Deprem: Doğal güçlerin neden olduğu yer kabuğunun titreşim ve sarsıntılarına deprem denir.
Büyük depremler yer kabuğundaki kırık kuşakları (fay hatları) boyunca görülür. Bunlara deprem kuşağı denir.
Depremleri inceleyen bilim dalına sismoloji, süresini ve şiddetini kaydeden alete de sismograf denir.
Depremler hafif, bazen de oldukça şiddetli olur. Şiddetli depremlerde toprakta derin yarıklar oluşur ve toprak çatlar. Sonucunda barajlar yıkılır, sel baskınlarına neden olur. Bu tür depremlerde can ve mal kaybı fazladır.
Türkiye topraklarının % 92’si deprem kuşağı üzerinde yer alır. Yakın tarihlerdeki Erzincan, Dinar ve Adana, Gölcük, Yalova ve Adapazarı’ndaki depremlerde can ve mal kayıpları olmuştur. Depremlerin ne zaman olacağı önceden bilinemediğinden vereceği zararları azaltmak için önceden gerekli önlemler alınmalıdır.
Bazı önlemleri şöyle sıralayabiliriz:
• Deprem bölgelerinde binaların sert topraklar veya kayalar üzerine yapılması
• Binaların betonarme ve ahşaptan olması
• Binaların iki kattan fazla olmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir.
Doğal Afetler ve Yanlış Uygulamalar
Doğal afetler tüm canlıların yaşamını olumsuz yönde etkiler. Kendiliğinden oluşur, bazen büyük zararlar da verir. Ancak doğal afetlerin oluşmasında bazen insanlar da etkilidir. insanlar doğal afeti tek başlarına oluşturmazlar. Fakat oluşumu için bazen bilmeden, bilgisizlikten zemin hazırlarlar.
Örneğin, insanlar yerleşim alanı açmak ve bunun gibi çeşitli nedenlerle orman alanlarını yok ederler. Oysa ormanlar erozyonu önler. Ağaçlar ve bitki örtüsünden yoksun olan bölgelerde toprağın verimli kısmının rüzgâr ya da yağışla sürüklenmesi erozyona yol açar. Yine bitki örtüsünün zayıf olduğu dik yamaçlı alanlarda, toprağın bir bölümü ani olarak yer değiştirir ve heyelan oluşur.
Bu tür uygulamalar doğal afetlere neden olur. Doğal çevreye zarar vermemeliyiz.
Unutmayalım ki doğal afetlerden korunma yollarını bilirsek afetlerin zararlarını en aza indirebiliriz.
insanların, toplumların yaşamını etkileyen doğal afetleri tanıyıp bu afetlerden korunma yollarını inceleyelim:
Deprem sırasında evde yapılması gerekenler:
• Daha önceden,
içerisinde temel
malzemelerin (su,
sargı bezi, ağrı kesici,
çantanın boyutuna
göre içerisine
sığabilecek boyutta bir
battaniye, kibrit vb. yanıcı bir madde, yer belli edici bir düdük vb.) olduğu bir deprem çantası hazırlanmalıdır.
• Aile bireyleri arasında deprem öncesi, deprem anında ve sonrasında nasıl davranacağımızı belirleyip “Ev Deprem Planı” yapılmalı ve deprem sonrasında aile bireylerinin buluşacağı bir yer belirlenmelidir.
• Ev içerisinde kitaplık, gardrop, TV, avize, vitrin, LPG tüpü vb. kolay devrilebilir ve ağır eşyalar sabitlenmeli, ev içerisinde bir yangın söndürme aleti bulundurulmalı ve kolay erişilebilecek bir yere konmalıdır.
• Deprem esnasında binalarda en tehlikeli yerler; balkon, asansör ve merdivenlerdir. Bu yüzden bunlar sarsıntı sırasında kullanılmamalıdır.
• Üzerimize düşebilecek cisimlerden korunmak için sağlam bir masa altı veya güvenli yerler belirlenmelidir.
• Deprem esnasında evde yere uzanma, başımızı koruma ve güvenilir yerlere sığınmayı öğrenmek gereklidir. Yatak odasındaysak yatağın yanına, mutfaktaysak mutfak tezgahının yanına, oturma odasında veya salondaysak sağlam bir koltuğun yanına, banyo ve tuvaletlerdeysek kapıyı açıp ardından küvet ve klozetlerin yanına ellerimizle başımızı koruyacak şekilde bacaklarımızı göğsümüze doğru çekerek uzanmalıyız.
