2025-2026 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Cevapları

[MaArif Faruk]

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları (1. Kitap) Sayfa 63​

Soru: Görselleri karşılaştırdığınızda doğal ve beşerî çevrede değişen ve değişmeyen unsurlar nelerdir?

• Cevap: Doğal çevrede, Meke Gölü’nün su seviyesinde büyük bir düşüş görülüyor. Beşerî çevrede ise Alaaddin Caddesi’ndeki yapılaşma artmış, geniş yollar ve tramvay hattı eklenmiş.

Soru: Yaşadığınız ile ait getirmiş olduğunuz eski ve yeni resim, gazete, hava fotoğraflarım inceleyiniz veya aile büyüklerinizden ilinizin geçmişi hakkında edindiğiniz bilgileri düşününüz. Aşağıdaki soruları sınıfta tartışınız ve tabloyu doldurunuz.

Soru: Doğal ve beşerî çevrenizde değişen unsurlar nelerdir?

• Cevap: İstanbul’da deniz kıyısındaki yapılaşma artmış, yeni yollar, köprüler ve binalar yapılmıştır. Yeşil alanlar ise azalırken, ulaşım olanakları genişlemiştir.

Soru: Doğal ve beşerî çevrenizde değişmeyen unsurlar nelerdir?

• Cevap: İstanbul’da Boğaziçi, Haliç ve Marmara Denizi gibi doğal unsurlar değişmeden varlığını sürdürmektedir. Tarihi yapılar, camiler ve saraylar da korunarak günümüze kadar gelmiştir.

 

[MaArif Faruk]

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları (1. Kitap) Sayfa 64​

Soru: Aşağıda verilen bilgi görselini inceleyiniz ve soruları cevaplayınız.

• Cevap:

Soru: Batman’da petrolün bulunması ildeki hangi unsurları etkilemiş olabilir?

• Cevap: Petrolün bulunması sanayi, ekonomi ve istihdamı etkilemiş, Batman’ın hızla gelişmesini sağlamıştır. Ayrıca şehirde nüfus artışı yaşanmış ve yeni yerleşim alanları kurulmuştur.

Soru: Son yirmi yılda Batman’ın doğal ve beşerî çevresinde ne gibi değişimler yaşanmıştır?

• Cevap: Yeni sanayi tesisleri kurulmuş, baraj ve köprüler inşa edilmiştir. Bu süreçte doğal çevrede su kaynakları ve toprak yapısı değişime uğramış, beşerî çevre ise ulaşım, sanayi ve eğitim alanında büyük gelişmeler yaşamıştır.

Soru: Batman’a yeni baraj ve köprü yapılması ilde hangi imkânların gelişmesine katkıda bulunmuş olabilir?

• Cevap: Yeni baraj ve köprüler, ulaşım ve tarım olanaklarını geliştirmiş, enerji üretimi ve su kaynaklarının kullanımı konusunda şehre katkı sağlamıştır.

Soru: Batman’da sanayi tesisleri ve üniversitenin kurulması doğal ve beşerî çevre unsurlarından hangilerini etkilemiş olabilir?

• Cevap: Sanayi tesisleri ve üniversite, şehirdeki nüfus artışına ve yapılaşmaya sebep olmuş, bu da doğal çevrede alan kaybına yol açmıştır. Aynı zamanda eğitim ve istihdam olanaklarını artırarak beşerî çevreyi olumlu yönde etkilemiştir.

 

[MaArif Faruk]

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları (1. Kitap) Sayfa 65​

Doğal ve beşerî çevremizde yaşanan değişimler yaşadığımız ili birçok açıdan etkileyebilir. Örneğin çevremizdeki bir akarsuyun üzerine yapılan baraj, kurak topraklara sulama imkânı oluşturup tarım alanlarının genişlemesini sağlayabilirken ormanlık alanların sular altında kalmasına da sebep olabilir. Yaşadığımız ile yapılan fabrikalar, ilin göç almasını sağlayıp nüfusunu artırabilir. Nüfusun artmasıyla çevremizdeki bina sayısı artar ve yerleşim alanı genişler (Görsel 2.16). Yapılan yeni yollar ve caddeler, ulaşım imkânlarını geliştirip çeşitlendirir.

