AMASYA GENELGESİ (22 HAZİRAN 1919 )
Havza’dan Amasya’ya geçen Mustafa Kemal sağduyu sahibi komutanlarla toplantı yaparak alınan kararlar genelge şeklinde yayınlanır. Mustafa Kemal İstanbul’a geri çağrılmasına oyalayıcı bir cevap vererek 12 Haziran 1919’da Amasya’ya ulaştı. Amasya’da, Ali Fuat Paşa, Refet Bey ve Rauf Bey’le bir araya gelerek Amasya Tamimi (Genelgesi)’ne son şeklini verdiler.
Nutuk'un aynı bölümünde ifade edilir ki, aslında bu taslak, dört maddelik bir müsvedde olarak dikte edilmiştir. Amasya genelgesinin sonuç bildirgesi bu taslak doğrultusunda gerçekleşmiştir. Bu taslak metnin sonunda, Mustafa Kemal'in, Kurmay Başkanı Albay Kazım Bey'in, kurmay heyetinden tebliğ işlerinden sorumlu memur Hüsrev Bey'in, askeri makamlara şifre yayan diğer bir yaver Muzaffer Bey'in ve sivil makamlara şivreleyen fakat Nutuk'ta adı açıklanmayan bir sivil memurun imzaları vardır, ve Nutuk'ta ifade edildiğine göre bunlardan başka imzalar da vardır.
Metni, Mustafa Kemal Paşa’nın yaveri Cevat Abbas Bey kaleme aldı.
➥ Konya’da bulunan Cemal Paşa ve Erzurum’da bulunan Kazım Paşa (Karabekir)’ya telgrafla onaylatıldı. Genelge 21- 22 Haziran 1919’da tüm ilgililere duyruldu.
Bu Komutanların İmza atmalarıyla genelgenin daha etkili olması amaçlanmıştır.
GENELGE KARALARI:
Vatanın bütünlüğü ve ulusun bağımsızlığı tehlikededir.
Kurtuluş Savaşının gerekçesi ilk kez belirtilmiştir.
Halka, içinde bulunduğu durum belirtilmiştir.
İstanbul Hükümeti üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirememektedir. Bu durum milletimizi yok olmuş gibi göstermektedir.
İlk kez İstanbul Hükümetinin sorumluluğunu yerine getiremediği ilan edilmiştir.
Ulusu bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır.
Kurtuluş savaşının yöntemi ve amacı ilk kez belirtilmiştir.
Üstü kapalıda olsa ilk kez ulusal egemenlik düşüncesinden bahsedilmiştir.
Yeni bir devlete doğru gidildiğinin ilk işaretleri verilmiştir. Tek kurtuluşun halkın çalışmaları olduğu belirtilmiştir.
Milletimizin haklarını dünyaya duyurmak için her türlü etki denetimden uzak milli bir kurul oluşturulmalıdır.
İlk defa milli bir kurulun oluşturulmasına karar verilmiştir.
Ulusal irade gündeme getirilmiştir.
Anadolu’nun her yönden güvenli yeri olan Sivas’ta ulusal bir kongre toplanmalıdır.
Delegelerin seçimini Reddi İlhak Cemiyeti,Müdafai Hukuk Cemiyetleri ve Belediyeler yapacak, bu durum milli bir sır olarak kalacaktır. Mevcut askeri ve sivil örgütler dağıtılmayacak ve devredilmeyecektir.
Doğu illeri adına 10 temmuz’da Erzurum’ da bir kongre toplanacaktır.O güne kadar diğer illerin delegeleri de Sivas’ a ulaşabilirlerse,Erzurum Delegeleri de Sivas’ ta yapılacak Kongreye katılmak üzere yola çıkacaktır.
AMASYA GENELGESİNİN ÖNEMİ:
Kurtuluş Savaşının ihtilal( mücadele ) safhası başlamıştır.
Kurtuluş Savaşının amacı, gerekçesi ve yöntemi ilk kez belirtilmiştir
İl kez Ulusal Egemenlik fikrinden bahsedilmiştir.
İlk kez İstanbul’ un Anadolu’ hakim değil bağlı olduğu belirtilmiştir
Erzurum ve Sivas Kongrelerinin toplanması karalaştırılmıştır.
Kongrenin Erzurum’da toplanma nedenlerinden biride 15. Kolordunun burada halen görevine devam ediyor olmasıdır.
SONUÇLARI:
Mustafa Kemal’ in görevinden alınmasına yönelik çalışmalar başlatıldı.
M. Kemal 7-8 Temmuz 1919 ‘ da askeri görev ve yetkilerinden vazgeçerek istifa etti.
Böylece halka, Anadolu’daki sivil, askeri yönetime güvendiğini kanıtladı.
Yorum:
Amasya Genelgesi ile Türk İnkılabı’nın aksiyon aşaması başlatılmıştır. Yani ihtilal başlamıştır.
Mustafa Kemal ve arkadaşları İstanbul’a yolladıkları mektupta “Artık İstanbul Anadolu’ya egemen değil, bağımlı olmak zorundadır.” demiştir.
Mustafa Kemal Paşa, İstanbul Hükümeti’ nin İstanbul’a dönmesi çağrısına uymamış ve Erzurum’a hareket etmiştir. Bunun üzerine Mustafa Kemal 7-8 Temmuz 1919 gecesi resmi görevinden alınmıştır. Bunun üzerine şöyle der; “Bundan böyle bir ferdi mücahit olarak vatan görevime devam edeceğim.”
