İklim tipleri çeşitli doğa olayları nedeniyle birçok coğrafi bölgede karşımıza farklı olarak çıkmaktadır. Bir iklim tipi yüzölçümü bakımından büyük alanları etkiliyor ise bu iklim tipine mikroklima adı verilmektedir. Yeryüzü ele alındığında karşımıza çok sayıda iklim tipi çıkmaktadır. Bu iklim çeşitleri üzerinde kolay bir analiz yapabilmek için sıcak iklimler, ılıman iklimler ve soğuk iklimler olmak üzere gruplar oluşturulmuş ve bu gruplar alt dallara ayrılmıştır. Grupların altlarında kalan iklim çeşitleri ise ilgili iklimin hakim olduğu bölgede görülen yapış miktarı ve sıcaklık gibi etkenlere göre belirlenmiştir.
Belirli bir bölgede hangi iklim tipinin görüldüğünü anlamak için o bölgenin bitki örtüsüne bakmanız yeterli olacaktır. Örneğin Akdeniz ikliminin hakim olduğu yerlerde maki görülürken, karasal iklimin hakim olduğu yerlerde bozkır bitki örtüsüne rastlanmaktadır.
İklimin her alanda aynı olmamasının en büyük nedeni yeryüzü şekilledir. Özellikle dağlar iklim özelliklerinin iç bölgelere ulaşmasını engellemektedir. Akdeniz bölgesinde görülen Akdeniz iklimine İç Anadolu bölgesinde rastlanmamasının temel sebebi dağların kıyıya uzanış yönünün paralel olmasıdır. Sınır boyunda kıyıya paralel uzanan Toros dağları Akdeniz ikliminin iç kesimlere ulaşmasına mani olmaktadır.
1) Sıcak İklimler
Ekvatoral İklim: Kuzey ve güney yarım kürede 10 derecelik enlemler arasında gözlemlenmektedir. Malezya ve Endonezya gibi ülkelerde görülen iklim çeşididir. Yıllar baz yapılan sıcaklık incelemeleri sonucunda bu iklimin hakim olduğu yerlerde sıcaklık ortalamasının 25 derece civarında olduğu belirlenmiştir. Bu bölgelerde aşırı derecede nem bulunmaktadır. Düzensiz yapış rejimi görülür ve yağış miktarı yaklaşık olarak 2200 mm civarındadır. Ekvatoral iklim yapışlı bir iklim türü olduğundan hakim olduğu bölgelerin bitki örtüsü yağmur ormanlarıdır.
Tropikal İklim: 10 ve 30 derece kuzey ve güney enlemleri arasında kalan bölgelerde gözlemlenmektedir. Sudan ve Nijerya gibi ülkelerde tropikal iklim etkili bir şekilde hissedilmektedir. Tropikal iklimin görüldüğü bölgeler analiz edildiğinde yıllık sıcaklık ortalamalarının 20 santigrat derece civarında olduğu tespit edilmiştir. Sürekli yani yıl boyunca sıcaklık değerleri yüksek olduğundan sıcaklık farkı da azdır. Bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde yıllık yağış miktarı 2000 mm civarındadır. Yağış tipi ise yağmur olup konveksiyonel kökenlidir. Tropikal iklim bölgelerinde yağış miktarının yüksek olmasından dolayı bitki örtüsü uzun boylu otlardır. Bu uzun boyu otlar bilim dünyasında savan olarak isimlendirilmektedir. Savanlar arasında yer yer ağaç topluluklarına da rastlanmaktadır. Yeşil alanların bol olmasından dolayı bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde çok sayıda yaban hayvanı gözlemlenmektedir.
Muson İklimi: Asya kıtasının güney doğu kısımlarında gözlemlenen iklim tipidir. Yapılan incelemeler sonucunda bu iklimin oluşmasına neden olan etmenin muson rüzgarlarının olduğu tespit edilmiş ve ilgili iklim türü bu rüzgarlardan ismini almıştır. Japonya ve Hindistan muson iklim etkilerinin en net şekilde gözlemlenmiş olduğu yerlerdir. Muson ikliminin hakim olduğu bölgelerde yaz sıcaklıkları 25 santigrat derecelere ulaşmaktadır. Yıllık ortalama olarak 2000 mm civarında yağış aldığından hakim olduğu bölgeler yeşil alanlara sahiptir. Dünya üzerinde en çok yağış alan bölgelerin muson ikliminin hakim olduğu bölgeler olduğu bilinmektedir. Mevsimsel baz bakılacak olursa yaz aylarında 12000 mm civarında yağış aldığı, kış mevsiminde ise yağışların ciddi manada düştüğü bilinmektedir. Bol yağış var olduğundan ve bu yağış türünün yağmur olmasından dolayı iklime has bitki örtüsü geniş yapraklı ağaçlardır. Hatta bu bölgelerde yetişen ağaçlar muson ormanları adı altında birçok filmi dahi konu olmuştur. Bu iklimin görüldüğü bölgelerde sulak alanların çok olmasından dolayı pirinç tarımı yapılmaktadır.