Soru: Yaşadığınız ile ait eski ve yeni resim, gazete, hava fotoğraflarından aşağıda verilen unsurları inceleyiniz. Yaptığınız incelemeler ve aile büyüklerinizden edindiğiniz bilgiler doğrultusunda ilinizde yaşanan değişimin aşağıdaki unsurlara etkisini sınıfta tartışınız ve örnekler yazınız.

• Cevap:

İstanbul’daki değişimlerin etkilerine örnekler şu şekilde olabilir:

Su Kaynakları:

Boğaziçi, Haliç ve diğer su kaynakları çevresinde yapılaşma arttı. Su kirliliği ve barajlara olan ihtiyaç da giderek büyüdü.

Bitki Örtüsü:

Yeşil alanlar azalırken şehirleşme arttı. Belgrad Ormanı gibi doğal alanlar korunmaya çalışılsa da yapılaşma baskısı devam ediyor.


Arazi Kullanımı:

Tarım alanları yerini konut ve sanayi bölgelerine bıraktı. Şehrin merkezi daha çok ticari ve konut amaçlı kullanılmaya başlandı.

Yerleşim Alanları:

İstanbul’da nüfus artışı ile birlikte yüksek katlı binalar ve siteler inşa edildi. Eski mahalleler yerini modern yerleşim bölgelerine bıraktı.

Ulaşım Sistemleri:

Metro, Marmaray ve yeni köprüler gibi ulaşım projeleri şehrin her iki yakasını daha kolay bağlar hale geldi.

Nüfus:

Göçlerle birlikte İstanbul’un nüfusu hızla arttı, bu da daha fazla konut ve altyapı ihtiyacını doğurdu.

 

[MaArif Faruk]

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları (1. Kitap) Sayfa 66​

Soru: Aşağıdaki haberleri okuyunuz ve soruları cevaplayınız.

Toz fırtınalarının en önemli nedeni bitki örtüsünün tahrip olması

“… İstanbul Üniversitesinden yapılan açıklamada özellikle ülkemizin iç kesimleri ve güneydoğusunda bitki örtüsünün tahrip edilmesiyle erozyonun arttığına, bunun sonucunda da toz fırtınalarının yaşandığına dikkat çekildi. Açıklamada toz fırtınalarının günlük yaşamı olumsuz etkilediği, sağlık sorunlarını tetiklediği ve tarım alanlarına zarar verdiği belirtildi…”

Kuruyan sulak alanlar Türkiye’nin su varlığını ve su canlılarını tehdit ediyor

“… Uzmanlar, geçtiğimiz yüzyılda Türkiye’nin sulak alanlarının yüzde kırkını kaybettiğini, bu durumun su canlılığı çeşitliliğini azalttığını dile getirdi. Sulak alanların azalmasının aynı zamanda tarımı ve içme suyu imkânlarını da olumsuz etkilediği ifade edildi. Uzmanlar, ayrıca su kaynaklarımızın kirlilik tehdidi ile karşı karşıya olduğu konusunda uyarılarda bulundu…”

Soru: Bitki örtüsü ve su kaynaklarında yaşanan değişim ülkemizi nasıl etkilemiştir? Yaşadığınız ilde bitki örtüsü ve su kaynaklarında yaşanan değişimin ne gibi etkileri vardır? Örnekler veriniz.

• Cevap: Bitki örtüsü ve su kaynaklarındaki tahribat, erozyon ve toz fırtınalarına yol açarak tarımı olumsuz etkilemiş, sulak alanların kaybı ise su canlılarını ve tarımsal üretimi tehdit etmiştir. İstanbul’da yeşil alanların azalması ve su kaynaklarının kirlenmesi çevreye ve su ekosistemine zarar vermiştir.

***

Görüldüğü üzere çevremizde meydana gelen değişimler bazen olumsuz sonuçlar ortaya çıkarabilmektedir. Yaşanan değişim doğal çevremiz gibi beşerî çevremizi de etkileyebilir. Tarihî mekân, yapı, yol, köprü, sosyal tesisler gibi beşerî çevre unsurları zarar görebilir. Doğal ve beşerî çevre unsurlarımız gelecek nesillere bırakacağımız önemli miraslardır. Bu sebeple ülkemizde doğal ve beşerî çevrenin korunması ve sürdürülebilir çevre bilincinin oluşturulması için projeler geliştirilmektedir. Bu projeler yetkili birimler ve sivil toplum kuruluşları tarafından hazırlanıp uygulanmaktadır. Aşağıda bu projelere örnekler verilmiştir. Örnekleri inceleyiniz ve soruyu cevaplayınız.

