- Katılım
- 21 Ocak 2007
- Mesajlar
- 8,570
- Puanları
- 683
- Yaş
- 48
- Konum
- Denizli
- Web sitesi
- www.sosyalbilgiler.biz
İstanbul Hükümetinin TBMM Hükümetine Karşı Tutumu
• İstanbul’un işgalinden sonra Salih paşa, itilaf devletlerinin baskılarına boyun eğerek istifa etti. Yeni hükümeti Damat Ferit Paşa kurdu. Damat Ferit Paşa milli mücadelenin karşısında idi.• Mustafa Kemal ve yanındakiler, İstanbul sıkı yönetim mahkemesince idama mahkum edildiler.
• Şeyhülislam tarafından bir fetva çıkarttırılarak, milli mücadeleciler dine karşı ihanetle suçlandılar.
• Kuva-yi milliye inzibatiye adıyla bir ordu kuruldu. TBMM’ye karşı ayaklanmalar desteklendi.
• İtilaf devletlerine daha fazla bel bağlandı.
TBMM’ye Karşı Ayaklanmalar
Sebepleri• İstanbul hükümetinin kışkırtması
• İtilaf devletlerinin kışkırtması ve desteklemesi
• Şeyhülislamın fetvasının rolü
• Halkın askerlikten ve savaştan bıkması
• Kuva-yi milliye birliklerinin halka karşı bazı olumsuz davranışlarda bulunması
• Şahsi menfaat temin etme isteği
• Azınlıkların çalışmaları ve bağımsızlık istemeleri
Bu nedenle çıkan ayaklanmalar dört grupta toplanır
A) Doğrudan İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkartılan Ayaklanmalar
1. Aznavur Ayaklanması
İngilizlerin teşviki ile güney Marmara, Manyas, ululat, Balıkesir ve Gönen’de çıkartılmıştır. Ayaklanma Çerkez ethem ve kuvvetleri ile bastırılmıştır.
2.Kuva-yi inzibatiye Ayaklanması
Bu ordu İngilizlerin teşviki ve yardımı ile Osmanlı saltanatına bağlı olarak kurulmuştur. Ayaklanma İstanbul ve Anadolu arasında önemli bir geçit olan Geyve boğazının kuva-yi milliyecilerin eline geçmesini önlemek için çıkartılmıştır. Geyve boğazındaki kuva-yi milliye birliklerine saldıran hilafet ordusunun er kadrosunun ali Fuat paşa komutasındaki kuva-yi milliye birliklerine katılmasıyla ayaklanma bastırıldı.
B) İstanbul Hükümeti ve İşgalcilerin Kışkırtmaları Sonucu Çıkan Ayaklanmalar Anadolu’daki milli direnişi en çok bu ayaklanmalar uğraştırmıştır.
1. Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı ayaklanmaları
İngilizler boğazları elde tutmak için İstanbul hükümeti ile işbirliği yaptılar. Bölgedeki halk kışkırtıldı. Geyve’deki birliklerimiz pusuya düşürüldü. Ayaklanma Ali Fuat Paşa ve Refet Paşa tarafından bastırıldı.
2. Yozgat Ayaklanması
Yozgat, Boğazlayan, Yeni han ve çevresinde Çapanoğlu, Aynacı oğlu gibi bölgenin ileri gelenleri, padişah ve halifeye bağlılık iddiasıyla ayaklandılar. Çünkü bu kişiler, meclisin açılışı ve yeni bir devletin kuruluşu ile otoritelerinin yok olacağından endişe etmekte idiler. Bu ayaklanmayı batı cephesinden çağrılan Çerkez Ethem ve birlikleri bastırmışlardır.
3. Konya – Bozkır Ayaklanması
Delibaş Mehmet tarafından bozkırda başlayan ayaklanma Konya ve çevresine yayıldı. Ayaklanmayı Refet paşa bastırdı. Delibaş Fransızlara sığındı.
4. Afyon’da Çopur Musa Ayaklanması
Halifelik elden gidiyor diye başlatılan ayaklama, aslında yunan ajanlarının kışkırtması ile başlatıldı. Ayaklanma bastırılınca Çopur Musa yunanlılara sığındı. Yunanlılar böylece Batı Anadolu’da daha rahat ilerleyeceklerini düşünüyorlardı.
