611 Değişen Rollerim
1) ‘’ Ahmet bey işyerinden çıktıktan sonra eve gitmek üzere otobüse binmiştir. Mahallesine geldiğinde ise markete uğrayarak alışveriş yapmış, ve evine geldiğinde kapıyı oğlu Selim açmıştır. Eşinin hazırladığı sofrada beraber yemek yiyen aile, yan tarafta oturan Kamil beylerin misafirliğe gelmesi ile sohbet ederek çay içmişlerdir.’’
Yukarıdaki metine bakarak Ahmet beyin hangi rollere sahip olduğunu yazınız?
2) Merhaba arkadaşlar! 2015 yılında Kütahya’da doğdum. 5 yaşına gelince anne, babam ve ablam ile otobüs ile Samsun’a göç ettik. Uzun süren bir yolculuğun ardından Samsun’a vardık. Orada 1. Sınıfa başladım. Öğretmenim beni sınıf başkanı olarak seçti. Bir süre sonra dedem ve babaannemde yanımıza geldi.
Yukarıdaki paragrafı anlatan kişinin sahip olduğu rollerden dört tanesini yazınız?
3) Bir gün boyunca hangi rollerde bulunuyorsunuz üç tanesini yazınız.
4) 6. sınıf öğrencisi olan Ahmet sabah erken kalkıp annesi, babası, anneannesi ve küçük kardeşiyle kahvaltısını yaptıktan sonra okul servisine binip okula gitti, derse başladı. Dersten çıkınca okulun çevre koruma kulübünün faaliyetlerine üye olarak katıldı. Dersleri bittikten sonra eve dönen Ahmet, arkadaşlarıyla dışarıda oyun oynamak için annesinden izin istedi. Ona izin veren annesi gelirken ekmek almasını söyledi. Arkadaşlarıyla oynadığı maçta kalecilik yapan Ahmet, maç bittikten sonra marketten ekmek alıp eve döndü.
Bu parçaya göre Ahmet’in hangi sosyal rolleri üstlendiğini yazınız.
5) 6. Sınıf öğrencisi olan Murat, Ali Bey ve Meltem Hanım üç çocuğunun en küçüğüdür. Murat eğitim gördüğü ortaokulun futbol takımının kaptanıdır. Murat’ın bir amcası, bir halası, iki teyzesi bulunmaktadır. Dedesi ile vakit geçirmekten çok hoşlanan Murat abisi ile basketbol oynamayı da çok sever. Sorumluluklarının bilincinde olan Murat ödevlerini zamanında yapar, derslerine zamanında girer.
Bu parçada Murat’ın üstelendiği doğuştan gelen rollerinin neler olduğunu yazınız.
6) Merhaba ben Rüveyda. Çevremdeki insanlar bana farklı ifadelerle seslenir. Babam ‘‘kızım’’, dedem ‘‘torunum’’, kardeşim ‘‘abla’’, sınıf arkadaşlarım ‘‘başkan’’ diye çağırıyor beni. Evde vaktinde yatıyorum ama odamı düzenli tutamıyorum. Arkadaşlarımla oyun oynuyorum ve çok eğleniyorum. Oyunlar sırasında arkadaşlarıma saygılı davranıyorum. Okulda öğrenciyim. Temiz, düzenli bir sınıfta eğitim almaya hakkım var. Başarılı olabilmek için ödevlerimi zamanında yapıyorum. Öğretmenimi dikkatli dinliyor ve derslerde söz almadan konuşmuyorum. Okul kurallarına uyuyorum. Ama bazen okula geç kalıyorum.
Rüveyda içinde yer aldığı gruplarda hangi rolleri üstlenmiştir? Yazınız.
7) Arda bugün sabah erken kalkıp annesi, babası ve abisiyle kahvaltısını yaptı. Sonra okula giderek gün içerisindeki tüm derslerine girdi. Saat 15.30 gibi okuldan çıkan Arda sınıf arkadaşlarıyla okulun bahçesinde futbol maçı yaptı. Maç bitince eve giderken bakkala uğrayan Arda ekmek ve ayran alıp eve geçti.
Bu parçada Arda’nın üstlendiği rolleri yazınız.
8) Doğuştan kazandığımız rollere üç örnek yazınız?
9) Sonradan kazandığımız rollere üç örnek yazınız.
10) Ortaokul 6. sınıf öğrencisi olan Murat sabah yatağından kalktı, yüzünü yıkadı, yatağını düzeltti. Annesi, babası, babaannesi ve küçük kardeşiyle kahvaltısını yaptıktan sonra okul servisine binip okula gitti, derse başladı. Okulun çevre koruma kulübünün faaliyetlerine üye olarak katıldı. Okuldan eve okul servisiyle dönen Murat, arkadaşlarıyla dışarıda oyun oynamak için annesinden izin istedi. Ona izin veren annesi gelirken ekmek almasını söyledi. Arkadaşlarıyla oynadığı maçta kalecilik yapan Murat, marketten ekmek alıp eve döndü.
Verilen parçada Murat’ın gün boyunca içinde bulunduğu rollerden dört tanesini cevap bölümüne yazınız.
11) Bireyin ait olduğu grup veya kurumlarda üstlendiği görevlere rol denir. Rollerimizin bir kısmı doğuştan gelirken bir kısmı sonradan kazanılır. Doğuştan kazandığımız rolleri seçme şansımız yoktur. Sonradan kazandığımız roller zaman içerisinde ilgi ve yeteneklerimiz sonucu kendi isteğimizle katıldığımız gruplardan üstlendiğimiz rollerdir.
Sonradan kazanabileceğimiz roller neler olabilir? 5 tane örnek veriniz.
612 Kültürümüz
12) Ülkemizde kutladığımız bayram türlerine 1 er örnek veriniz?
Milli Bayramlar Dini Bayramlar Mevsimlik Bayramlar
13) Kültürü oluşturan, birlik ve beraberliğimize katkı sağlayan unsurlardan dört tanesini yazınız.
14) “Türk çocuğu ecdadını ( atalarını ) tanıdıkça, daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır.”
Atatürk bu sözüyle kültürün hangi unsuruna dikkat çekmiştir? Yazınız.
15) İnsanların geçmişlerini bilmesinde, geçmişine ait kültürel değerleri öğrenerek yaşatmaya çalışması ve toplumsal birlikteliğin oluşmasında etkili olan öğedir. İnsanların geçmişlerini bilmesi, ortak bir bilince sahip olması toplumsal birlikteliğin oluşmasında etkilidir. Örneğin, Çanakkale ve Kurtuluş Savaşları hakkında bilgi sahibi olan bireyler; savaş esnasında insanların omuz omuza vererek mücadele ettiklerini, el birliğiyle ülkelerini kurtarmak uğruna can vermekten çekinmediklerini de öğrenirler.
Yukarıda anlatılan kültürel ögemiz nedir? Yazınız.
16) Çanakkale ve Kurtuluş Savaşları hakkında bilgi sahibi olan bireyler; savaş esnasında insanların omuz omuza vererek mücadele ettiklerini, el birliğiyle ülkelerini kurtarmak uğruna can vermekten çekinmediklerini de öğrenirler.
Verilen metinde kültürü oluşturan hangi öğe üzerinde durulmuştur?
613 Ön yargı
17) “Bir kimse ile ilgili henüz onu tanımadan dış görünüşüne ve bazı özelliklerine bakarak karara varmaya önyargı denir.’’
“Bir gruba, topluluğa, dine, millete vs daha önceden edinilmiş tecrübelere dayanarak karara varmaya kalıp yargı denir.”
Bu iki tanımı göz önüne alarak hem kalıp yargıya hem de ön yargıya iki örnek veriniz?
