Yine Bir Dünya Savaşı
Atatürk, II. Dünya Savaşı öncesinde bir yandan barıştan yana olan milletlerin işbirliği içinde olmalarını isterken, bir yandan da olası bir savaşa karşı Türkiye’nin güvenliği için hazırlıklar yaptırıyordu.Çıkabilecek bir savaşta, Türkiye’nin savaşa girmeyip tarafsız kalması ve barış içinde yaşamaya çalışması gerektiğini belirtmiştir.
II. DÜNYA SAVAŞI (1939–1945)
Savaşın Sebepleri:1. Almanya’nın I. Dünya Savaşı sonrası elde ettiği sömürgelerini kaybetmesi
2. Almanya devlet başkanı Hitler’in izlediği ırkçı politika
3. Almanya ve İtalya’nın silahlanması
4. I. Dünya Savaşı’nın yol açtığı ekonomik bunalım
5. I. Dünya Savaşı’ndan sonra imzalanan antlaşmaların devletleri memnun etmemesi (özellikle Versay Antlaşması’nın ağır koşulları)
6. İtalya’nın 1935’te Habeşistan’ı işgal etmesi, Almanya’nın Ren bölgesini silahlandırması
7. İtalya’nın I. Dünya Savaşı galibi olmasına karşın ağır ekonomik sorunlar yaşaması
8. Milletler Cemiyeti’nin işlemez duruma gelmesi, barışı koruyamaması
9. Almanya’nın 1938 yılında Avusturya ve Çekoslovakya’yı işgal etmesi
10. Japonya’nın Mançurya’yı alarak güçlenmesi ve Avrupalılara rakip olmaya başlaması
Savaşın Gelişmesi
Almanya ve İtalya 1936’da “Mihver Devletler” grubunu, İngiltere ve Fransa “Müttefik Devletler” grubunu oluşturdular. 1 Eylül 1939’da Almanya’nın Polonya’yı işgal etmesiyle savaş başladı. Bunun üzerine İngiltere ve Fransa, Almanya’ya savaş ilan ettiler. İtalya, Japonya, Bulgaristan, Macaristan, Romanya, Almanya’nın yanında yer aldılar. Almanya Fransa’yı, İtalya Balkanları işgal etti.
Rusya ve ABD, İngiltere ve Fransa’nın yanında yer aldı. İngiltere bu devletlerin de desteğini alarak Akdeniz’deki üstünlüğü ele geçirdi. İngiliz ve Amerikan kuvvetleri İtalya’ya asker çıkararak İtalya’nın saf dışı kalmasını sağladılar.
Savaş kısa zamanda Dünya’ya yayıldı. Almanya Rusya’ya, Japonya ise ABD’nin Pasifik Filosunun üssü Pearl Harbour’a saldırdı.
İngiltere, Fransa ve Amerika Normandiya çıkarmasını yaparak Almanya’nın teslim olmasını sağladı. Pearl Harbour baskınının karşılığını vermek isteyen Amerika, Japonya’nın Hiroşima ve Nagazaki şehirlerine atom bombası attılar (yüz binlerce insan ölmüş, milyonlarca insan sakat kalmış). Japonya teslim oldu. Japonya’nın teslim olmasıyla savaş sona erdi.
NOT: Tarihte ilk atom bombası II. Dünya Savaşı sırasında Amerika tarafından Japonya’ya karşı kullanılmıştır.
NOT: II. Dünya Savaşı’nın başlangıç tarihi olan 1 Eylül savaş sonrası “Dünya Barış Günü” olarak kabul edildi.
Savaşın Sonuçları:
1. 45 milyonu sivil, toplam 55 milyon insan öldü.
2. Almanya, doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı (1990 yılında yeniden birleşti).
3. Kimyasal silahların etkisi görüldü. ABD Japonya’ya karşı atom bombası kullandı. Böylece nükleer silahlar ilk kez kullanıldı.
4. Milletler Cemiyeti dağıldı, yerine Birleşmiş Milletler kuruldu (1945).
5. Yalta Konferansı (Kırım’da) ile ABD ve Sovyetler Birliği dünyayı nüfuz bölgelerine ayırdılar. Yani Avrupa’da iki etki alanı ortaya çıktı (Sovyetler Birliği ile Amerika’nın etki alanı).