Çöl İklimi: Arizona Çölü ve Büyük Sahra Çölü çöl ikliminin en net şekilde gözlemlendiği yerlerdir. Dinamik yüksek basıncın en çok hissedildiği bölgelerde yapış oranının düşük olmasından dolayı bu iklim türü oluşmaktadır. Yapılan incelemeler sonucunda yağış miktarının 150 mm civarında olduğu belirlenmiştir. Yağışlar çok az olduğundan dolayı bitki örtüsü zayıftır. Bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde neredeyse yeşil bir alan bulmak imkansızdır. Sıcaklık değerlerinin yaklaşık olarak 50 santigrat derecelere ulaşması ciddi su sorunlarının yaşanmasına ve nem miktarının azalmasına neden olmaktadır. Kaktüs gibi bitkiler bu iklimin görüldüğü yerlerde yetişen bitkiler arasında yer alıyor. Yaşam şartlarının olumsuz olmasından dolayı çöl ikliminin hakim olduğu bölgelerde nüfus bir hayli azdır. Olan nüfusun da akarsuların kenarlarında yer aldığı bilinmektedir.
2) Ilıman İklimler
Akdeniz İklimi: 30 ve 40 derece enlemleri arasında gözlemlenen iklim tipi olan Akdeniz iklimi Kaliforniya kıyılarında ve Şili’de etkin bir şekilde hissedilmektedir. Bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde yıllık ortalama sıcaklık 17 santigrat derecedir. Kışları ılık ve yağışlı geçerken yazları ciddi anlamda sıcak ve kurak geçmektedir. Yıllık ortalama yağış miktarının 800 mm civarında olduğu tespit edilmiştir. Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde yağış yetersiz olduğundan kısa boylu bitki türü olan makiler gözlemlenmektedir. Defne ve Mersin gibi bitkiler maki grubunda yer alan bitkilere en güzel örnek olarak gösterilebilir.
Okyanusal İklim: 30 ve 60 derece enlemleri arasında gözlemlenir. Yeni Zelanda ve Kuzey Amerika Okyanusal iklimin en net şekilde hissedildiği yerlerdir. Bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde yazlar ılık kışlar ise serin geçmektedir. Yıllık ortalama sıcaklığın 16 santigrat derece olduğu okyanusal iklim bölgelerinde yıllık yapış miktarı 1300 mm dolaylarındadır. Bu iklim tipi detaylı bir şekilde incelendiğinde hemen hemen her mevsim yeterli yapış alındığı gözlemlenebilir. Yapışın yeterli olmasından dolayı bu iklime has olan bitki örtüsü geniş yapraklı ağaçlardır.
Karasal İklim: Denizel etkinin özellikle yer şekillerinden dolayı hissedilemediği, orta kuşakta yer alan bölgelerde gözlemlenen iklim tipidir. Sibirya karasal iklimin gözlemlendiği yerlerin başında yer almaktadır. İklimin en önemli özelliği kışların uzun ve sert geçmesidir. Bilgitimi.com Yıllık sıcaklık ortalamasının 10 derece olduğu bu yerlerde donlu gün sayısı yani 0 dereceden altında sıcaklığa sahip olan gün sayısı bir hayli fazladır. Yıllık yağış miktarı 400 mm olan bu iklimin hakim olduğu bölgeler yağışın yetersiz olmasından dolayı pek yeşil alana sahip değildir. Yapış tipi genel olarak kar yağışı olduğundan bitki örtüsü iğne yapraklı ağaçlardır. Genel bitki örtüsü ise bozkırdır.
Step İklimi: Orta kuşakta yer alan bölgelerde karasal iklimin görülmediği ve denizel etkinin sokulamadığı yerlerde gözlemlenen iklim tipidir. Bu iklim türüne yarı kurak karasal iklim de denilmektedir. Yıllık sıcaklık ortalaması 15 derece olan bu iklimin görüldüğü yerlerde yıllık yapış miktarı ise 450 mm dolaylarındadır. Bu iklim tipinin bitki örtüsü karasal iklimde de olduğu gibi bozkırdır. Yapılan araştırmalar sonucunda bu iklimin görüldüğü yerlerde eskiden ağaçlar olduğu ancak yapılan tahribat sonucunda ağaçların yok olup bozkır bitki örtüsünün oluştuğu tespit edilmiştir. Ormanların yok edilmesi sonucunda oluşan bu bozkır türü antropojen bozkır olarak isimlendirilmektedir.
