ÜLKEMİZİN TÜRK DÜNYASIYLA KÜLTÜREL İŞ BİRLİKLERİ
Türk Dünyasının Tanımı ve Ortak Özellikler
Türk Dünyası, ortak dil, tarih ve kültürel bağlarla birbirine kenetlenmiş Türk halklarından oluşan geniş bir coğrafyadır. Bu coğrafya, Orta Asya’daki (Türkistan) Türk boylarından başlayarak Balkanlar’a kadar uzanan büyük bir alanı kapsar.
Temel Ortak Değerler ve Bağlar:
• Ortak Dil: Türk dünyasında farklı lehçe ve ağızlar bulunsa da, ortak bir Türk dili mevcuttur. Türkçenin ortak iletişim dili olması kültürel birlikteliği kolaylaştırmaktadır.
• Tarih ve Kültür: Hun, Göktürk, Uygur, Selçuklu ve Osmanlı gibi köklü Türk devletleri bu dünyanın temellerini atmış ve ortak tarihî mirası şekillendirmiştir.
• Gelenekler: Tüm Türk topluluklarında benzer töreler, gelenek-görenekler, inançlar, ahlak anlayışları, tarih şuuru ve birlikte yaşama kültürü bulunur.
• Sanat ve Edebiyat: Sanat, edebiyat ile üretim-tüketim alışkanlıkları da benzerlik gösterir.
Türk Dünyasının Yapısı:
• Türk dünyası yaklaşık 11.2 milyon km²lik bir alanı kaplar ve yaklaşık 200 milyon Türk kökenli insanı barındırır.
• Bağımsız Türk Devletleri şunlardır: Türkiye, KKTC (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti), Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Kırgızistan.
• Bunun yanında, kendi yerel yönetimleri olan ancak bağımsız olmayan özerk yapıda Türk toplulukları ve başka devletlerin içinde yaşayan Türk toplulukları da bulunmaktadır (Özellikle Çin ve Rusya sınırları içinde).
Ülkemizin Türk Dünyasıyla Kültürel İş Birlikleri ve Kurumlar
Son yıllarda Türk Cumhuriyetleri arasında ekonomik, siyasi ve kültürel iş birliği artmıştır. Türkiye, eğitim, sanat, spor ve turizm alanlarında iş birlikleri yaparak çeşitli kurumlar oluşturmuştur.
İş Birliklerinin Ortak Amaçları:
• Türk dünyası halkları arasında kültürel, sosyal ve ekonomik bağları güçlendirmek.
• Eğitim, turizm, spor ve sanatla iş birliğini geliştirmek.
• Türk kültürünü uluslararası platformlarda tanıtmak.
• Türk Cumhuriyetleri ve akraba topluluklarla dostluk ve dayanışmayı artırmak.
Örnek Kurum ve Kuruluşlar (Merkezi Türkiye’de Olanlar):
1. Türk Devletleri Teşkilatı (TDT):
◦ Kuruluşu: 3 Ekim 2009'da “Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi” adıyla kurulmuş, 2021’de adı Türk Devletleri Teşkilatı olarak değiştirilmiştir.
◦ Merkezi: İstanbul’dadır.
◦ Amaç: Üyeler arasında iş birliği ve dayanışmayı artırmak.
◦ Üyeler: Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan. Gözlemci Ülkeler: KKTC, Macaristan ve Türkmenistan.
◦ Örnek İş Birliği: TDT öncülüğünde, 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi önerisi kabul edilmiştir.
2. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA):
◦ Kuruluşu: Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Türk Cumhuriyetleriyle ilişkileri geliştirmek için 1992’de Türkiye’nin girişimleriyle kurulmuştur.
◦ Görevi: Türkiye’nin gönül köprüleri kurduğu bir kalkınma elçisidir.
◦ Faaliyet Alanları: Türkiye, bu ülkelerde eğitim, sağlık, altyapı ve kültürel iş birlikleri gibi alanlarda projeler yürütmektedir.
◦ Örnekler: Tacikistan Atletizm Federasyonu'na spor altyapı desteği sağlamıştır. Bosna Hersek’teki sel felaketinden sonra afetzedelere konteyner ev göndermiştir.
3. Yunus Emre Enstitüsü (YEE):
◦ Kuruluşu: Ankara merkezli bir kamu vakfıdır.
◦ Amaç: Türkiye’yi, Türk dilini, tarihini, kültürünü ve sanatını tanıtmaktır.
◦ Faaliyetleri: Yurt dışında merkezler kurarak Türkçe öğretimi yapmakta, kültürel tanıtım ve bilimsel destek sağlamaktadır.
4. Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB):
◦ Kuruluşu: 2010 yılında kurulmuştur, merkezi Ankara’dır.
◦ Amaç: Yurt dışındaki Türk vatandaşlarının hak ve yaşam koşullarını iyileştirmek, soydaş ve akraba topluluklarla iş birliğini güçlendirmektir.
◦ Faaliyet Coğrafyası: Balkanlar’dan Afrika’ya, Kafkasya’dan Orta Asya’ya kadar geniş bir coğrafyada çalışır.
5. Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY):
◦ Türk dünyasının UNESCO’su olarak bilinir.
◦ Örnek Faaliyet: "Kuzey Makedonya’dan Ressamlar Sergisi"ni Ankara’da açmıştır. Türk Dünyası Belgesel Film Festivali gibi etkinliklere destek olur.
Kültürel ve Ekonomik Bağı Güçlendiren Projeler
• Bakü-Tiflis-Kars Demir Yolu Hattı (Demir İpek Yolu): Bu hat, Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan iş birliğiyle 2017 yılında hizmete açılmıştır. Tarihî İpek Yolu’nu canlandırmayı amaçlamaktadır. Çin’den Avrupa’ya uzanan bir yük taşımacılığı hattıdır. Bu hat sayesinde Türk dünyası ile doğrudan bağlantı kurulmuş, Türk devletlerinin zengin yeraltı kaynakları taşınmakta ve Türkiye’nin stratejik önemi artmaktadır.
Kültür Elçileri
Bazı bilim insanları, sanatçılar ve sporcular, devlet temsilcileri kadar etkili olarak ülkemizin tanıtımında ve Türk dünyasıyla kültürel bağların güçlendirilmesinde önemli roller üstlenmişlerdir. Bu kişilerin sahip olduğu değerler arasında vatan sevgisi, sorumluluk bilinci, çalışkanlık, millî değerlere bağlılık ve temsil kabiliyeti bulunur.
• Naim Süleymanoğlu (Cep Herkülü): Türk asıllı efsanevi halterci, uluslararası alanda Türkiye'yi temsil etmiş ve Bulgaristan’daki Türklerin sesi olmuştur.
• Oktay Sinanoğlu (Türkçe Aşığı): “Dünyanın en genç profesörü” unvanını almış, Türkçenin korunması ve geliştirilmesi için yoğun çaba göstermiş, eğitimde ana dilin önemine ve kültür emperyalizmine karşı bilinci artırmaya odaklanmıştır.
• Barış Manço (7’den 77’ye Gönüllere Taht Kuran Sanatçı): Eserleri birçok dile çevrilmiş, kültür elçisi olarak Türkiye’yi gönüllü şekilde temsil etmiş ve halk şiiri geleneğini devam ettirmiştir.
Hap Bilgiler
• Bağımsız Türk Devletleri (Türkiye, KKTC, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan) başta olmak üzere, Türk dünyası ortak dil, tarih ve kültür üzerine kurulmuştur.
• Mustafa Kemal Atatürk, Sovyetler Birliği’nin dağılacağını öngörmüş ve "Dili bir, inancı bir, öz kardeşlerimiz" olan Türk halklarına sahip çıkılması, manevi köprülerin (dil, tarih, folklor) güçlendirilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
• TDT (Türk Devletleri Teşkilatı), Türk devletleri arasında iş birliği ve dayanışmayı artırmayı hedefler; merkezi İstanbul’dadır.
• TİKA, Türkiye’nin kalkınma elçisi olarak eğitim, sağlık, altyapı ve kültür alanlarında geniş bir coğrafyada projeler yürütür.
• Yunus Emre Enstitüsü, yurt dışında Türkçe öğretimini ve Türk kültürünün tanıtımını sağlar.
• Bakü-Tiflis-Kars Demir Yolu Hattı, "Demir İpek Yolu" adıyla Çin’den Avrupa’ya uzanır ve Türkiye’nin stratejik önemini artırır.
• Ortak Kültürel Etkinlikler (sergiler, festivaller, spor buluşmaları), Türk halkları arasında kardeşlik duygusunu pekiştirir.
Dikkat
1. Türk Dünyasının Kapsamı: Türk dünyası sadece bağımsız Türk devletlerinden ibaret değildir; Çin ve Rusya sınırları içinde yaşayan büyük Türk toplulukları ve özerk yapıda topluluklar da Türk dünyasının bir parçasıdır.
2. İş Birliklerinin Amacı: Türk dünyasıyla yapılan çalışmaların amacı yalnızca turizm geliri artırmak veya sadece maddi yardım sağlamak değildir. Temel amaç, kültürel, sosyal ve ekonomik bağları güçlendirerek uluslararası saygınlığa katkı sağlamaktır.
3. TDT Merkezi: Türk Devletleri Teşkilatının (TDT) merkezi İstanbul'dadır.
4. Tarih Bilinci: Türk dünyasıyla kurulan kültürel bağlar, sadece geçmişe değil, geleceğe de yön verir. Atatürk, köklerimize inerek ve manevi köprüler kurarak gelecekteki fırsatlara hazırlanmamız gerektiğini vurgulamıştır.
5. Demir İpek Yolu Stratejik Önemi: Bakü-Tiflis-Kars Demir Yolu Hattı, Türkiye'yi Çin'e kadar bağlayan bir yük taşımacılığı hattı olup, Türkiye'nin kıtalar arası taşımacılıkta köprü işlevi görmesine büyük katkı sağlamaktadır