6. Dünya barışı ve güvenliğini sağlamak amacıyla örgütler kuruldu (NATO, Varşova Paktı).
7. Avrupa’nın siyasi haritası değişti.
8. İtalya On iki Ada’yı Yunanistan’a bıraktı (1947).
9. Arap-İsrail Savaşı sonunda ABD ve İngiltere’nin desteğiyle Filistin’de İsrail Devleti kuruldu (1948).
10. İngiltere ve Fransa’nın sömürgeleri bağımsızlıklarını kazandılar (Hindistan, Pakistan, Cezayir, Mısır gibi).
II. Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Tutumu
Türkiye, tarafsızlık politikası izlemesine rağmen seferberlik ilan edildi. Ekonomi askeri harcamalara yönlendirildi. Bu nedenle kalkınma ve sanayileşme yavaşladı. Üretim düştü, 2. ve 3. Kalkınma Planları uygulanamadı.
Mihver ve Müttefik devletler, Türkiye’nin stratejik konumu nedeniyle kendi yanlarına çekmek istiyorlardı.
Churchil 30 Ocak 1943’te İsmet İnönü ile Adana’da görüşerek savaşa girmesini istedi.
Sovyetler Birliği lideri Stalin 1943’te Tahran’da Türkiye’nin savaşa girmesini istedi. 4–6 Aralık 1943’te Türkiye ile müttefik devlet lideri Kahire’de yeniden görüştü.
Türkiye, araç-gereç yardımı yapılmadan savaşa girmeyeceğini bildirdi.
Türkiye Almanya ile 18 Haziran 1941’de saldırmazlık antlaşması imzalandı. Alman güçlerinin Ruslar tarafından durdurulması üzerine Türkiye üzerinde Rus tehdidi başladı.
Türkiye 2 Ağustos 1944’te Almanya ile ilişkilerini kesti.
23 Şubat 1945 yılında Almanya ve Japonya’ya savaş ilan etti. Ancak savaşın sonu belli olduğundan Türkiye fiili olarak savaşa katılmadı.
II.Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Tutumu:
Türkiye; savaş esnasında İngiltere ve Rusya tarafından savaşa girmesi yolunda zorlandıysa da, tarafsız kalmayı başardı. Almanya Bulgaristan’a girince; Almanya ile Türkiye arasında 1941’de saldırmazlık antlaşması imzalandı. Savaşın sonuna doğru Türkiye formalite olarak girdi.
4-11 Şubat 1945'te ABD, İngiltere ve Sovyet Rusya'nın katıldığı Yalta Konferansında, II. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulacak olan Birleşmiş Milletler Teşkilatı'na katılmak için 1 Mart 1945'e kadar Al¬manya ve Japonya'ya savaş açmak şartı getirildi. Bu gelişme üzerine Türkiye 23 Şubat 1945'te Japonya ve Almanya'ya savaş ilan etti fakat savaşa fiilen girmemiştir. (Türkiye’nin bu tutumunda BM’ye girme ve görüşmelere katılma arzusu vardır.)
Türkiye her an savaşa girecekmiş gibi hazırlık yaptığı için tarım, sanayi ve ekonomi alanla¬rında duraklama dönemi yaşadı.
İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye'de Alınan Önlemler
Bütün illerde hava saldırısı tehlikesine karşı karartma başlatılmıştır
Almanların işgal tehlikesine karşı sivil savunma önlemleri alınmıştır.
Tahıl stoklarına el konmuş, ekmek, zeytin, şeker gibi ürünler karneyle verilmeye başlanmıştır. Buğday unundan pasta ve benzeri ürünlerin ya¬pılması yasaklanmıştır.
İstanbul'da özel otomobiller ve ticari araçların trafiğe çıkması yasaklandı.
Savaşın getirdiği ekonomik sıkıntıları aşmak için yeni vergiler var.
Tifo ve kolera gibi salgın hastalıkları önlemek için çalışmalar yapıl.
Askeri harcamalar artırılmıştır.
Karadeniz'deki Türk gemi seferleri durdurulmuştur.
Radyo yayınlarında kesinti yapılmıştır.
Belli bölgelerde gece 23.00'dan sonra sokağa çıkma yasağı getiril.
NOT: Savaşın, savaşa girmeyen ülkeleri de ekonomik ve sosyal yönden olumsuz etkilediğini göstermektedir.
İkinci Dünya Savaşı sırasında alınan bu önlemlerle seyahat etme, haber alma ve ekonomi alanındaki hak ve özgürlükler sınırlandırılmıştır.