18) Bir kimse veya bir olayla ilgili yeterli bilgi edinilmeden geliştirilen tutumlara ön yargı denir. Ön yargıların davranışa dönüştüğü durumlarda ise ayrımcılık söz konusu olur. Önyargı ve ayrımcılık insanlar arasındaki ilişkileri olumsuz yönde etkiler.
Buna göre öğrencilerden hangileri ayrımcılık içeren bir cümle kurmuştur? İsimlerini yuvarlak içine alınız.
Ali: Şampiyonluğu kesin bizim takım kazanacak.
Ayşe: Kadın sürücülerin kullandığı araçlara binilmez.
Mehmet: Okulumuza engelli öğrenci kabul edilmeyecek.
Aysu: Bu arızayı Ali Usta’dan başkası tamir edemez.
19) Sınıfa yeni gelen öğrenci kaydını yaptırdıktan sonra sınıfa gelmiş öğretmeni ile tanışmış, kendini tanıtmış, eşyalarını tamamlamak için okuldan ayrılmıştı. Öğretmen tüm öğrencilerin dikkatini çeken yeni öğrenci hakkında öğrencilerine “Yeni gelen arkadaşınız hakkında ne düşünüyorsunuz?” diye soru sorunca aşağıdaki cevapları alır;
Serap: “Sanki biraz kibirli gibi geldi bana. Kendini tanıtırken pek yüzümüze bakmadı.”
Metin: “Henüz sınıfımıza yeni geldiği için hakkında yorum yapmanın doğru olmadığını düşünüyorum.”
Erol: “Benim arkadaşımın okulundan geldiğini biliyorum. Sanırım oldukça yaramaz bir öğrenciymiş.”
Işıl: “Onunla ilgili görüşlerimi onu tanıdıktan sonra ifade etmeyi tercih ediyorum.”
Bu diyalogda ön yargılı davranmayan öğrencilerin adlarını yuvarlak içine alınız?
20) Bir grubun bütün üyelerine yönelik abartılan, genelleştirilen olumlu veya olumsuz değerlendirmelerdir.
21) Yukarıda tanımı yapılan ifadenin adını yazıp, bir örnek veriniz.
22) Görsel Sanatlar Öğretmeni öğrencilerine bir hemşire resmi çizmelerini istemiş, bütün öğrenciler hemşireyi kız olarak çizmişlerdir.
Öğrencilerin bu davranışını hangi kavram ile açıklayabiliriz? Yazınız.
23) Barlas ve halası trafik ışıklarında yeşil ışığın yanmasını beklerken giyim kuşamı pek de iyi olmayan bir genç, arabalarına yaklaşarak camı çalar. Genci gören halası para istediğini düşünerek camı açar ve gence bozuk para uzatır. Camı açtığında ise durumun bambaşka olduğu anlaşılır. Genç, arabalarının sağ arka lastiğinin havasının indiğini onlara haber vermek istediğini ifade eder. Bu durum karşısında her ikisi de şaşkınlıklarını gizleyemez. Barlas’ın aklına ise sosyal bilgiler dersine öğrendikleri bir kavram gelir.
Halasının bu davranışı karşısında Barlas’ın aklına gelen kavram ne olabilir? Kısaca belirtin.
614 Birlik yardım
24) Tuğrul Bey, Dandanakan Savaşı sonrasında toplanan kurultayda eline aldığı bir oku ağabeyi Çağrı Bey’e vererek kırmasını ister. Çağrı Bey bu tek oku rahatça kırar. Ok sayısı üçe çıkınca kırmakta zorlanır. Ok sayısı dörde çıkarılınca kıramaz. Bu olayın ardından Tuğrul Bey, “Bu oklar gibi olursak her daim milletimiz var olur.” der.
Tuğrul Bey, bu davranışıyla toplum için hangi unsurun önemini vurgulamaya çalışmıştır? Açıklayınız.
25) Müslüman Türkler tarih boyunca yardımlaşma ve dayanışmanın en güzel örneklerini sergilemişlerdir. “Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz.” diyen atalarımız, düşmanlarına karşı birlik ve beraberlik içerisinde hareket etmişlerdir. “Komşusu aç iken tok yatan bizden değildir.” hadis-i şerifinden hareketle vakıflar oluşturulmuş, aşevleri kurulmuş, sadaka ve zekât ile muhtaç olan insanlara yalnız olmadıkları hissettirilmiştir.
Günümüzde sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamak amacıyla kurulan sivil toplum kuruluşlarına örnek veriniz.
26) Toplumsal yardımlaşma adına Osmanlı döneminde yapılan “Sadaka Taşları ve Askıda Ekmek” uygulamalarını tarifini yaparak, toplumsal açıdan faydalarını yazınız?
27) Bilişim ve iletişim teknolojileri kullanılarak hayata geçirilen bir halkla ilişkiler uygulamasıdır. Vatandaş ile devlet arasındaki iletişim kanallarını açık tutarak müracaatların her zaman ve her yerden yapılabilmesini mümkün kılmaktadır. Bu uygulama sayesinde devlet ile vatandaş arasındaki iletişim kanallarının tümü (elektronik mektup, faks, telefon ve şahsen) açık tutulmaktadır. Vatandaşların kendileri ve kamuyla ilgili, talep, şikâyet, ihbar, görüş ve önerileri ile bilgi edinme haklarına ilişkin idari makamlara yapacakları başvurulara cevapların hızlı ve etkin bir şekilde verilmesi amaçlanmaktadır.
Açıklamada belirtilen uygulamanın adını yazınız.
28) Savaş alanında yaralanan ya da hastalanan askerlere hiçbir ayrım gözetmeksizin yardım etmek amacıyla, 1868 yılında Hilal-i Ahmer adıyla kurulmuştur. Kuruluşa bugünkü adını Mustafa Kemal Atatürk vermiştir. Afetlerde, olağan dönemlerde korumasız kimselere ve ihtiyaç sahiplerine yardım sağlamak, toplumda yar- dımlaşmayı geliştirmek ve kan ihtiyacını karşılamak amacıyla hizmet vermektedir.
Yukarıdaki parçada hangi yardım kuruluşundan bahsedildiğini yazınız.
29) Ülkemizin ve milletimizin güvenliği için canlarını hiçe sayarak görev yapan erbaş ve erlerimizden şehit olan veya herhangi bir nedenle hayatını kaybedenlerin bakmakla yükümlü oldukları yakınları ile gazi ve engelli Mehmetçiklere sosyal ve ekonomik destek sağlamak amacıyla 17 Mayıs 1982 tarihinde kurulmuştur.
Parçada hakkında bilgi verilen sivil toplum kuruluşunun adını cevap bölümüne yazınız.
30) Osmanlı döneminde yaygın olarak görülen bu sadaka taşları vasıtasıyla nakdî ve aynî vardım yapılmaktaydı. Nakdî yapılan yardımlarda paranın uçup kaybolmaması için kâğıt para yerine madeni paralar bırakılır, aynî yardım olarak ise giyim kuşam eşyaları ve çeşitli besinler bırakılırdı. Fakir ve muhtaç kimseler, sadaka taşlarında birikenler bağışlardan sadece ihtiyacı kadar alır diğer fakirlere de bir şeyler bırakmaya özen gösterirlerdi. Bu bağışlar, genellikle gece karanlığında veya kimsenin olmadığı bir zamanda, sadakaların, bu taşın tepesindeki çukura bırakılmasıyla gerçekleştirilirdi. İhtiyacı olduğu halde dilenmekten çekinen kimseler gecenin geç saatlerinde taşın yanına para almaya gelir ve kendisi için gerekli olan miktarı buradan temin ederdi.
Yukarıda verilen bilgide Osmanlıdaki yardımlaşma örneği verilmiştir? Yazınız.
615 Sorunlar
31) MADDE 74- Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile başvurma hakkına sahiptir.
