6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları

[MaArif Faruk]

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları 131. Sayfa​

Hz Muhammed’in (632) vefat etmesinin ardından Müslümanların ileri gelenlerinin katılımıyla devlet başkanını belirlemek için bir toplantı gerçekleşti. Yapılan toplantıda Hz. Ebu Bekir, Müslümanların ilk halifesi seçildi. Hz. Ebu Bekir ile başlayan daha sonra Hz. Ömer, Hz. Osman ile devam eden ve Hz. Ali’nin vefatı ile sona eren döneme Dört Halife Dönemi denir.


Dört Halife Dönemi’nde Irak, İran, Horasan, Azerbaycan, Suriye, Filistin, Mısır, Kıbrıs Adası gibi yerler fethedildi. Gerçekleştirilen fetihler sayesinde İslam kültür ve medeniyeti geniş bir coğrafyaya yayılma imkânı buldu.


Dört Halife Dönemi’nin sona ermesiyle Şam Valisi Muaviye, merkezi Şam olan Emevî Devleti’ni kurdu. Muaviye, oğlu Yezid’i kendisinden sonra halife tayin etti ve böylece halifelik babadan oğula geçerek saltanata dönüştü. Bu dönemde İspanya (Endülüs) ve Kuzey Afrika, Müslümanların eline geçti. Emevîler Dönemi’nde Arap olmayan Müslümanlara mevali (azatlı köle/yarı köle) denmiştir. Emevîler, Arap olan Müslümanları mevaliden üstün görmüştür. Arap milliyetçiliğini pekiştiren bu düşünce biçimi İslamiyet’in yayılmasını yavaşlattığı gibi devletin yıkılışını hızlandırmıştır.



Emevî Devleti’nin yıkılmasıyla yerine Ebu-1 Abbas tarafından Abbasî Devleti kuruldu. Ab- bâsîler, devletin başkentini Şam’dan Bağdat’a taşıdı. Emevîlerin uyguladığı mevali politikasına son vererek Arap Müslümanlar ile mevali arasındaki eşitsizliği ortadan kaldırdı. Bu durum, başta Türkler olmak üzere çeşitli milletlerin İslamiyet’i kabul etmesini hızlandırmıştır, Abbasî Devleti’nin kurulmasıyla Emevî ailesinin üyeleri İspanya’ya geçerek bölgede Endülüs Emevî Devleti’ni kurdu. Bu devlet Avrupa’yı eğitim, bilim, teknoloji alanlarında etkiledi.


1258 yılında Moğollar, Bağdat’ı işgal ederek Abbasî Devleti’ne son verdi. Bu işgal sonucunda kütüphaneler yıkıldı, kitaplar yakıldı ve Dicle Nehri’ne atıldı. Bu durum, İslam medeniyetinin gelişimine zarar verdi.


Soru: Kitapların ve kütüphanelerin yok edilmesi insanlığın ortak mirasını nasıl etkilemiştir? Düşüncelerinizi söyleyiniz.

• Cevap: Kitapların ve kütüphanelerin yok edilmesi, insanlığın ortak bilgisinin kaybolmasına yol açmıştır. Geçmişte yazılmış eserler yok olunca bilimsel gelişmeler yavaşlamış, gelecek nesillerin öğrenmesi gereken birçok bilgi kaybedilmiştir. Bu durum hem İslam medeniyetine hem de tüm insanlığa zarar vermiştir.

 

[MaArif Faruk]

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları 133. Sayfa​

(…) İslam Peygamberi Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicretinin ardından, şehirde yaşayan farklı etnik ve dini unsurlar arasında bir hukuki zemin oluşturma ihtiyacı ortaya çıkmış ve bu ihtiyaç Medine Vesikası ile karşılanmıştır. (…) Müslümanlar ile Müslüman olmayanlar arasındaki çatışmaları çözmeyi ve şehrin sakinleri arasında karşılıklı hakları belirlemeyi amaçlayan Vesika, kimi düşünürler tarafından da insanlık tarihinin ilk yazılı anayasası olarak tanımlanmıştır. (…)


Bilgi Kutusu


İslamiyet, hastalıkların tedavisine büyük önem vermiştir. Hz. Muhammed (sav); insanlara tedavi olmalarını tavsiye etmiş, çeşitli tedavi yöntemleri önermiş ve hastalandığı zaman kendisi de hekimlere görünmüştür. Onun tedavi konusundaki sözleri Tıbb-ı Nebevi olarak adlandırılmıştır. Hz. Muhammed (sav), Mescid-i Nebevî’yi topluma sağlık hizmetlerini sunmak için de kullanmıştır.



Soru: Bilgi kutusundaki ifadeleri Hz. Muhammed’in (sav) hangi sözleriyle ilişkilendirebilirsiniz? Söyleyiniz.