• Deprem sırasında ocakta ateş varsa en kısa sürede söndürülmelidir. Elektrik, gaz, su şebekelerini kapatmak için vanaların yerleri önceden öğrenilmelidir
• Kapılar deprem sırasında sıkışabileceğinden yapılabilirse çıkış kapısı açık tutulmalıdır.
• Büyük bir depremden sonra artçı sarsıntıların olacağı unutulmamalıdır; mümkün olan en kısa sürede gerekli emniyet tedbirleri alınıp ev sakin bir şekilde terk edilmeli, durumu belirten bir not bırakılarak önceden belirlenen buluşma noktasına gidilmelidir.
Deprem esnasında okulda yapılması gerekenler:
• Okullarda “Deprem Anında Okulu Terk Etme Planı” yapılmalı ve herkesin görebileceği yerlere aşılmalıdır.
• Deprem dersleri programa alınmalı ve deprem öncesi, anı, sonrası eğitimi verilmeli; belirli periyotlarda tatbikatlar yapılmalıdır.
• Deprem anında hemen sıranın altına girilip (Büyük bir deprem esnasında sıralar
devrilip hareket edeceğinden sıra yanında çömelerek korunmak mümkün değildir.) sıraya sıkıca tutunulmalı, onunla birlikte hareket etmeye hazır olunmalıdır. Sallantı duruncaya kadar pozisyon korunmalıdır.
• Öğretmenler mümkün olursa kapıyı açık tutmalı, kendilerini de kapı eşiğinde korumaya aldıktan sonra hem koridoru, merdivenleri hem de sınıfın içini kontrol etmelidir.
• Deprem sırasında okulun merdivenlerinden ve varsa asansörlerden uzak durulmalıdır.
• Laboratuvarda vanaların kapatılıp, yanan ocak varsa söndürülüp, masanın altına veya yanına uzanılması gereklidir.
• Deprem sırasında koridordaysak önceden belirlenmiş korunma kolonunun yanına gidip dibine çömelinmelidir.
• Deprem bittikten sonra öğretmenlerin gözetiminde panik yapmaksızın okul terk edilmelidir.
Büyük depremler yer kabuğundaki kırık kuşakları (fay hatları) boyunca görülür. Bunlara deprem kuşağı denir.
Depremleri inceleyen bilim dalına sismoloji, süresini ve şiddetini kaydeden alete de sismograf denir.
Depremler hafif, bazen de oldukça şiddetli olur. Şiddetli depremlerde toprakta derin yarıklar oluşur ve toprak çatlar. Sonucunda barajlar yıkılır, sel baskınlarına neden olur. Bu tür depremlerde can ve mal kaybı fazladır.
Türkiye topraklarının % 92’si deprem kuşağı üzerinde yer alır. Yakın tarihlerdeki Erzincan, Dinar ve Adana, Gölcük, Yalova ve Adapazarı’ndaki depremlerde can ve mal kayıpları olmuştur. Depremlerin ne zaman olacağı önceden bilinemediğinden vereceği zararları azaltmak için önceden gerekli önlemler alınmalıdır.
Bazı önlemleri şöyle sıralayabiliriz:
• Deprem bölgelerinde binaların sert topraklar veya kayalar üzerine yapılması
• Binaların betonarme ve ahşaptan olması
• Binaların iki kattan fazla olmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir.
Doğal Afetler ve Yanlış Uygulamalar
Doğal afetler tüm canlıların yaşamını olumsuz yönde etkiler. Kendiliğinden oluşur, bazen büyük zararlar da verir. Ancak doğal afetlerin oluşmasında bazen insanlar da etkilidir. insanlar doğal afeti tek başlarına oluşturmazlar. Fakat oluşumu için bazen bilmeden, bilgisizlikten zemin hazırlarlar.
Örneğin, insanlar yerleşim alanı açmak ve bunun gibi çeşitli nedenlerle orman alanlarını yok ederler. Oysa ormanlar erozyonu önler. Ağaçlar ve bitki örtüsünden yoksun olan bölgelerde toprağın verimli kısmının rüzgâr ya da yağışla sürüklenmesi erozyona yol açar. Yine bitki örtüsünün zayıf olduğu dik yamaçlı alanlarda, toprağın bir bölümü ani olarak yer değiştirir ve heyelan oluşur.