KARDEŞLİĞİ

T.C. Millî Eğitim Bakanlığı ve TEMA (Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı) iş birliği ile “Su Kardeşliği” projesi hazırlanmıştır. Bu proje kapsamında çocuklara yönelik su varlığının yaşam için önemi, su kirliliği, su tasarrufu, suyun sürdürülebilirliği ve su ayak izi konularında hazırlanan eğitim etkinlikleri gerçekleştirilmektedir (Görsel 2.17).

Mustafa Kemal Atatürk’ün Trabzon ziyaretlerinde konakladığı Atatürk Köşkü’ndeki yıpranmalar nedeniyle T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığınca restorasyon projesi başlatıldı. Çalışma boyunca ziyarete kapatılan köşk, projenin tamamlanmasıyla cumhuriyetimizin 100. yılında kapılarını ziyaretçilerine yeniden açtı (Görsel 2.18).

Soru: Doğal ve beşerî çevrenin korunmasında ve sürdürülebilir çevre bilincinin oluşmasında sizlere ne gibi görevler düşmektedir? Tartışınız.

• Cevap: Doğal ve beşerî çevrenin korunmasında bizlere düşen görevler arasında çevreyi temiz tutmak, geri dönüşüm yapmak, su ve enerji tasarrufuna dikkat etmek yer alır. Ayrıca tarihi mekânları koruma bilincine sahip olup, sürdürülebilir projelere katılarak çevremizi gelecek nesillere en iyi şekilde bırakmaya katkıda bulunabiliriz.

 

[MaArif Faruk]

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları (1. Kitap) Sayfa 67​

ETKİNLİK

Adı: Yaşadığım İldeki Değişim
Amacı: Yaşadığınız ildeki doğal ve beşerî çevrede meydana gelen değişimin etkilerini sorgulama
Beceri: Değişim ve sürekliliği algılama Süre: 2 ders saati

• Öğretmeniniz rehberliğinde altı grup oluşturunuz.
• Her grup için bir şapka rengi belirleyiniz.
• Grubunuzdan birini sözcü olarak seçiniz.
• Altı şapka düşünme tekniğinde her rengin farklı bir düşünceyi temsil ettiğini unutmayınız.
• Grubunuz hangi renk şapkayı temsil ediyorsa o rengin temsil ettiği düşünceyi dikkate alınız.

Soru: Öğretmeninizin “Yaşadığınız ildeki doğal ve beşerî çevrede meydana gelen değişimin ilinize etkileri neler olabilir?” sorusunun cevabını tartışınız.

• Cevap: Yaşadığımız İstanbul’da doğal ve beşerî çevrede meydana gelen değişimlerin etkileri oldukça çeşitlidir. Beşerî çevrede yapılaşmanın artması, şehrin nüfusunu ve yaşam alanlarını genişletirken, aynı zamanda trafik sorunlarını da beraberinde getirmiştir. Doğal çevrede ise yeşil alanların azalması ve su kaynaklarının kirlenmesi, çevre sorunlarına yol açmıştır. Öte yandan, modern ulaşım sistemlerinin gelişmesi ve altyapı projelerinin artması şehirde yaşamı kolaylaştırmış, ancak bu değişimlerin doğal çevreye olan olumsuz etkileri göz ardı edilmemelidir.

Soru: Grubunuzun ortak düşüncesini grup sözcünüz ile açıklayınız.

• Cevap: Biz sarı şapka grubuyuz, yani olumlu ve faydalı düşünmeye odaklanıyoruz. İstanbul’daki doğal ve beşerî çevrede meydana gelen değişimlerin, ulaşım ve altyapının gelişmesiyle birlikte şehir hayatını kolaylaştırdığına inanıyoruz. Yeni köprüler, metro hatları ve parklar sayesinde şehirdeki yaşam daha modern hale gelmiştir. Ancak bu gelişmelerin yanında çevrenin korunması da büyük önem taşıyor, çünkü gelecek nesillere daha yeşil ve yaşanabilir bir İstanbul bırakmak için çevre projelerine odaklanmak gerekir.