Yukarıdaki anayasa maddesinde bahsedilen hakkın ne olduğunu yazınız.
621 Orta Asya
32) Uçsuz bucaksız Orta Asya bozkırlarında yaşayan Türkler, bozkır iklimi gibi sert bir yapıya sahiptirler. Yerleşmek için seçtikleri verimli otlakların olduğu yerler diğer milletlerin de gözdesi olduğu için her zaman bir düşman tehdidi altında yaşamışlardır. Bu da onların uykuda bile yaylarını ve oklarını yanlarında bulundurmalarına neden olmuştur. Çevrelerindeki milletlerin dinî inanışlarını benimseyen Türk kavimleri olduğu gibi çevrelerini kendilerine benzeten Türk kavimleri de olmuştur. Türklerin giyim kuşamları da bulundukları bölgelere göre şekillenmiştir.
Parçada yer alan bilgilere göre, Türklerin yaşayışları üzerinde etkili olan faktörler nelerdir? Maddeler hâlinde belirtiniz.
33) Türklerin ana yurdu neresidir, bitki örtüsü ve iklimi nasıldır yazınız?
34) Uygur Devleti kendisinden önceki Türk devletlerinden farklı özelliklere sahiptir.
Bu farklardan üç tanesini yazınız.
35) Orta Asya’da Türkler ölen kişi kıymetli eşyalarıyla beraber “kurgan” adı verilen mezarlara gömülürdü.
Bu uygulamanın sebebi nedir ? Açıklayınız
36) Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletleri hangileridir? Yazınız.
37) Türkler, demir madenini işleyerek çeşitli eşyalar ve silahlar yaparlardı. Kılıç, ok ve yay Orta Asya Türklerinin hayatında önemli bir yer tutardı. Hayvancılık, en önemli geçim kaynaklarıydı. Koyun, sığır ve at gibi hayvanlar beslerlerdi.
Bu parçada Türklerin madencilik ile uğraştığını kanıtlayan ifadeleri yazınız.
38) Bilinen ilk Türk Devletinin adını ve bilinen ilk hükümdarını yazınız.
39) Tarihte Türk adıyla kurulmuş olan ilk Türk devleti hangisidir? Yazınız.
40) Eski Türk devletlerinde devlet yönetiminde ikili teşkilat kullanılmıştır. Bu uygulamaya göre devletin daha kolay yönetilmesi için ülke toprakları doğu ve batı olarak iki yönetim bölümüne ayrılırdı. Doğu bölümünün idaresinin başında hakan bulunurken batıda da hakanın kardeşi (yabgu) bulunurdu. Ancak bu uygulamanın olumsuz yanları da vardı.
Devletin ikili teşkilat uygulaması ile yönetilmesinin olumsuz yanları neler olabilir? Yazınız.
41) Asya Hunları ve Köktürkler yarı göçebe bir hayat sürerken, Uygurlar bu devletlerden farklı olarak yerleşik hayata geçmişlerdir.
Uygurların yerleşik hayata geçmeleri onları nasıl etkilemiştir? Örneklerle açıklayınız.
42) Orta Asya’da Türkler arasında Gök Tanrı inancı yaygındı. Ölümden sonra hayatın devam ettiğine inanılırdı. Ölen kişi değerli eşyalarıyla beraber kurgan denilen mezarlara gömülürdü.
Verilen bilgiye göre ölümden sonra hayatın devam ettiğini hangi ifadeden anlıyoruz?
43) Devletin önemli işleri kurultay (kengeş) adı verilen mecliste görüşülürdü. Bir danışma meclisi olan kurultaya devlet hükümdarı Hakan’ın eşi, Hatun da katılırdı. Hakan olmadığı zamanlarda kurultaya Hatun başkanlık ederdi.
Verilen bilgiye göre devlet yönetiminde kadına değer verildiğini hangi ifadeden anlıyoruz?
44) Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerinde eşyaların taşınabilir olması, kalıcı mimari yapıların görülmemesi ve hapis cezalarının kısa süreli olmasının temel nedeni nedir? Yazınız.
45) Kağanlık, Türklere Gök Tanrı tarafından verildiğine inanılan bir görevdi. Bu anlayış Kut olarak adlandırılmıştı. Kut’un kanda olduğuna ve kan yoluyla babadan oğula geçtiğine inanılırdı. Bu da hükümdar öldükten sonra hanedan üyelerinin ülke yönetiminde hak iddia etmelerine ve kağanlık mücadelesinin çıkmasına neden olurdu. Bu durum ülkenin zayıflamasına veya yıkılmasına yol açabilirdi.
Parçaya göre Orta Asya Türk devletlerinde, devletin yıkılma sebeplerinden hangisine dikkat çekilmektedir?
46) Orta Asya’da yaşayan konargöçer Türkler; salgın hastalıklar, iklim değişimi, dış baskılar, nüfus artışı, bağımsız yaşama arzusu ve Hun Devleti’nin parçalanması sonucu Kuzey Hunlarının Batıya doğru da göç etmeye başlaması ile tüm kavimler yer değiştirmeye başlamıştır. Bu olay 375 yılında Kavimler Göçü olarak kabul edilmektedir. Türkler göçler sayesinde Orta Asya dışında çeşitli devletler kurmuşlar ve kültürlerini başka yerlere taşımışlardır.
Yukarıda Kavimler göçü hakkında bilgi verilmiştir. Bu bilgilerden yararlanarak Kavimler göçünün nedenlerinden 5 tanesini aşağıdaki alana yazınız?
47) Asya Hun Devleti, Mete Han zamanında Çinlilerle büyük bir savaş yaptı ve savaşı kazandı. Mete Han, tüm Çin’i ele geçirme imkanına sahip iken bunu seçmedi ve sadece Çin’in kendisine vergi vermesini istedi.
Mete Han niçin böyle bir tercihte bulunmuştur? Sebebini yazınız.
48) Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti hangisidir? Yazınız.
49) Türklerin ilk ana yurdunda kurulan devletin başına hakan olarak geçtim. Türk ordusunu tekrar düzenleyip 10’luk sistemi ordu düzeninde getirdim. Çin’e karşı savaşıp Çin diyarını kendime bağladım.
Yukarıdaki bilgileri anlatan Türk hakanın ismi nedir? Yazınız.
50) Tarihte Türk adıyla kurulan ilk Türk Devleti’nin ismi nedir? Yazınız.
51) Uygurlar ile ilgili olarak verilen bilgilerin karşılarına ilgili oldukları alanları yazınız.
-Yerleşik hayata geçmiş ilk Türk devleti Uygurlardır.
-Temel geçim kaynakları tarımdır.
-Matbaa ve kâğıdı kullanmışlardır.
52) Uygurlar, diğer Türk devletlerinden farklı olarak; etrafı surlarla çevrili şehirler kurmuşlar, saray, tapınak, ev inşa ederek kalıcı mimari eserler yapmışlardır. Ayrıca hayvancılık yerine tarıma önem vermişlerdir.
Yukarıdaki verilen bilgide Uygurların kalıcı mimari eserler yapmalarına sebep olan değişimi aşağıdaki alana yazınız.
53) İlk Türk devletlerinde önemli meseleler hakan denilen hükümdarın başkanlığında toplanan kurultayda (kengeş, toy) görüşülürdü. Kurultay danışma meclisi olup son sözü hakan söylerdi. Hatun hükümdar eşi olup kurultayda Hakan’ın yanında oturur, Hakan olmadığı zaman kurultaya başkanlık ederdi.
Yukarıdaki bilgilerdeki kadınların ülke yönetiminde söz sahibi olduğunu bilgileri yazınız?
