bilmek, doğmuş uygarlıkları tanıma ve sahip olmaktan geçer.”

Mustafa Kemal Atatürk

Soru: Mustafa Kemal Atatürk’ün sözünden yola çıkarak sahip olduğumuz kültürel varlıkları korumak ve gelecek nesillere aktarmak için neler yapılabilir? Tartışınız.

Cevap: Atatürk’ün sözünden yola çıkarak, kültürel varlıkları korumak için tarihî miras hakkında bilinç oluşturulmalı, bu mirasların değeri anlatılmalıdır. Ayrıca, kültürel miraslar yasalarla korunmalı, restorasyon çalışmaları yapılmalı ve bu varlıklar gelecek nesillere aktarılmak üzere eğitim programlarına dâhil edilmelidir. Toplumun bu konudaki farkındalığı artırılmalı ve sivil toplum katılımı teşvik edilmelidir.

 

[MaArif Faruk]

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları (1. Kitap) Sayfa 135​

Lidyalılar, sınırları içinde ticaret yapan tüccarların mallarını korumak için devlet güvencesi vermiştir. Böylece tarihte ilk kez sigortacılığı başlatmışlardır. Lidyalılar, parayı icat eden medeniyettir. Paranın icadı ile ticarette değiş tokuş usulü yerine daha çok parayı kullanan Lidyalılar, tarihte önemli bir yere sahiptir.

Soru: Karekodda yer alan bilgilere göre Lidyalıların ortak mirasa katkıları nelerdir? Yazınız. Lidyalıların parayı kullanması ve Kral Yolu’nun medeniyetlere katkısı nelerdir? Yazınız.

• Cevap: Lidyalılar, tarihte parayı ilk kullanan medeniyettir. Bu buluş, ticaretin kolaylaşmasını sağlamış ve ekonomik ilişkileri hızlandırmıştır. Ayrıca Lidyalılar tarafından inşa edilen Kral Yolu, ticaret ve kültürel etkileşim açısından önemli bir güzergâh olmuş, farklı medeniyetler arasında bilgi ve ürün alışverişini hızlandırmıştır.

Soru: Karekodda yer alan bilgilere göre İyonyalılar ortak mirasa diğer Anadolu medeniyetlerinden farklı olarak nasıl bir katkıda bulunmuşlardır? Yazınız.

• Cevap: İyonyalılar, bilim, felsefe ve sanat alanlarında önemli katkılar yapmışlardır. Diğer Anadolu medeniyetlerinden farklı olarak düşünce özgürlüğüne verdikleri önem sayesinde felsefe ve bilimde büyük ilerlemeler kaydedilmiş, Thales, Anaksimandros gibi filozoflar yetişmiştir. Ayrıca matematik ve astronomide de önemli buluşlara imza atmışlardır.