• Cevap: “Her hastalığın bir şifası vardır, tedavi olunuz.” sözü ile ilişkilendirilebilir.

Soru: Hz. Muhammed’in (sav) uygulamaları, İslam toplumlarına ne gibi mesajlar vermiş olabilir? Düşüncelerinizi yazınız.

• Cevap: Hz. Muhammed’in uygulamaları, Müslümanlara sağlığın önemli olduğunu, hastalık karşısında tedavi aramaları gerektiğini ve bilimden faydalanmaları gerektiğini göstermiştir.

 

[MaArif Faruk]

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları 134. Sayfa​

Hz. Muhammed Dönemi’nde (sav) temelleri atılan İslam kültür ve medeniyeti Dört Halife Dönemi’nde gerçekleştirilen faaliyetlerle gelişmeye devam etti. İslam Devleti’nin idari, ekonomik, askerî ve hukuki açıdan kurumsallaşması sağlandı.


(…) Kur’ân’ın muhâfazasına yönelik Müslüman dünyada hâkim olan kanaat, ‘Kur’ân-ı Kerîm’in Hz. Peygamber döneminde yazıldığı, ilk halife Hz. Ebû Bekir döneminde cem (bir araya getirme) edilmek suretiyle iki kapak arasına alındığı ve üçüncü halife Hz. Osman döneminde de çoğaltılarak günümüze kadar intikal ettirildiği’ şeklindedir (Görsel 3.27). ( …)



(… ) Kurulan İslam şehirlerinin çekirdeğini teşkil eden en önemli fizikî unsurlar “cami” ve “dâru’l-imâre”dir. Bu iki yapıdan özellikle cami, her zaman şehir çekirdeğinde yer almasından dolayı, şehir merkezini belirleyen en önemli unsur olmuştur. Ayrıca divan, beytülmal, emirlik hamamı, hapishane ve mezarlık gibi unsurlar da şehir bünyesinde yer almışlardır. (…)


… ) Hz. Ömer’in talimatı ile Küfe, Basra ve Fustat (Kahire) şehirleri kurulmuştur. Kurulan bu şehirlere, mevcut şehirlerin yönetim tarzında olduğu gibi; vali, katib, divan katibi, kadı ve askerlikten, güvenlikten, vergiden ve maliyeden sorumlu memurlar tayin etmiştir. Onun dönemimin diğer önemli olayları ise Hicri takvimin kabul edilmesi ve divan teşkilatının kurulmasıdır. Hicri takvimin başlangıcında, Hz. Muhammed’in (sav) hicret tarihi olan 622 yılı esas alınmıştır. (…) Hz. Ömer, halife olduğunda devletin kurumsallaşması için çalışmaları hızlandırmıştır. Açıklık, şeffaflık ve hesap verilebilirlik ilkeleri doğrultusunda faaliyet göstermek için ilk yaptığı icraatlardan birisi beytülmal teşkilatını kurmak olmuştur. (…)


Hz. Ali, eğitime, bilime ve bilimsel çalışmalara büyük önem vermiş; İslam kültür ve medeniyetine önemli katkılarda bulunmuştur. Açtığı okullara öğretmenler görevlendirmiş, kendisi de bu okullarda derslere katılmıştır. “İlim bayrağımdır, nereye gitsem benimledir.” sözü, onun ilme ve eğitime verdiği önemi açıkça göstermektedir.


Soru: Dört Halife Dönemi’ndeki uygulamalar, İslam kültür ve medeniyetine hangi alanlarda katkıda bulunmuştur? Düşüncelerinizi açıklayınız.

• Cevap:

Dört Halife Dönemi’nde İslam kültür ve medeniyeti;

• İdari alanda: Divan teşkilatı, vali ve kadı sistemi ile kurumsallaşmıştır.
• Ekonomik alanda: Beytülmal kurulmuş, vergiler düzenlenmiştir.
• Askerî alanda: Yeni şehirler ve garnizonlar kurulmuştur.
• Hukuki alanda: Hicri takvim kabul edilmiş, adalet sistemi geliştirilmiştir.
• Eğitim ve bilimde: Okullar açılmış, ilim ve öğretime önem verilmiştir.

 

[MaArif Faruk]

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları 138. Sayfa​

İslam dünyasında bayramlar başta olmak üzere özel gün ve geceler ayrı bir öneme sahiptir. Abbâsîler Dönemi’nde Bağdat, Kudüs, Şam gibi büyük şehirlerde Ramazan ve Kurban bayramları son derece coşkulu törenlerle kutlanmıştır. Bayram gecelerinde çeşitli şehirlerde fener alayları düzenlenmiş, kıyılarda kandiller yakılmış ve hilâfet sarayı ışıklarla donatılmıştır.