54) Türk tarihinin ve edebiyatının ilk yazılı belgeleridir. II. Köktürk döneminde yazılan eserler Bilge Kağan, Kültigin ve Vezir tonyukuk adına yazılan dikili taşlardan oluşmaktadır. Eser günümüzde Moğolistan sınırları içinde bulunmaktadır.
Eserde Türklerin siyasi, sosyal, ekonomik yaşantıları ve yaptıkları mücadeleler anlatılmaktadır.
55) “ Türk, Oğuz Beyleri, milleti işit: üstte gök basmasa, altta yer delinmese, ilini töreni kim bozabilecekti?”
Yukarıda bilgileri verilen eserin adını aşağıya yazınız.
56) Kut anlayışı nedir? Yazınız.
57) Türkler arasında “Gök Tanrı inancı” yaygındı. Gök Tanrı’yı hem gök hem Tanrı anlamlarına gelen bir yücelik sıfatı olan “Tengri” kelimesiyle ifade ederlerdi. Orta Asya’da Türkler ölümden sonra hayatın devam ettiğine inanır, bundan dolayı ölen kişi kıymetli eşyalarıyla beraber “kurgan” adı verilen mezarlara gömülürdü.
Kurgan adlı mezarlara eşyalarıyla birlikte gömülmesi neyin göstergesidir? Açıklayınız.
58) Mete Han, Çin Seddi'ni kolayca aşarak Çinlileri yenilgiye uğratmıştır. İmparatorluğa son verip Çin’e yerleşmek ve bütün Çin topraklarını ülkesine katmak yerine Çin imparatorunu yıllık vergiye bağlayarak geri çekilmiştir.
Mete Han, Çinlileri yenilgiye uğratmasına rağmen neden Çin’e yerleşmek yerine geri çekilmiştir?
622 İslamiyet
59) İslamiyet’ten önce Arap yarımadasındaki yaşam (Cahiliye Devri) hakkında üç bilgi yazınız.
60) -Peygamberimizin vefatının ardından yönetime gelen ilk halifedir.
-Bu dönemde yalancı peygamberler ortadan kaldırılmıştır.
-Kur’an-ı Kerim kitap hâline getirilmiştir.
Verilen gelişmeler hangi halife döneminde yaşanmıştır? Yazınız.
61) * İlk İslam donanması oluşturulmuştur.
* Kıbrıs fethedilmiştir.
* Kur’an-ı Kerim çoğaltılmıştır.
Verilen bilgilerin hangi halife ile ilgili ait olduğunu cevap bölümüne yazınız.
62) Türkler İslam diniyle ilk tanıştıklarında bu dini araştırmaya başladılar. Önceki inanışları ile bu din arasında tek bir tanrıya inanma, kurban kesme geleneği, ahiret inancı vb. konularda benzerlikler olduğunu gördüler. Bundan sonra İslam dinini benimseyen Türkler, yaşayış tarzlarında bazı değişikliklere gittiler. Camiler ve mescitler yaptılar. Hukuk kurallarını yeni dinlerine göre şekillendirmeye başladılar. Toplumsal hatta insanların birbirlerine karşı olan tutumları değişmeye başladı. Savaşlar da artık cihat anlayışı doğrultusunda yapılmaya başladı.
Parçada verilen bilgilere göre, Türklerin İslamiyet’i kabulünün onları hangi alanlarda etkilediğini belirtiniz.
63) Peygamber Efendimiz 632 yılında son haccı olan Veda Haccı’nı yapmıştır. Burada okuduğu hutbeye de Veda Hutbesi denilmiştir.
Bu hutbedeki “Arap’ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap’a, beyazın siyaha, siyahın da beyaza hiçbir üstünlüğü yoktur. Allah katında üstünlük ancak takva iledir.” ifadesinde insan hakları ile ilgili hangi değere vurgu yapmıştır? Yazınız.
64) İlk dört halife dönemine Cumhuriyet Devri de denilmesinin sebebini yazınız.
65) Müşrikler, Medine’ye göç eden Müslümanların mallarını yağmalamıştı. Müslümanlar mallarının karşılığını almak, müşrikler ise İslamiyet’in yayılmasını engellemek istiyordu. Bunun için iki taraf Bedir Kuyuları çevresinde karşı karşıya geldi. Müslümanlarla Mekkeli müşrikler arasında ilk savaş yapıldı ve bu savaşı Müslümanlar kazandı. Savaş sırasında ele geçirilen esirlere, Müslümanlara okuma yazma öğretmeleri şart koşuldu ve Müslümanlara okuma yazma öğreten esirler serbest bırakıldı.
Bu durum İslamiyet’in neye verdiği önemi göstermektedir?
66) Uhud Savaşı (625): Müşrikler, Bedir Savaşı’nın intikamını almak için tekrar saldırdılar. Savaş, Uhud Dağı çevresinde gerçekleşti. Müslümanlar bu savaşta büyük kayıplar verdi. Bu durumun en önemli sebebi Peygamber Efendimiz’in Uhud Dağı’na yerleştirdiği okçuların savaşın kazanıldığını düşünerek bulundukları yerleri terk etmeleridir.
Verilen bilgiye göre Müslümanların savaşı kaybetme nedeni nedir? Yazınız.
67) -Adaletli yönetimiyle ön plana çıkan halifedir.
-Suriye, Filistin, İran, Irak ve Mısır; İslam devleti topraklarına bu dönemde katılmıştır.
-Hicri takvim yapılmıştır. İlk kez İslam devletine ait düzenli bir ordu kurulmuştur.
Yukarıda verilen bilgiler hangi halife dönemine aittir? Yazınız.
623 Türklerin İslamiyeti Kabulü
68) Türkler’in İslamiyet’i kabul etmesini sağlayan savaş hangisidir? Yazınız.
69) 751 yılında Araplar ile Çinliler arasında yaşanan Talas Savaşı’ndan sonra Türkler Müslüman olmaya başladılar.
Türklerin Müslüman olmasını kolaylaştıran nedenlerden iki tanesini yazınız.
70) -Orta Asya’da kurulan ilk Müslüman Türk devletidir.
-Türk-İslam tarihindeki ilk medrese, ilk vakıf ve ilk posta teşkilatını kurdular.
-Ticaretin gelişmesi için Ribat adı verilen kervansarayları inşa ettiler.
Yukarıda verilen özelikler hangi devlete aittir? Yazınız.
71) Orta Asya’da Kök Türk Devleti yıkılmış, siyasi otorite boşluğu ortaya çıkmıştır. Bu siyasi boşluktan faydalanmak isteyen Araplar ve Çinliler Batı Türkistan için mücadeleye başlamışlardır. Abbasiler ve Çinliler arasındaki bu mücadele Talas Savaşı’na (751) neden olmuştur. Abbasiler bu savaşta Çin’e karşı Türklerle ittifak kurmuş ve Türklerin desteği ile
büyük bir zafer kazanmıştır. Zaferden sonra Araplar ve Türkler arasında başlayan dostluk ve iyi ilişkiler başlamıştır.
Talas savaşının sonucunda Türkler hangi dini kabul etmeye başlamışlardır? Yazınız.
72) Karahanlıların “ribat” adı verilen kervansaraylar inşa etmelerinin temel amacı nedir? Yazınız.
73) Divan-ı Lügat-it Türk adlı eserin yazarı kimdir?
74) Vezir Nizamülmülk tarafından Nizamiye medreselerinin kurulması Büyük Selçuklu Devletinde neye verilen önemi gösterir?
75) “ İlk Müslüman Türk devletlerinde farklı hizmet alanlarda mimari eserlerin yapımına oldukça önem verilmiştir.“diyen bir öğrenci buna kanıt olarak neyi gösterebilir? Yazınız.
76) Sultan ünvanını ilk kez kullanan ve İslamiyet’i yaymak için Hindistan’a on yedi sefer düzenleyen hükümdarın adını yazınız.