3) Soğuk İklimler
Tundra İklimi: Bu iklim kuzey yarım kürede 60 derece paraleli dolaylarında gözlemlenmektedir. Sibirya’nın kuzey bölgesi tundra iklimin en net hissedildiği yerdir. Bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde yıl boyunca sıcaklık değerleri aşırı derecede düşüktür. -50 derece gibi sıcaklıkların hissedildiği bilinmektedir. Tunda ikliminin görüldüğü yerlerde yıllık yapış miktarı 200 mm civarında olup yağış türü kardır. Bitki örtüsü yok denilecek kadar azdır. Bu durumun temel sebebi neredeyse yıl boyu toprağın donuk halde olmasından bitkilerin yetişmesine elverişsiz olmasıdır.
Kutup İklimi: Bu iklim türü en fazla Antarktika’da hissedilmektedir. Yıl boyu sıcaklık eksi değerlerde olup -45 derece gibi düşük sıcaklıklar gözlemlenmektedir. Yıllık ortalama yapış miktarı 150 mm civarında olup düşük sıcaklıklardan ötürü iklime has bir bitki örtüsü yoktur. Yani bu iklimin gözlemlendiği yerlerde hiçbir şekilde yeşil alan bulunmamaktadır. Kutup iklimi yaşam şartlarının en kötü olduğu iklim tipi olarak nitelendirilir.
Yüksek Dağ İklimi: Sıcak bölgelerde yer alan dağların zirve kısımlarında gözlemlenen iklim tipidir. And Dağları bu iklim tipinin gözlemlendiği yerlerden birisidir. Yüksek sağ iklimin görüldüğü yerlerde yükseltinin fazla olmasından dolayı sıcaklık farkı da bir hayli fazladır. Bitki örtüsü ottur ancak gür ot yapısında ziyade buralarda yer alan otlar bir hayli seyrektir.
Bir bölgede hangi iklim tipinin görüldüğünü anlamak için o bölgenin bitki örtüsüne bakmanız yeterli olacaktır. İklimin belirlenmesini sağlayan en önemli etmenler arasında baş sıralarda bitki örtüsü yer almaktadır. İklim çeşitleri her ne kadar olumsuz etkileri ile ele alınıyor olsa da iklim çeşitlerinin biz insanlara Yüce Yaratıcının bir lütufu olduğunu görmenizde yarar var.
Kaynak: Bilgitimi.com
Belirli bir bölgede hangi iklim tipinin görüldüğünü anlamak için o bölgenin bitki örtüsüne bakmanız yeterli olacaktır. Örneğin Akdeniz ikliminin hakim olduğu yerlerde maki görülürken, karasal iklimin hakim olduğu yerlerde bozkır bitki örtüsüne rastlanmaktadır.
İklimin her alanda aynı olmamasının en büyük nedeni yeryüzü şekilledir. Özellikle dağlar iklim özelliklerinin iç bölgelere ulaşmasını engellemektedir. Akdeniz bölgesinde görülen Akdeniz iklimine İç Anadolu bölgesinde rastlanmamasının temel sebebi dağların kıyıya uzanış yönünün paralel olmasıdır. Sınır boyunda kıyıya paralel uzanan Toros dağları Akdeniz ikliminin iç kesimlere ulaşmasına mani olmaktadır.
1) Sıcak İklimler
Ekvatoral İklim: Kuzey ve güney yarım kürede 10 derecelik enlemler arasında gözlemlenmektedir. Malezya ve Endonezya gibi ülkelerde görülen iklim çeşididir. Yıllar baz yapılan sıcaklık incelemeleri sonucunda bu iklimin hakim olduğu yerlerde sıcaklık ortalamasının 25 derece civarında olduğu belirlenmiştir. Bu bölgelerde aşırı derecede nem bulunmaktadır. Düzensiz yapış rejimi görülür ve yağış miktarı yaklaşık olarak 2200 mm civarındadır. Ekvatoral iklim yapışlı bir iklim türü olduğundan hakim olduğu bölgelerin bitki örtüsü yağmur ormanlarıdır.