Bu tür uygulamalar doğal afetlere neden olur. Doğal çevreye zarar vermemeliyiz.
Unutmayalım ki doğal afetlerden korunma yollarını bilirsek afetlerin zararlarını en aza indirebiliriz.
insanların, toplumların yaşamını etkileyen doğal afetleri tanıyıp bu afetlerden korunma yollarını inceleyelim:
Deprem sırasında evde yapılması gerekenler:
• Daha önceden,
içerisinde temel
malzemelerin (su,
sargı bezi, ağrı kesici,
çantanın boyutuna
göre içerisine
sığabilecek boyutta bir
battaniye, kibrit vb. yanıcı bir madde, yer belli edici bir düdük vb.) olduğu bir deprem çantası hazırlanmalıdır.
• Aile bireyleri arasında deprem öncesi, deprem anında ve sonrasında nasıl davranacağımızı belirleyip “Ev Deprem Planı” yapılmalı ve deprem sonrasında aile bireylerinin buluşacağı bir yer belirlenmelidir.
• Ev içerisinde kitaplık, gardrop, TV, avize, vitrin, LPG tüpü vb. kolay devrilebilir ve ağır eşyalar sabitlenmeli, ev içerisinde bir yangın söndürme aleti bulundurulmalı ve kolay erişilebilecek bir yere konmalıdır.
• Deprem esnasında binalarda en tehlikeli yerler; balkon, asansör ve merdivenlerdir. Bu yüzden bunlar sarsıntı sırasında kullanılmamalıdır.
• Üzerimize düşebilecek cisimlerden korunmak için sağlam bir masa altı veya güvenli yerler belirlenmelidir.
• Deprem esnasında evde yere uzanma, başımızı koruma ve güvenilir yerlere sığınmayı öğrenmek gereklidir. Yatak odasındaysak yatağın yanına, mutfaktaysak mutfak tezgahının yanına, oturma odasında veya salondaysak sağlam bir koltuğun yanına, banyo ve tuvaletlerdeysek kapıyı açıp ardından küvet ve klozetlerin yanına ellerimizle başımızı koruyacak şekilde bacaklarımızı göğsümüze doğru çekerek uzanmalıyız.
• Deprem sırasında ocakta ateş varsa en kısa sürede söndürülmelidir. Elektrik, gaz, su şebekelerini kapatmak için vanaların yerleri önceden öğrenilmelidir
• Kapılar deprem sırasında sıkışabileceğinden yapılabilirse çıkış kapısı açık tutulmalıdır.
• Büyük bir depremden sonra artçı sarsıntıların olacağı unutulmamalıdır; mümkün olan en kısa sürede gerekli emniyet tedbirleri alınıp ev sakin bir şekilde terk edilmeli, durumu belirten bir not bırakılarak önceden belirlenen buluşma noktasına gidilmelidir.
Deprem esnasında okulda yapılması gerekenler:
• Okullarda “Deprem Anında Okulu Terk Etme Planı” yapılmalı ve herkesin görebileceği yerlere aşılmalıdır.
• Deprem dersleri programa alınmalı ve deprem öncesi, anı, sonrası eğitimi verilmeli; belirli periyotlarda tatbikatlar yapılmalıdır.
• Deprem anında hemen sıranın altına girilip (Büyük bir deprem esnasında sıralar
devrilip hareket edeceğinden sıra yanında çömelerek korunmak mümkün değildir.) sıraya sıkıca tutunulmalı, onunla birlikte hareket etmeye hazır olunmalıdır. Sallantı duruncaya kadar pozisyon korunmalıdır.
• Öğretmenler mümkün olursa kapıyı açık tutmalı, kendilerini de kapı eşiğinde korumaya aldıktan sonra hem koridoru, merdivenleri hem de sınıfın içini kontrol etmelidir.
• Deprem sırasında okulun merdivenlerinden ve varsa asansörlerden uzak durulmalıdır.
• Laboratuvarda vanaların kapatılıp, yanan ocak varsa söndürülüp, masanın altına veya yanına uzanılması gereklidir.
• Deprem sırasında koridordaysak önceden belirlenmiş korunma kolonunun yanına gidip dibine çömelinmelidir.
• Deprem bittikten sonra öğretmenlerin gözetiminde panik yapmaksızın okul terk edilmelidir.