1) ‘’ Ahmet bey işyerinden çıktıktan sonra eve gitmek üzere otobüse binmiştir. Mahallesine geldiğinde ise markete uğrayarak alışveriş yapmış, ve evine geldiğinde kapıyı oğlu Selim açmıştır. Eşinin hazırladığı sofrada beraber yemek yiyen aile, yan tarafta oturan Kamil beylerin misafirliğe gelmesi ile sohbet ederek çay içmişlerdir.’’
Yukarıdaki metine bakarak Ahmet beyin hangi rollere sahip olduğunu yazınız?
2) Merhaba arkadaşlar! 2015 yılında Kütahya’da doğdum. 5 yaşına gelince anne, babam ve ablam ile otobüs ile Samsun’a göç ettik. Uzun süren bir yolculuğun ardından Samsun’a vardık. Orada 1. Sınıfa başladım. Öğretmenim beni sınıf başkanı olarak seçti. Bir süre sonra dedem ve babaannemde yanımıza geldi.
Yukarıdaki paragrafı anlatan kişinin sahip olduğu rollerden dört tanesini yazınız?
3) Bir gün boyunca hangi rollerde bulunuyorsunuz üç tanesini yazınız.
4) 6. sınıf öğrencisi olan Ahmet sabah erken kalkıp annesi, babası, anneannesi ve küçük kardeşiyle kahvaltısını yaptıktan sonra okul servisine binip okula gitti, derse başladı. Dersten çıkınca okulun çevre koruma kulübünün faaliyetlerine üye olarak katıldı. Dersleri bittikten sonra eve dönen Ahmet, arkadaşlarıyla dışarıda oyun oynamak için annesinden izin istedi. Ona izin veren annesi gelirken ekmek almasını söyledi. Arkadaşlarıyla oynadığı maçta kalecilik yapan Ahmet, maç bittikten sonra marketten ekmek alıp eve döndü.
Bu parçaya göre Ahmet’in hangi sosyal rolleri üstlendiğini yazınız.
5) 6. Sınıf öğrencisi olan Murat, Ali Bey ve Meltem Hanım üç çocuğunun en küçüğüdür. Murat eğitim gördüğü ortaokulun futbol takımının kaptanıdır. Murat’ın bir amcası, bir halası, iki teyzesi bulunmaktadır. Dedesi ile vakit geçirmekten çok hoşlanan Murat abisi ile basketbol oynamayı da çok sever. Sorumluluklarının bilincinde olan Murat ödevlerini zamanında yapar, derslerine zamanında girer.
Bu parçada Murat’ın üstelendiği doğuştan gelen rollerinin neler olduğunu yazınız.
6) Merhaba ben Rüveyda. Çevremdeki insanlar bana farklı ifadelerle seslenir. Babam ‘‘kızım’’, dedem ‘‘torunum’’, kardeşim ‘‘abla’’, sınıf arkadaşlarım ‘‘başkan’’ diye çağırıyor beni. Evde vaktinde yatıyorum ama odamı düzenli tutamıyorum. Arkadaşlarımla oyun oynuyorum ve çok eğleniyorum. Oyunlar sırasında arkadaşlarıma saygılı davranıyorum. Okulda öğrenciyim. Temiz, düzenli bir sınıfta eğitim almaya hakkım var. Başarılı olabilmek için ödevlerimi zamanında yapıyorum. Öğretmenimi dikkatli dinliyor ve derslerde söz almadan konuşmuyorum. Okul kurallarına uyuyorum. Ama bazen okula geç kalıyorum.
Rüveyda içinde yer aldığı gruplarda hangi rolleri üstlenmiştir? Yazınız.
7) Arda bugün sabah erken kalkıp annesi, babası ve abisiyle kahvaltısını yaptı. Sonra okula giderek gün içerisindeki tüm derslerine girdi. Saat 15.30 gibi okuldan çıkan Arda sınıf arkadaşlarıyla okulun bahçesinde futbol maçı yaptı. Maç bitince eve giderken bakkala uğrayan Arda ekmek ve ayran alıp eve geçti.
Bu parçada Arda’nın üstlendiği rolleri yazınız.
8) Doğuştan kazandığımız rollere üç örnek yazınız?
9) Sonradan kazandığımız rollere üç örnek yazınız.
10) Ortaokul 6. sınıf öğrencisi olan Murat sabah yatağından kalktı, yüzünü yıkadı, yatağını düzeltti. Annesi, babası, babaannesi ve küçük kardeşiyle kahvaltısını yaptıktan sonra okul servisine binip okula gitti, derse başladı. Okulun çevre koruma kulübünün faaliyetlerine üye olarak katıldı. Okuldan eve okul servisiyle dönen Murat, arkadaşlarıyla dışarıda oyun oynamak için annesinden izin istedi. Ona izin veren annesi gelirken ekmek almasını söyledi. Arkadaşlarıyla oynadığı maçta kalecilik yapan Murat, marketten ekmek alıp eve döndü.
Verilen parçada Murat’ın gün boyunca içinde bulunduğu rollerden dört tanesini cevap bölümüne yazınız.
11) Bireyin ait olduğu grup veya kurumlarda üstlendiği görevlere rol denir. Rollerimizin bir kısmı doğuştan gelirken bir kısmı sonradan kazanılır. Doğuştan kazandığımız rolleri seçme şansımız yoktur. Sonradan kazandığımız roller zaman içerisinde ilgi ve yeteneklerimiz sonucu kendi isteğimizle katıldığımız gruplardan üstlendiğimiz rollerdir.
Sonradan kazanabileceğimiz roller neler olabilir? 5 tane örnek veriniz.
612 Kültürümüz
12) Ülkemizde kutladığımız bayram türlerine 1 er örnek veriniz?
Milli Bayramlar Dini Bayramlar Mevsimlik Bayramlar
13) Kültürü oluşturan, birlik ve beraberliğimize katkı sağlayan unsurlardan dört tanesini yazınız.
14) “Türk çocuğu ecdadını ( atalarını ) tanıdıkça, daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır.”
Atatürk bu sözüyle kültürün hangi unsuruna dikkat çekmiştir? Yazınız.
15) İnsanların geçmişlerini bilmesinde, geçmişine ait kültürel değerleri öğrenerek yaşatmaya çalışması ve toplumsal birlikteliğin oluşmasında etkili olan öğedir. İnsanların geçmişlerini bilmesi, ortak bir bilince sahip olması toplumsal birlikteliğin oluşmasında etkilidir. Örneğin, Çanakkale ve Kurtuluş Savaşları hakkında bilgi sahibi olan bireyler; savaş esnasında insanların omuz omuza vererek mücadele ettiklerini, el birliğiyle ülkelerini kurtarmak uğruna can vermekten çekinmediklerini de öğrenirler.
Yukarıda anlatılan kültürel ögemiz nedir? Yazınız.
16) Çanakkale ve Kurtuluş Savaşları hakkında bilgi sahibi olan bireyler; savaş esnasında insanların omuz omuza vererek mücadele ettiklerini, el birliğiyle ülkelerini kurtarmak uğruna can vermekten çekinmediklerini de öğrenirler.
Verilen metinde kültürü oluşturan hangi öğe üzerinde durulmuştur?
613 Ön yargı
17) “Bir kimse ile ilgili henüz onu tanımadan dış görünüşüne ve bazı özelliklerine bakarak karara varmaya önyargı denir.’’
“Bir gruba, topluluğa, dine, millete vs daha önceden edinilmiş tecrübelere dayanarak karara varmaya kalıp yargı denir.”
Bu iki tanımı göz önüne alarak hem kalıp yargıya hem de ön yargıya iki örnek veriniz?
