Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler Hangileridir?
O dönem en belirgin halde faaliyet sürdüren zararlı cemiyetlerin sayısı 10’dur. Bunların 4 tanesi azınlıklar tarafından kurulmuşken, 6 tanesi bizzat asıl Osmanlı vatandaşları tarafından kurulmuştur. Şimdi bunları ayrı ayrı maddeler halinde inceleyelim:
Azınlıklar Tarafından Kurulan ve Milli Varlığa Zararlı Olan Cemiyetler
Azınlıkların kurduğu, itilaf devletlerince desteklenen ve Türk bağımsızlığının yok olması için kurulmuş cemiyetlerdir. Ülkemizde uzun yıllar özgürce yaşamış olan bu milletler zayıf anlardan faydalanarak ülkeyi bölmeye çalışmışlardır.
Mavri Mira Cemiyeti
Yunan Hükümeti’nin desteğiyle, İstanbul’da yaşayan ve ayrılıkçı hareketlerin içinde bulunan Rumlar tarafından kurulmuştur. Mavri Mira’nın Yunanca’daki anlamı “Kara Talih” demektir. Genel olarak İstanbul, Doğu Trakya (Kırklareli – Tekirdağ), Bandırma ve Bursa’daki ayrılıkçı Rumlar tarafından destekleniyordu. Buradaki Rumlar bizzat Yunan hükümeti tarafından silah desteği görüyordu. Amaçları Trakya’yı, İstanbul’u, Anadolu’nun batı ve orta kısmını Türkler’in elinden almak ve büyük bir Yunan devleti kurmaktı. Ayrıca çeşitli kollara da ayrılmışlardı. Kendilerini destekleyen alt kollar da vardı. Bunlardan bazıları; Yunan Kızılhaçı, Rum Göçmenleri Komisyonu, Rum Okulları İzcileri ve Rum Kiliseleridir.
Pontus Cemiyeti
Karadeniz’in doğu kesiminde bulunan Rumlar tarafından örgütlenen bir cemiyettir. Hedefleri İnebolu ve Batum arasında, sınırı güneyde Sivas’a dayanan bir Pontus Rum Devleti’ni hayata geçirmekti. Aslında bu cemiyetin temeli 1904 yılında bizzat ABD tarafından atılmıştır. Bu fikir akımını Rumlar arasında yaymak için Merzifon’da bir ABD Koleji kurulmuştur. Amaçlarından biri de iç karışıklık çıkartarak Türk Ordusu’nun direncini kırmaktı.
Ermeni Hınçak Cemiyeti
Kurucusu Zavan Efendi’dir. Aslında kendisi bir Ermeni Patriği’dir. Hınçak Cemiyeti ilk başlarda Mavri Mira cemiyeti ile ortaklaşa çalışıyordu. Hınçak Komitesi’nin kuruluşu 1877 yılına dayanmaktadır ve o tarihte Cenevre’de kurulmştur. Hedeflerinde Diyarbakır, Van, Elazığ, Çukurova, Bitlis, Maraş ve Erzurum’u alarak buralarda büyük bir Ermeni devletini kurmak vardı.
Musevi (Alyans) Cemiyeti
Çoğunluğunu İstanbul’da yaşayan Yahudiler’in oluşturduğu bir örgüttür. İsrail Birliği’ni amaçlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda iç karışıklık çıkması için uğraş vermiştir.
Osmanlı’nın Asli Vatandaşları Tarafından Kurulan Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler
Türkler ve Müslümanlar tarafından kurularak İngiltere himayesi altında bütünleşmeyi amaçlamışlardır. Yabancı bir ülkenin desteğiyle faaliyetlerini açık veya gizli bir şekilde kendi çıkarlarını düşünerek yürütmüşlerdir. Zamanla Hürriyet ve İtilaf Fırkasıaltında toplanmışlardır.
Kürt Teali Cemiyeti
Kendilerine Wilson İlkeleri’ni siper yapmışlardır ve Kürt nüfusunun çok olduğu şehirlerde bir Kürdistan kurulması çalışmalarına katılmışlardır. Bu şehirler genel olarak; Bitlis, Elazığ, Van, Erzurum ve Van’dır. Bu cemiyet ayrıca Milli Mücadele faaliyetlerine de engel olmaya çalışmış, bu amaçla İngilizler ile iş birliğine girmiş ancak tüm çabalarına rağmen Milli Mücadele’ye engel olamamışlardır.
İlk başta İstanbul’da kurulmasına rağmen daha sonra Diyarbakır’da, Elazığ’da ve Bitlis’te ofisler açmış, ancak halk tabanından destek görmeyince kısa sürede kapatılmışlardır.
İslam Teali (Yüceltme) Cemiyeti
Genel çalışma prensipleri, halkın dine olan sevgisini kullanarak onları Milli Mücadele’ye karşı kışkırtmak olmuştur. Bu amaçla bazı medrese görevlilerini de kendi saflarına çekmekten çekinmemişlerdir. İngilizler’in desteğiyle Konya’da bir şube açarak çalışmalar yürütmüşler ve Konya İsyanı’nı çıkarmışlardır.
İngiliz Muhipleri (Sevenleri) Cemiyeti
En büyük destekçilerinden birisi Rahip Frew’dir. Türk Bağımsızlık Mücadelesi’ni engellemek amacıyla kurulmuştur. İlk başta yardım örgütü gibi çalışmış, İstanbul’daki fakir halka yiyecek, gıda vb. yardımlar yaparak işe koyulmuştur.
Padişah Vahdettin ve Damat Ferit Paşa, İngiliz Muhipleri (Sevenleri) Cemiyeti’nin en ünlü üyelerindendir. Genel çalışma prensipleri halkın dini duygularından yararlanarak Anadolu’da bir iç karışıklık çıkarmaktı. Bu cemiyetin üyelerinin yaptığı çalışmalar neticesinde, Mustafa Kemal hakkında “idam” kararı verilmiştir.
Wilson Prensipleri Cemiyeti
Savundukları genel düşünce, Amerikan Mandacılığı’na girmekti. Türk Milleti’nin kendi özgür ve bağımsız bir devleti kurabileceğine inanmıyorlardı. Katıldıkları Sivas Kongresi’nde de bu görüşlerini bizzat savunmuşlardır. Mustafa Kemal bunun üzerine kürsüye çıkmış ve o meşhur “Ya İstiklal Ya Ölüm” konuşmasını yapmıştır.
Sulh ve Selameti Osmaniye Fırkası
Damat Ferit Paşa destekçileri tarafından kurulmuştur. Milli Mücadeleye karşı çıkmıştır. Damat Ferit Paşa hükümetinin devam etmesini amaçlamıştır.
Hürriyet ve İtilaf Fırkası
İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne karşı çıkan kişiler tarafından kurulmuştur. Mondros Ateşkes Antlaşması sonucu kendine çalışma alanı bulmuştur. Milli Mücadele’nin başarısızlığa uğraması amacıyla, azınlık cemiyetleri ile bile iş birliğine girmekten kaçınmadı.
Bilgihanem