ORTAK MİRAS ÖGELERİ
• Ortak Miras: İnsanların uzun yıllar boyunca oluşturdukları ve sonraki nesillere aktardıkları tüm maddi ve manevi değerlere denir. Bu eserler, insanlık için anlam taşır.
• Mülkiyet: Ortak miras tek bir ulusa ait değildir. Sadece eseri barındıran devlete değil, tüm insanlığa aittir.
• Koruma Sorumluluğu: Ortak mirası korumak herkesin görevidir. Devletler bu konuda kanunlar çıkararak ve müzeler kurarak ortak mirası koruma altına almalıdır.
• Uluslararası Kuruluş: Dünyada ortak miras eserlerini korumakla yükümlü olan kuruluş UNESCO’dur (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu).
• UNESCO ve Türkiye: Türkiye, UNESCO’ya 4 Kasım 1946 tarihinde katılmıştır. UNESCO, kültürel mirası somut ve somut olmayan olarak sınıflandırmaktadır.
• Ulusal Koruma Kurumları: Ülkemizdeki kültürel miras ögelerinin korunmasında T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Vakıflar Genel Müdürlüğü ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü görevlidir.
| Uyarı Tipi | DİKKAT Edilmesi Gereken Konu |
| Tarihî Varlıkların Oluşumu | Tarihî varlıklar, doğal varlıkların aksine insanlar tarafından yapılmıştır. |
| Ortak Mirasın Önemi | Ortak mirasın oluşmasında sayısız insan, devlet ve uygarlıkların emeği vardır, bu nedenle miras sadece onu barındıran devlete ait değildir, tüm insanlığın ortak malıdır. |
| Koruma Sorumluluğu | Ortak miras ögelerinin korunmasında sadece resmî kurumların değil, aynı zamanda valilikler, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının da görev ve sorumlulukları vardır. |
Ortak Miras Ögeleri Sınıflandırılması
Ortak miras eserleri iki ana kategoriye ayrılır:
| Ortak Miras Kategorisi | Tanım | Örnekler |
| Doğal Ortak Miras Ögeleri | İnsanlık için anlam taşıyan, doğal olarak oluşan eserlerdir. | Göl, Orman, Şelale, Dağ, Peribacası, Traverten. Türkiye’den örnekler: Ihlara Vadisi, Ölüdeniz, Ağrı Dağı, Abant Gölü. |
| Beşerî Ortak Miras Ögeleri | İnsanlık için değerli olan ve insanlar tarafından oluşturulan eserlerdir. | Antik kent, Cami, Sanat eseri, Kültürel ögeler, Tarihî varlıklar, Edebî eser. Türkiye’den örnekler: Tarihî Yarımada, Topkapı Sarayı, Ayasofya Camii |
Tarihî Varlıkların Sınıflandırılması
Tarihî varlıklar, geçmiş medeniyetlerden günümüze ulaşan; din, bilim, düşünce, sanat, edebiyat ve mimari alanlarda ortaya konan eserlerdir. Bu varlıklar üçe ayrılır:
| Tarihî Varlık Türü | Tanım | Örnekler |
| Tarihî Mekân | Geçmişte yaşamış insanların bıraktığı izlerin ve kalıntıların bulunduğu alanlardır. Çoğunlukla eski yerleşim yerleri, ibadet merkezleri ve savaş alanlarıdır. | Tarihî Yarımada, Çatalhöyük Neolitik Kenti, Ani Arkeolojik Alanı, Çanakkale Şehitliği. |
| Tarihî Eser | Geçmişte siyasi, askerî, eğitim, konaklama, ulaşım ve ekonomik amaçlarla inşa edilmiş yapılardır. | Topkapı Sarayı, Sultan Ahmet Camii, Cacabey Medresesi, Efes Celsus Kütüphanesi. |
| Tarihî Nesne | Geçmişten kalan, insanların yaşamlarını yansıtan ve tarihî değeri olan eşyalardır. Genellikle küçük boyutludur ve taşınabilir; çoğunlukla müzelerde sergilenir. | Kaşıkçı Elması, İstiklal Madalyası, Hitit Güneş Kursu, Kanatlı Denizatı Broşu. |
Türkiye’deki Bazı UNESCO Dünya Mirası Listesi Ögeleri
UNESCO, kültürel mirası somut ve somut olmayan olarak sınıflandırmaktadır.
| Somut Kültürel Miras Ögeleri | İl/Konum | Kayıt Yılı (Kaynakta Belirtilen Bazıları) | Somut Olmayan Kültürel Miras Ögeleri | Uygulama/Konum (Kaynakta Belirtilen Bazıları) |
| İstanbul’un Tarihî Alanları | İstanbul | - | Kuş Dili (Islık Dili) | Doğu Karadeniz (Giresun, Ordu, Gümüşhane) |
| Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (Doğal + Kültürel) | Nevşehir | - | Mevlevi Sema Töreni | - |
| Pamukkale - Hieropolis (Doğal + Kültürel) | Denizli | 1988 | Ebru: Türk Kâğıt Süsleme Sanatı | - |
| Nemrut Dağı | Adıyaman | 1987 | Çay Kültürü | Azerbaycan ve Türkiye |
| Selimiye Camii ve Külliyesi | Edirne | - | Türk Okçuluğu (Geleneksel) | - |
| Divriği Ulu Camii | Sivas | - | Zeytin Yetiştiriciliğinde Geleneksel Yöntemler | - |
| Göbeklitepe | Şanlıurfa | 2018 | Geleneksel Ahlat Taş İşçiliği | Bitlis |
| Anadolu’nun Orta Çağ Ahşap Hipostil Camileri | Afyon, Eskişehir, Ankara, Konya, Kastamonu | 2023 | Türk Kahvesi ve Geleneği | - |
| Safranbolu Şehri | Karabük | 1994 | Mangala (Zekâ ve Strateji Oyunu) | Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye |
| Efes Antik Kenti | İzmir | - | Meddahlık | Türkiye ve Türkçe konuşulan ülkeler |