18) Bir kimse veya bir olayla ilgili yeterli bilgi edinilmeden geliştirilen tutumlara ön yargı denir. Ön yargıların davranışa dönüştüğü durumlarda ise ayrımcılık söz konusu olur. Önyargı ve ayrımcılık insanlar arasındaki ilişkileri olumsuz yönde etkiler.
Buna göre öğrencilerden hangileri ayrımcılık içeren bir cümle kurmuştur? İsimlerini yuvarlak içine alınız.
Ali: Şampiyonluğu kesin bizim takım kazanacak.
Ayşe: Kadın sürücülerin kullandığı araçlara binilmez.
Mehmet: Okulumuza engelli öğrenci kabul edilmeyecek.
Aysu: Bu arızayı Ali Usta’dan başkası tamir edemez.
19) Sınıfa yeni gelen öğrenci kaydını yaptırdıktan sonra sınıfa gelmiş öğretmeni ile tanışmış, kendini tanıtmış, eşyalarını tamamlamak için okuldan ayrılmıştı. Öğretmen tüm öğrencilerin dikkatini çeken yeni öğrenci hakkında öğrencilerine “Yeni gelen arkadaşınız hakkında ne düşünüyorsunuz?” diye soru sorunca aşağıdaki cevapları alır;
Serap: “Sanki biraz kibirli gibi geldi bana. Kendini tanıtırken pek yüzümüze bakmadı.”
Metin: “Henüz sınıfımıza yeni geldiği için hakkında yorum yapmanın doğru olmadığını düşünüyorum.”
Erol: “Benim arkadaşımın okulundan geldiğini biliyorum. Sanırım oldukça yaramaz bir öğrenciymiş.”
Işıl: “Onunla ilgili görüşlerimi onu tanıdıktan sonra ifade etmeyi tercih ediyorum.”
Bu diyalogda ön yargılı davranmayan öğrencilerin adlarını yuvarlak içine alınız?
20) Bir grubun bütün üyelerine yönelik abartılan, genelleştirilen olumlu veya olumsuz değerlendirmelerdir.
21) Yukarıda tanımı yapılan ifadenin adını yazıp, bir örnek veriniz.
22) Görsel Sanatlar Öğretmeni öğrencilerine bir hemşire resmi çizmelerini istemiş, bütün öğrenciler hemşireyi kız olarak çizmişlerdir.
Öğrencilerin bu davranışını hangi kavram ile açıklayabiliriz? Yazınız.
23) Barlas ve halası trafik ışıklarında yeşil ışığın yanmasını beklerken giyim kuşamı pek de iyi olmayan bir genç, arabalarına yaklaşarak camı çalar. Genci gören halası para istediğini düşünerek camı açar ve gence bozuk para uzatır. Camı açtığında ise durumun bambaşka olduğu anlaşılır. Genç, arabalarının sağ arka lastiğinin havasının indiğini onlara haber vermek istediğini ifade eder. Bu durum karşısında her ikisi de şaşkınlıklarını gizleyemez. Barlas’ın aklına ise sosyal bilgiler dersine öğrendikleri bir kavram gelir.
Halasının bu davranışı karşısında Barlas’ın aklına gelen kavram ne olabilir? Kısaca belirtin.
614 Birlik yardım
24) Tuğrul Bey, Dandanakan Savaşı sonrasında toplanan kurultayda eline aldığı bir oku ağabeyi Çağrı Bey’e vererek kırmasını ister. Çağrı Bey bu tek oku rahatça kırar. Ok sayısı üçe çıkınca kırmakta zorlanır. Ok sayısı dörde çıkarılınca kıramaz. Bu olayın ardından Tuğrul Bey, “Bu oklar gibi olursak her daim milletimiz var olur.” der.
Tuğrul Bey, bu davranışıyla toplum için hangi unsurun önemini vurgulamaya çalışmıştır? Açıklayınız.
25) Müslüman Türkler tarih boyunca yardımlaşma ve dayanışmanın en güzel örneklerini sergilemişlerdir. “Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz.” diyen atalarımız, düşmanlarına karşı birlik ve beraberlik içerisinde hareket etmişlerdir. “Komşusu aç iken tok yatan bizden değildir.” hadis-i şerifinden hareketle vakıflar oluşturulmuş, aşevleri kurulmuş, sadaka ve zekât ile muhtaç olan insanlara yalnız olmadıkları hissettirilmiştir.
Günümüzde sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamak amacıyla kurulan sivil toplum kuruluşlarına örnek veriniz.
26) Toplumsal yardımlaşma adına Osmanlı döneminde yapılan “Sadaka Taşları ve Askıda Ekmek” uygulamalarını tarifini yaparak, toplumsal açıdan faydalarını yazınız?
27) Bilişim ve iletişim teknolojileri kullanılarak hayata geçirilen bir halkla ilişkiler uygulamasıdır. Vatandaş ile devlet arasındaki iletişim kanallarını açık tutarak müracaatların her zaman ve her yerden yapılabilmesini mümkün kılmaktadır. Bu uygulama sayesinde devlet ile vatandaş arasındaki iletişim kanallarının tümü (elektronik mektup, faks, telefon ve şahsen) açık tutulmaktadır. Vatandaşların kendileri ve kamuyla ilgili, talep, şikâyet, ihbar, görüş ve önerileri ile bilgi edinme haklarına ilişkin idari makamlara yapacakları başvurulara cevapların hızlı ve etkin bir şekilde verilmesi amaçlanmaktadır.
Açıklamada belirtilen uygulamanın adını yazınız.
28) Savaş alanında yaralanan ya da hastalanan askerlere hiçbir ayrım gözetmeksizin yardım etmek amacıyla, 1868 yılında Hilal-i Ahmer adıyla kurulmuştur. Kuruluşa bugünkü adını Mustafa Kemal Atatürk vermiştir. Afetlerde, olağan dönemlerde korumasız kimselere ve ihtiyaç sahiplerine yardım sağlamak, toplumda yar- dımlaşmayı geliştirmek ve kan ihtiyacını karşılamak amacıyla hizmet vermektedir.
Yukarıdaki parçada hangi yardım kuruluşundan bahsedildiğini yazınız.
29) Ülkemizin ve milletimizin güvenliği için canlarını hiçe sayarak görev yapan erbaş ve erlerimizden şehit olan veya herhangi bir nedenle hayatını kaybedenlerin bakmakla yükümlü oldukları yakınları ile gazi ve engelli Mehmetçiklere sosyal ve ekonomik destek sağlamak amacıyla 17 Mayıs 1982 tarihinde kurulmuştur.
Parçada hakkında bilgi verilen sivil toplum kuruluşunun adını cevap bölümüne yazınız.
30) Osmanlı döneminde yaygın olarak görülen bu sadaka taşları vasıtasıyla nakdî ve aynî vardım yapılmaktaydı. Nakdî yapılan yardımlarda paranın uçup kaybolmaması için kâğıt para yerine madeni paralar bırakılır, aynî yardım olarak ise giyim kuşam eşyaları ve çeşitli besinler bırakılırdı. Fakir ve muhtaç kimseler, sadaka taşlarında birikenler bağışlardan sadece ihtiyacı kadar alır diğer fakirlere de bir şeyler bırakmaya özen gösterirlerdi. Bu bağışlar, genellikle gece karanlığında veya kimsenin olmadığı bir zamanda, sadakaların, bu taşın tepesindeki çukura bırakılmasıyla gerçekleştirilirdi. İhtiyacı olduğu halde dilenmekten çekinen kimseler gecenin geç saatlerinde taşın yanına para almaya gelir ve kendisi için gerekli olan miktarı buradan temin ederdi.
Yukarıda verilen bilgide Osmanlıdaki yardımlaşma örneği verilmiştir? Yazınız.
615 Sorunlar
31) MADDE 74- Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile başvurma hakkına sahiptir.