(…) Abbâsîler, Islâm dünyasında dikkat çeken ve iz bırakan bir medeniyetin kurucuları olarak, birçok İslâm devletine tesiri bulunan yenilikler ihdâs etmişlerdir. Bunlardan birisi olan kâdı’l-kudâtlık (başkadı) kurumunun teşekkülü, devletin adalet teşkilatında önemli bir gelişmedir. (…)



Soru: Abbâsîler Dönemi’nde adalet işlerinden sorumlu olan başkasının yaptığı görevi günümüzde kim yapmaktadır? Söyleyiniz.

• Cevap: Abbâsîler Dönemi’nde adalet işlerinden sorumlu olan başkadının yaptığı görevi günümüzde hakimler ve savcılar yapmaktadır.

Soru: Verilen yazılı, görsel ve dijital kaynaklara göre İslam medeniyeti, insanlığın ortak mirasına ne gibi katkılarda bulunmuştur? Düşüncelerinizi söyleyiniz.

• Cevap: İslam medeniyeti, insanlığın ortak mirasına ilim, tıp, matematik, astronomi, felsefe, hukuk ve mimari alanlarında eserler kazandırmıştır. Bu eserler Avrupa’ya da geçerek bilimsel gelişmeleri etkilemiştir.

Soru: Ortak mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılmasında bireysel olarak neler yapabiliriz? Söyleyiniz.

• Cevap: Ortak mirasın korunması için tarihi eserleri korumalı, müzeleri gezmeli, kültürel değerlerimizi tanıtmalı ve gelecek nesillere aktarmalıyız.

 

[MaArif Faruk]

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları 139. Sayfa​

ETKİNLİK


Adı : İslam Kültür ve Medeniyetini Öğrenelim
Amacı: İslam medeniyetinin insanlığın ortak mirasına katkılarını belirleyebilme
Beceri: Tümdengelimsel Akıl Yürütme
Süre : 3 ders saati


Yönerge:



Gruplardaki arkadaşlarınıza tabloda yer alan konu alanlarını paylaştırınız. (Öğrenci sayısı yeterli değilse bir öğrenci birden fazla konu alanının sorumluluğunu üstlenebilir.)
Aynı konuları alan grup üyelerinin uzmanlık grubu adı altında bir araya gelerek ilgili konu alanında derinlemesine çalışmalarını sağlayınız.
Grup çalışmaları sırasında İslam medeniyetinin oluşturduğu ortak mirasın korunmasında duyarlı ve saygılı davranmanın önemi ile ilgili açıklamalarda bulununuz.
Uzman gruplarındaki arkadaşlarınız çalışmalarını tamamladıktan sonra herkesin ilk grubuna geri dönmesini ve konu alanıyla ilgili diğer arkadaşlarını bilgilendirmesini sağlayınız.
Her gruptan birer sözcü belirlemelerini isteyiniz.
Grup sözcüleri tarafından İslam medeniyetinin insanlığın ortak mirasına yaptığı katkılar; eğitim, bilim, hukuk, kültür, sanat ve mimari alanları ile ilişkilendirilerek açıklamalarını sağlayınız.
Sunum süreciniz kontrol listesi ile değerlendirilecektir.


Soru: Sunum süreciniz kontrol listesi ile değerlendirilecektir.

• Cevap:

İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNİN İNSANLIĞIN ORTAK MİRASI’NA KATKILARI​

1. Eğitim: İslam dünyasında medreseler açılmış, kütüphaneler kurulmuştur. Beytülhikme gibi kurumlar bilimsel çalışmaların merkezi olmuştur.


2. Bilim: İbn-i Sina tıp alanında “El-Kanun fi’t-Tıbb” adlı eseri yazmış, El-Harezmi matematikte cebiri geliştirmiştir. Astronomi, coğrafya ve kimya gibi alanlarda da büyük ilerlemeler sağlanmıştır.


3. Hukuk: Abbâsîler döneminde başkadı (kadı’l-kudât) kurumu kurulmuş, adalet sistemi geliştirilmiştir. Bu düzenlemeler günümüz hukuk anlayışına da katkı sağlamıştır.


4. Kültür: İslam toplumlarında bayramlar coşkuyla kutlanmış, edebiyat ve şiir gelişmiştir. Farklı milletlerin kültürleriyle etkileşim sağlanmıştır.


5. Sanat: Hat, ebru, tezhip gibi güzel sanatlar gelişmiştir. Camilerdeki süslemeler ve el yazması eserler sanatın önemli örneklerindendir.


6. Mimari: Süleymaniye, Selimiye, Samerra Ulu Camii gibi yapılar İslam mimarisinin örnekleridir. Cami, medrese ve türbeler şehirlerin merkezinde yer almıştır.