5. Milli Aşireti Ayaklanması
Daha önce kuva-yi milliye tarafları olan bu aşiret, Fransızların kışkırtması ile Urfa ve civarında ayaklandı.
6. Koçkiri Ayaklanması
Erzincan, Sivas ve dolaylarında çıkartılmıştır. Ayaklanma, Amasya’da bulunan merkez ordusu tarafından bastırılmıştır.
7. Cemil Çeto Ayaklanması
Bahtiyar aşireti reisi olan Cemil Çeto, Garzan ve yöresinde ayaklanma çıkarmıştır. Bu ayaklanmalardan başka Ali Batı ve Şeyh Eşref ayaklanmaları da çıkmıştır.
C) Önceden Kuva-yi Milliye Yanlısı Olup Sonradan Ayaklananlar
Düzenli ordunun kurulması ile bu ordunun emrine girmek istemeyen bazı kuva yi milliye komutanları isyan etti.
Bunların Başlıcalar
1. Demirci Mehmet Efe Ayaklanması: Refet Paşa tarafından bastırıldı
2. Çerkez Ethem Ayaklanması : I. İnönü savaşı sonrası İsmet paşa tarafından bastırıldı.
D) Azınlıkların Çıkardıkları Ayaklanmalar
Ermeni ve Rumların yoğun olarak yaşadıkları yerlerde çıkardıkları ayaklanmalardır.
Başlıcalar Şunlardır:
1. Pontus Rum Ayaklanmaları:
Yunanlılarla işbirliği yapılarak ve itilaf devletlerinin desteği alınarak Karadeniz bölgesinde çıkarılmıştır. Rumların bölgede bağımsız bir Rum devleti kurmak için çıkarttığı bu ayaklanmalar ancak milli mücadelenin kazanılmasından sonra tamamen söndürülebilirdi.
2. Trakya ve Batı Anadolu’daki Rum Ayaklanmaları:
Yunan işgallerinin başlaması ile çıkartılmıştır.
3. Ermeni Ayaklanmaları:
Çukurova ve doğu Anadolu’da ermeni devletleri kurmak için Ermenilerce çıkarılmıştır.
Ayaklanmaların Sonuçları
• Milli mücadelenin kazanılmasını geciktirmiştir.
• Anadolu’daki işgalleri kolaylaştırmıştır.
• Çok sayıda Müslüman Türk insanı şehit düşmüştür.
• Maddi yönden büyük kayıplara neden olmuştur
• Ayaklanmaların bastırılması TBMM’nin otoritesini ve gücünü artırmıştır.
• Düzenli ordunun kurulmasını hızlandırmıştır.
• Ayaklanmaların bastırılmasıyla milli birliğin sarsılıp yok olmayacağı anlaşılmıştır.
• Ayaklanmaların bastırılması hilafeti, saltanatı ve Osmanlı hükümetinin otoritesini zayıflatmıştır.
TBMM’nin Aldığı Tedbirler
• Şeyhülislamın fetvasına karşılık Ankara müftüsü Rıfat efendi ve Anadolu’daki birçok müftünün imzası ile milli mücadeleyi destekleyen karşı fetva yayımlandı.
• “Anadolu Ajansı” kurdurularak milli mücadele lehinde propaganda yapıldı.
• Hıyaneti vataniye kanunu çıkarılarak TBMM’nin otoritesi artırıldı.
• Damat Ferit Paşa vatan haini sayılarak vatandaşlıktan çıkartıldı.
Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun Çıkarılmasındaki Amaçlar
• Meclis iradesi karşı gelenleri ve ayaklanmaları önlemek• Kuva-yi milliye amaçları dışında iş yapmasını önlemek
• Cezaların geciktirilmeden uygulanmasını sağlamak
• Meclise olan güveni artırmak
• Askere alma işini hızlandırmak ve orduyu güçlendirmek
• Osmanlı hükümetiyle işbirliği yapanları cezalandırmak
TBMM ilk hükümeti 2 Mayıs 1920’de kurdu.
İstiklal Mahkemeleri
• TBMM’nin otoritesini sağlamak amacıyla kuruldu.• İstiklal mahkemeleri üyeleri TBMM içinden seçilmiştir. Bu güçler birliği ilkesinin bir gereğidir.
• İstiklal mahkemelerinin kararları kesin olum temyiz hakkı yoktur.