Yukarıdaki anayasa maddesinde bahsedilen hakkın ne olduğunu yazınız.
621 Orta Asya
32) Uçsuz bucaksız Orta Asya bozkırlarında yaşayan Türkler, bozkır iklimi gibi sert bir yapıya sahiptirler. Yerleşmek için seçtikleri verimli otlakların olduğu yerler diğer milletlerin de gözdesi olduğu için her zaman bir düşman tehdidi altında yaşamışlardır. Bu da onların uykuda bile yaylarını ve oklarını yanlarında bulundurmalarına neden olmuştur. Çevrelerindeki milletlerin dinî inanışlarını benimseyen Türk kavimleri olduğu gibi çevrelerini kendilerine benzeten Türk kavimleri de olmuştur. Türklerin giyim kuşamları da bulundukları bölgelere göre şekillenmiştir.
Parçada yer alan bilgilere göre, Türklerin yaşayışları üzerinde etkili olan faktörler nelerdir? Maddeler hâlinde belirtiniz.
33) Türklerin ana yurdu neresidir, bitki örtüsü ve iklimi nasıldır yazınız?
34) Uygur Devleti kendisinden önceki Türk devletlerinden farklı özelliklere sahiptir.
Bu farklardan üç tanesini yazınız.
35) Orta Asya’da Türkler ölen kişi kıymetli eşyalarıyla beraber “kurgan” adı verilen mezarlara gömülürdü.
Bu uygulamanın sebebi nedir ? Açıklayınız
36) Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletleri hangileridir? Yazınız.
37) Türkler, demir madenini işleyerek çeşitli eşyalar ve silahlar yaparlardı. Kılıç, ok ve yay Orta Asya Türklerinin hayatında önemli bir yer tutardı. Hayvancılık, en önemli geçim kaynaklarıydı. Koyun, sığır ve at gibi hayvanlar beslerlerdi.
Bu parçada Türklerin madencilik ile uğraştığını kanıtlayan ifadeleri yazınız.
38) Bilinen ilk Türk Devletinin adını ve bilinen ilk hükümdarını yazınız.
39) Tarihte Türk adıyla kurulmuş olan ilk Türk devleti hangisidir? Yazınız.
40) Eski Türk devletlerinde devlet yönetiminde ikili teşkilat kullanılmıştır. Bu uygulamaya göre devletin daha kolay yönetilmesi için ülke toprakları doğu ve batı olarak iki yönetim bölümüne ayrılırdı. Doğu bölümünün idaresinin başında hakan bulunurken batıda da hakanın kardeşi (yabgu) bulunurdu. Ancak bu uygulamanın olumsuz yanları da vardı.
Devletin ikili teşkilat uygulaması ile yönetilmesinin olumsuz yanları neler olabilir? Yazınız.
41) Asya Hunları ve Köktürkler yarı göçebe bir hayat sürerken, Uygurlar bu devletlerden farklı olarak yerleşik hayata geçmişlerdir.
Uygurların yerleşik hayata geçmeleri onları nasıl etkilemiştir? Örneklerle açıklayınız.
42) Orta Asya’da Türkler arasında Gök Tanrı inancı yaygındı. Ölümden sonra hayatın devam ettiğine inanılırdı. Ölen kişi değerli eşyalarıyla beraber kurgan denilen mezarlara gömülürdü.
Verilen bilgiye göre ölümden sonra hayatın devam ettiğini hangi ifadeden anlıyoruz?
43) Devletin önemli işleri kurultay (kengeş) adı verilen mecliste görüşülürdü. Bir danışma meclisi olan kurultaya devlet hükümdarı Hakan’ın eşi, Hatun da katılırdı. Hakan olmadığı zamanlarda kurultaya Hatun başkanlık ederdi.
Verilen bilgiye göre devlet yönetiminde kadına değer verildiğini hangi ifadeden anlıyoruz?
44) Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerinde eşyaların taşınabilir olması, kalıcı mimari yapıların görülmemesi ve hapis cezalarının kısa süreli olmasının temel nedeni nedir? Yazınız.
45) Kağanlık, Türklere Gök Tanrı tarafından verildiğine inanılan bir görevdi. Bu anlayış Kut olarak adlandırılmıştı. Kut’un kanda olduğuna ve kan yoluyla babadan oğula geçtiğine inanılırdı. Bu da hükümdar öldükten sonra hanedan üyelerinin ülke yönetiminde hak iddia etmelerine ve kağanlık mücadelesinin çıkmasına neden olurdu. Bu durum ülkenin zayıflamasına veya yıkılmasına yol açabilirdi.
Parçaya göre Orta Asya Türk devletlerinde, devletin yıkılma sebeplerinden hangisine dikkat çekilmektedir?
46) Orta Asya’da yaşayan konargöçer Türkler; salgın hastalıklar, iklim değişimi, dış baskılar, nüfus artışı, bağımsız yaşama arzusu ve Hun Devleti’nin parçalanması sonucu Kuzey Hunlarının Batıya doğru da göç etmeye başlaması ile tüm kavimler yer değiştirmeye başlamıştır. Bu olay 375 yılında Kavimler Göçü olarak kabul edilmektedir. Türkler göçler sayesinde Orta Asya dışında çeşitli devletler kurmuşlar ve kültürlerini başka yerlere taşımışlardır.
Yukarıda Kavimler göçü hakkında bilgi verilmiştir. Bu bilgilerden yararlanarak Kavimler göçünün nedenlerinden 5 tanesini aşağıdaki alana yazınız?
47) Asya Hun Devleti, Mete Han zamanında Çinlilerle büyük bir savaş yaptı ve savaşı kazandı. Mete Han, tüm Çin’i ele geçirme imkanına sahip iken bunu seçmedi ve sadece Çin’in kendisine vergi vermesini istedi.
Mete Han niçin böyle bir tercihte bulunmuştur? Sebebini yazınız.
48) Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti hangisidir? Yazınız.
49) Türklerin ilk ana yurdunda kurulan devletin başına hakan olarak geçtim. Türk ordusunu tekrar düzenleyip 10’luk sistemi ordu düzeninde getirdim. Çin’e karşı savaşıp Çin diyarını kendime bağladım.
Yukarıdaki bilgileri anlatan Türk hakanın ismi nedir? Yazınız.
50) Tarihte Türk adıyla kurulan ilk Türk Devleti’nin ismi nedir? Yazınız.
51) Uygurlar ile ilgili olarak verilen bilgilerin karşılarına ilgili oldukları alanları yazınız.
-Yerleşik hayata geçmiş ilk Türk devleti Uygurlardır.
-Temel geçim kaynakları tarımdır.
-Matbaa ve kâğıdı kullanmışlardır.
52) Uygurlar, diğer Türk devletlerinden farklı olarak; etrafı surlarla çevrili şehirler kurmuşlar, saray, tapınak, ev inşa ederek kalıcı mimari eserler yapmışlardır. Ayrıca hayvancılık yerine tarıma önem vermişlerdir.
Yukarıdaki verilen bilgide Uygurların kalıcı mimari eserler yapmalarına sebep olan değişimi aşağıdaki alana yazınız.
53) İlk Türk devletlerinde önemli meseleler hakan denilen hükümdarın başkanlığında toplanan kurultayda (kengeş, toy) görüşülürdü. Kurultay danışma meclisi olup son sözü hakan söylerdi. Hatun hükümdar eşi olup kurultayda Hakan’ın yanında oturur, Hakan olmadığı zaman kurultaya başkanlık ederdi.
Yukarıdaki bilgilerdeki kadınların ülke yönetiminde söz sahibi olduğunu bilgileri yazınız?