Tropikal İklim: 10 ve 30 derece kuzey ve güney enlemleri arasında kalan bölgelerde gözlemlenmektedir. Sudan ve Nijerya gibi ülkelerde tropikal iklim etkili bir şekilde hissedilmektedir. Tropikal iklimin görüldüğü bölgeler analiz edildiğinde yıllık sıcaklık ortalamalarının 20 santigrat derece civarında olduğu tespit edilmiştir. Sürekli yani yıl boyunca sıcaklık değerleri yüksek olduğundan sıcaklık farkı da azdır. Bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde yıllık yağış miktarı 2000 mm civarındadır. Yağış tipi ise yağmur olup konveksiyonel kökenlidir. Tropikal iklim bölgelerinde yağış miktarının yüksek olmasından dolayı bitki örtüsü uzun boylu otlardır. Bu uzun boyu otlar bilim dünyasında savan olarak isimlendirilmektedir. Savanlar arasında yer yer ağaç topluluklarına da rastlanmaktadır. Yeşil alanların bol olmasından dolayı bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde çok sayıda yaban hayvanı gözlemlenmektedir.
Muson İklimi: Asya kıtasının güney doğu kısımlarında gözlemlenen iklim tipidir. Yapılan incelemeler sonucunda bu iklimin oluşmasına neden olan etmenin muson rüzgarlarının olduğu tespit edilmiş ve ilgili iklim türü bu rüzgarlardan ismini almıştır. Japonya ve Hindistan muson iklim etkilerinin en net şekilde gözlemlenmiş olduğu yerlerdir. Muson ikliminin hakim olduğu bölgelerde yaz sıcaklıkları 25 santigrat derecelere ulaşmaktadır. Yıllık ortalama olarak 2000 mm civarında yağış aldığından hakim olduğu bölgeler yeşil alanlara sahiptir. Dünya üzerinde en çok yağış alan bölgelerin muson ikliminin hakim olduğu bölgeler olduğu bilinmektedir. Mevsimsel baz bakılacak olursa yaz aylarında 12000 mm civarında yağış aldığı, kış mevsiminde ise yağışların ciddi manada düştüğü bilinmektedir. Bol yağış var olduğundan ve bu yağış türünün yağmur olmasından dolayı iklime has bitki örtüsü geniş yapraklı ağaçlardır. Hatta bu bölgelerde yetişen ağaçlar muson ormanları adı altında birçok filmi dahi konu olmuştur. Bu iklimin görüldüğü bölgelerde sulak alanların çok olmasından dolayı pirinç tarımı yapılmaktadır.
Çöl İklimi: Arizona Çölü ve Büyük Sahra Çölü çöl ikliminin en net şekilde gözlemlendiği yerlerdir. Dinamik yüksek basıncın en çok hissedildiği bölgelerde yapış oranının düşük olmasından dolayı bu iklim türü oluşmaktadır. Yapılan incelemeler sonucunda yağış miktarının 150 mm civarında olduğu belirlenmiştir. Yağışlar çok az olduğundan dolayı bitki örtüsü zayıftır. Bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde neredeyse yeşil bir alan bulmak imkansızdır. Sıcaklık değerlerinin yaklaşık olarak 50 santigrat derecelere ulaşması ciddi su sorunlarının yaşanmasına ve nem miktarının azalmasına neden olmaktadır. Kaktüs gibi bitkiler bu iklimin görüldüğü yerlerde yetişen bitkiler arasında yer alıyor. Yaşam şartlarının olumsuz olmasından dolayı çöl ikliminin hakim olduğu bölgelerde nüfus bir hayli azdır. Olan nüfusun da akarsuların kenarlarında yer aldığı bilinmektedir.2) Ilıman İklimler
Akdeniz İklimi: 30 ve 40 derece enlemleri arasında gözlemlenen iklim tipi olan Akdeniz iklimi Kaliforniya kıyılarında ve Şili’de etkin bir şekilde hissedilmektedir. Bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde yıllık ortalama sıcaklık 17 santigrat derecedir. Kışları ılık ve yağışlı geçerken yazları ciddi anlamda sıcak ve kurak geçmektedir. Yıllık ortalama yağış miktarının 800 mm civarında olduğu tespit edilmiştir. Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde yağış yetersiz olduğundan kısa boylu bitki türü olan makiler gözlemlenmektedir. Defne ve Mersin gibi bitkiler maki grubunda yer alan bitkilere en güzel örnek olarak gösterilebilir.