54) Türk tarihinin ve edebiyatının ilk yazılı belgeleridir. II. Köktürk döneminde yazılan eserler Bilge Kağan, Kültigin ve Vezir tonyukuk adına yazılan dikili taşlardan oluşmaktadır. Eser günümüzde Moğolistan sınırları içinde bulunmaktadır.
Eserde Türklerin siyasi, sosyal, ekonomik yaşantıları ve yaptıkları mücadeleler anlatılmaktadır.
55) “ Türk, Oğuz Beyleri, milleti işit: üstte gök basmasa, altta yer delinmese, ilini töreni kim bozabilecekti?”
Yukarıda bilgileri verilen eserin adını aşağıya yazınız.
56) Kut anlayışı nedir? Yazınız.
57) Türkler arasında “Gök Tanrı inancı” yaygındı. Gök Tanrı’yı hem gök hem Tanrı anlamlarına gelen bir yücelik sıfatı olan “Tengri” kelimesiyle ifade ederlerdi. Orta Asya’da Türkler ölümden sonra hayatın devam ettiğine inanır, bundan dolayı ölen kişi kıymetli eşyalarıyla beraber “kurgan” adı verilen mezarlara gömülürdü.
Kurgan adlı mezarlara eşyalarıyla birlikte gömülmesi neyin göstergesidir? Açıklayınız.
58) Mete Han, Çin Seddi'ni kolayca aşarak Çinlileri yenilgiye uğratmıştır. İmparatorluğa son verip Çin’e yerleşmek ve bütün Çin topraklarını ülkesine katmak yerine Çin imparatorunu yıllık vergiye bağlayarak geri çekilmiştir.
Mete Han, Çinlileri yenilgiye uğratmasına rağmen neden Çin’e yerleşmek yerine geri çekilmiştir?
622 İslamiyet
59) İslamiyet’ten önce Arap yarımadasındaki yaşam (Cahiliye Devri) hakkında üç bilgi yazınız.
60) -Peygamberimizin vefatının ardından yönetime gelen ilk halifedir.
-Bu dönemde yalancı peygamberler ortadan kaldırılmıştır.
-Kur’an-ı Kerim kitap hâline getirilmiştir.
Verilen gelişmeler hangi halife döneminde yaşanmıştır? Yazınız.
61) * İlk İslam donanması oluşturulmuştur.
* Kıbrıs fethedilmiştir.
* Kur’an-ı Kerim çoğaltılmıştır.
Verilen bilgilerin hangi halife ile ilgili ait olduğunu cevap bölümüne yazınız.
62) Türkler İslam diniyle ilk tanıştıklarında bu dini araştırmaya başladılar. Önceki inanışları ile bu din arasında tek bir tanrıya inanma, kurban kesme geleneği, ahiret inancı vb. konularda benzerlikler olduğunu gördüler. Bundan sonra İslam dinini benimseyen Türkler, yaşayış tarzlarında bazı değişikliklere gittiler. Camiler ve mescitler yaptılar. Hukuk kurallarını yeni dinlerine göre şekillendirmeye başladılar. Toplumsal hatta insanların birbirlerine karşı olan tutumları değişmeye başladı. Savaşlar da artık cihat anlayışı doğrultusunda yapılmaya başladı.
Parçada verilen bilgilere göre, Türklerin İslamiyet’i kabulünün onları hangi alanlarda etkilediğini belirtiniz.
63) Peygamber Efendimiz 632 yılında son haccı olan Veda Haccı’nı yapmıştır. Burada okuduğu hutbeye de Veda Hutbesi denilmiştir.
Bu hutbedeki “Arap’ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap’a, beyazın siyaha, siyahın da beyaza hiçbir üstünlüğü yoktur. Allah katında üstünlük ancak takva iledir.” ifadesinde insan hakları ile ilgili hangi değere vurgu yapmıştır? Yazınız.
64) İlk dört halife dönemine Cumhuriyet Devri de denilmesinin sebebini yazınız.
65) Müşrikler, Medine’ye göç eden Müslümanların mallarını yağmalamıştı. Müslümanlar mallarının karşılığını almak, müşrikler ise İslamiyet’in yayılmasını engellemek istiyordu. Bunun için iki taraf Bedir Kuyuları çevresinde karşı karşıya geldi. Müslümanlarla Mekkeli müşrikler arasında ilk savaş yapıldı ve bu savaşı Müslümanlar kazandı. Savaş sırasında ele geçirilen esirlere, Müslümanlara okuma yazma öğretmeleri şart koşuldu ve Müslümanlara okuma yazma öğreten esirler serbest bırakıldı.
Bu durum İslamiyet’in neye verdiği önemi göstermektedir?
66) Uhud Savaşı (625): Müşrikler, Bedir Savaşı’nın intikamını almak için tekrar saldırdılar. Savaş, Uhud Dağı çevresinde gerçekleşti. Müslümanlar bu savaşta büyük kayıplar verdi. Bu durumun en önemli sebebi Peygamber Efendimiz’in Uhud Dağı’na yerleştirdiği okçuların savaşın kazanıldığını düşünerek bulundukları yerleri terk etmeleridir.
Verilen bilgiye göre Müslümanların savaşı kaybetme nedeni nedir? Yazınız.
67) -Adaletli yönetimiyle ön plana çıkan halifedir.
-Suriye, Filistin, İran, Irak ve Mısır; İslam devleti topraklarına bu dönemde katılmıştır.
-Hicri takvim yapılmıştır. İlk kez İslam devletine ait düzenli bir ordu kurulmuştur.
Yukarıda verilen bilgiler hangi halife dönemine aittir? Yazınız.
623 Türklerin İslamiyeti Kabulü
68) Türkler’in İslamiyet’i kabul etmesini sağlayan savaş hangisidir? Yazınız.
69) 751 yılında Araplar ile Çinliler arasında yaşanan Talas Savaşı’ndan sonra Türkler Müslüman olmaya başladılar.
Türklerin Müslüman olmasını kolaylaştıran nedenlerden iki tanesini yazınız.
70) -Orta Asya’da kurulan ilk Müslüman Türk devletidir.
-Türk-İslam tarihindeki ilk medrese, ilk vakıf ve ilk posta teşkilatını kurdular.
-Ticaretin gelişmesi için Ribat adı verilen kervansarayları inşa ettiler.
Yukarıda verilen özelikler hangi devlete aittir? Yazınız.
71) Orta Asya’da Kök Türk Devleti yıkılmış, siyasi otorite boşluğu ortaya çıkmıştır. Bu siyasi boşluktan faydalanmak isteyen Araplar ve Çinliler Batı Türkistan için mücadeleye başlamışlardır. Abbasiler ve Çinliler arasındaki bu mücadele Talas Savaşı’na (751) neden olmuştur. Abbasiler bu savaşta Çin’e karşı Türklerle ittifak kurmuş ve Türklerin desteği ile
büyük bir zafer kazanmıştır. Zaferden sonra Araplar ve Türkler arasında başlayan dostluk ve iyi ilişkiler başlamıştır.
Talas savaşının sonucunda Türkler hangi dini kabul etmeye başlamışlardır? Yazınız.
72) Karahanlıların “ribat” adı verilen kervansaraylar inşa etmelerinin temel amacı nedir? Yazınız.
73) Divan-ı Lügat-it Türk adlı eserin yazarı kimdir?
74) Vezir Nizamülmülk tarafından Nizamiye medreselerinin kurulması Büyük Selçuklu Devletinde neye verilen önemi gösterir?
75) “ İlk Müslüman Türk devletlerinde farklı hizmet alanlarda mimari eserlerin yapımına oldukça önem verilmiştir.“diyen bir öğrenci buna kanıt olarak neyi gösterebilir? Yazınız.
76) Sultan ünvanını ilk kez kullanan ve İslamiyet’i yaymak için Hindistan’a on yedi sefer düzenleyen hükümdarın adını yazınız.