Okyanusal İklim: 30 ve 60 derece enlemleri arasında gözlemlenir. Yeni Zelanda ve Kuzey Amerika Okyanusal iklimin en net şekilde hissedildiği yerlerdir. Bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde yazlar ılık kışlar ise serin geçmektedir. Yıllık ortalama sıcaklığın 16 santigrat derece olduğu okyanusal iklim bölgelerinde yıllık yapış miktarı 1300 mm dolaylarındadır. Bu iklim tipi detaylı bir şekilde incelendiğinde hemen hemen her mevsim yeterli yapış alındığı gözlemlenebilir. Yapışın yeterli olmasından dolayı bu iklime has olan bitki örtüsü geniş yapraklı ağaçlardır.Karasal İklim: Denizel etkinin özellikle yer şekillerinden dolayı hissedilemediği, orta kuşakta yer alan bölgelerde gözlemlenen iklim tipidir. Sibirya karasal iklimin gözlemlendiği yerlerin başında yer almaktadır. İklimin en önemli özelliği kışların uzun ve sert geçmesidir. Bilgitimi.com Yıllık sıcaklık ortalamasının 10 derece olduğu bu yerlerde donlu gün sayısı yani 0 dereceden altında sıcaklığa sahip olan gün sayısı bir hayli fazladır. Yıllık yağış miktarı 400 mm olan bu iklimin hakim olduğu bölgeler yağışın yetersiz olmasından dolayı pek yeşil alana sahip değildir. Yapış tipi genel olarak kar yağışı olduğundan bitki örtüsü iğne yapraklı ağaçlardır. Genel bitki örtüsü ise bozkırdır.
Step İklimi: Orta kuşakta yer alan bölgelerde karasal iklimin görülmediği ve denizel etkinin sokulamadığı yerlerde gözlemlenen iklim tipidir. Bu iklim türüne yarı kurak karasal iklim de denilmektedir. Yıllık sıcaklık ortalaması 15 derece olan bu iklimin görüldüğü yerlerde yıllık yapış miktarı ise 450 mm dolaylarındadır. Bu iklim tipinin bitki örtüsü karasal iklimde de olduğu gibi bozkırdır. Yapılan araştırmalar sonucunda bu iklimin görüldüğü yerlerde eskiden ağaçlar olduğu ancak yapılan tahribat sonucunda ağaçların yok olup bozkır bitki örtüsünün oluştuğu tespit edilmiştir. Ormanların yok edilmesi sonucunda oluşan bu bozkır türü antropojen bozkır olarak isimlendirilmektedir.
3) Soğuk İklimler
Tundra İklimi: Bu iklim kuzey yarım kürede 60 derece paraleli dolaylarında gözlemlenmektedir. Sibirya’nın kuzey bölgesi tundra iklimin en net hissedildiği yerdir. Bu iklim tipinin görüldüğü yerlerde yıl boyunca sıcaklık değerleri aşırı derecede düşüktür. -50 derece gibi sıcaklıkların hissedildiği bilinmektedir. Tunda ikliminin görüldüğü yerlerde yıllık yapış miktarı 200 mm civarında olup yağış türü kardır. Bitki örtüsü yok denilecek kadar azdır. Bu durumun temel sebebi neredeyse yıl boyu toprağın donuk halde olmasından bitkilerin yetişmesine elverişsiz olmasıdır.
Kutup İklimi: Bu iklim türü en fazla Antarktika’da hissedilmektedir. Yıl boyu sıcaklık eksi değerlerde olup -45 derece gibi düşük sıcaklıklar gözlemlenmektedir. Yıllık ortalama yapış miktarı 150 mm civarında olup düşük sıcaklıklardan ötürü iklime has bir bitki örtüsü yoktur. Yani bu iklimin gözlemlendiği yerlerde hiçbir şekilde yeşil alan bulunmamaktadır. Kutup iklimi yaşam şartlarının en kötü olduğu iklim tipi olarak nitelendirilir.
Yüksek Dağ İklimi: Sıcak bölgelerde yer alan dağların zirve kısımlarında gözlemlenen iklim tipidir. And Dağları bu iklim tipinin gözlemlendiği yerlerden birisidir. Yüksek sağ iklimin görüldüğü yerlerde yükseltinin fazla olmasından dolayı sıcaklık farkı da bir hayli fazladır. Bitki örtüsü ottur ancak gür ot yapısında ziyade buralarda yer alan otlar bir hayli seyrektir.
Bir bölgede hangi iklim tipinin görüldüğünü anlamak için o bölgenin bitki örtüsüne bakmanız yeterli olacaktır. İklimin belirlenmesini sağlayan en önemli etmenler arasında baş sıralarda bitki örtüsü yer almaktadır. İklim çeşitleri her ne kadar olumsuz etkileri ile ele alınıyor olsa da iklim çeşitlerinin biz insanlara Yüce Yaratıcının bir lütufu olduğunu görmenizde yarar var.
Kaynak: Bilgitimi.com
