Teknolojik Ürünlerin Bilinçli Kullanımının Temel İlkeleri ve Gerekçeleri:
1. Kullanım Amacını ve Detaylarını Bilmek: Teknolojik ürünlerin yapım amacını ve kullanımında dikkat edilecek hususları bilmek esastır. Bu ürünleri doğru zamanda, miktarda ve yerde kullanmak, ürünün verimliliğini artırırken olumsuz sonuçlarla karşılaşmayı engeller. Bilinçli bir tüketici olarak satın alınan ürünün kullanım kılavuzunu ve garanti belgesini dikkatle incelemek büyük önem taşır. Kullanım kılavuzu, ürünün nasıl kullanılacağı, fiziksel ortam gereksinimleri ve yetkili kişi/kurum bilgileri gibi hayati detayları içerir ve bu kılavuza dikkat etmek bilinçli kullanımın ön şartıdır.
2. Dijital Ayak İzinin Farkında Olmak ve Gizliliği Korumak: Genel ağ üzerinden yapılan çevrim içi alışverişler, gönderilen e-postalar, sosyal medya paylaşımları gibi her işlem bir veri veya "dijital ayak izi" bırakır. Bilgi teknolojilerindeki gelişmelerin gizliliği tehdit ederek kişisel verilerin kötü niyetli kişilerin eline geçmesine neden olabileceği belirtilmiştir. Bu risklere karşı, tanımadığımız kişi ve kuruluşlardan gelen e-postalara veya mesajlara dikkat etmek ve tıklamamak gibi güvenlik tedbirleri almak gereklidir.
3. Teknoloji Bağımlılığından Kaçınmak ve Sağlığı Korumak: Tablet ve bilgisayar gibi teknolojik ürünlerin kontrolsüz kullanımı bireylerde bağımlılık yapabilmektedir. Bu durum, sosyal becerilerin gelişimini engelleyerek yalnızlaşmaya yol açabileceği gibi, duruş, işitme ve görme bozuklukları gibi fiziksel sağlık sorunlarına da sebep olabilir. Özellikle akıllı telefonların aşırı kullanımının göz sağlığı başta olmak üzere fiziki ve ruh sağlığına zarar verebileceği vurgulanmaktadır. Serdar'ın bilgisayar başında uzun süre vakit geçirmesiyle dikkat dağınıklığı yaşaması, bu durumun bir örneğidir.
4. Sosyal İlişkileri Sürdürmek: İletişim teknolojilerinin gereğinden fazla kullanımı, kişinin arkadaşları ve ailesiyle daha az vakit geçirmesine neden olabilir. Bilinçli kullanım, sosyal medya paylaşımlarını kontrollü yaparak mevcut dostlukları pekiştirmeyi ve arkadaşlık ilişkilerinin kalitesini artırmayı da içerir. Ecem'in sosyal medya paylaşımlarını kontrollü yapması ve dostluklarını pekiştirmesi buna örnektir.
5. Enerji ve Kaynak Tasarrufu: Teknolojik aletlerin (bulaşık makinesi, ampul gibi) doğru ve verimli kullanımı, enerji kaynaklarının daha sürdürülebilir bir şekilde kullanılmasına yardımcı olur. Ampullerin bireysel ve toplumsal olarak bilinçli kullanımı, enerji verimliliğine katkı sağlar. Bu aynı zamanda "HAYATIMIZDAKİ EKONOMİ" (5. Öğrenme Alanı) içinde bahsedilen tasarruf ve kaynaklarımızın verimli kullanımı ilkeleriyle de doğrudan ilişkilidir. Gereksiz enerji kullanımını önlemek, hem elektrik faturasını düşürür hem de enerji ithalatını azaltarak ülke ekonomisine katkıda bulunur, karbon salınımını düşürür ve küresel ısınmanın önüne geçerek gelecek nesillere daha yaşanılabilir bir dünya bırakmaya yardımcı olur.
6. Dijital Okuryazarlık Becerileri: Çocukların kullandıkları teknolojiyi anlaması, onu güvenli ve etkili şekilde kullanabilmesi için dijital okuryazarlık becerisi kazanmaları önemlidir. Bu beceriler şunları içerir:
◦ Genel ağda yer alan bilginin doğruluğunu farklı kaynakları inceleyerek araştırabilme.
◦ Arama motorlarını kullanabilme, e-posta gönderebilme, çevrim içi toplantılara katılabilme.
◦ Dijital verilere, bilgilere, içeriğe ulaşabilme ve kullanabilme.
◦ Dijital teknolojileri kullanırken güvenlik tedbirlerini alabilme.
◦ Dijital teknolojiler vasıtasıyla toplumsal faaliyetlere katılabilme.
◦ Dijital teknolojilerin kişisel ve çevresel etkilerinin ve kullanımlarının farkında olma.
Bilinçli Teknoloji Kullanımını Destekleyen Kurum ve Projeler:
Bilinçli teknoloji kullanımı konusunda farkındalık oluşturmak amacıyla devlet kurumları ve sivil toplum kuruluşları (STK'ler) tarafından birçok proje ve kamu spotu hazırlanmıştır. Bu kurum ve projelerden bazıları şunlardır:
• Güvenli Web (www.guvenliweb.org.tr): Genel ağın güvenli, etkin ve bilinçli kullanımı konusunda başta çocuklar ve gençler olmak üzere tüm genel ağ kullanıcılarını bilgilendirmek, eğitim çalışmaları yapmak ve farkındalık oluşturmak amacıyla kurulmuştur.
• Güvenli Çocuk (www.guvenlicocuk.org.tr): Çocuklara yönelik birçok bilgi, oyun, e-kitap içerikleri ile bilinçli genel ağ ve bilgisayar kullanımını eğlendirerek öğretmeyi amaçlar.
• RTÜK (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu): Televizyon, tablet, cep telefonu ve genel ağın doğru kullanımı için Akıllı İşaretler, Uyarıcı Sembol Sistemi ve Medya Okuryazarlığı Projesi gibi çalışmalar yapar. Ayrıca "RTÜK Medya ve Çocuk" dergisiyle çocuklara medya okuryazarlığı bilinci kazandırmayı ve özel gereksinimli çocuklar için erişilebilirliği sağlamayı hedefler.
• Yeşilay (Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı - TBM): Teknoloji bağımlılığı ile sağlıklı yaşam bölümlerinden oluşan, başta çocuklar ve gençler olmak üzere toplumun tamamını bu konularda bilgilendirmeyi ve farkındalıklarını artırmayı hedefleyen birincil önleme programıdır. Yeşilay, "Bağımlılıkla Mücadele Eden STK'lerde Kapasite Geliştirilmesi" projesiyle de STK'lerin kapasitesini artırmayı hedefler.
Öğrenme Alanı İçindeki Pedagojik Yaklaşım:
"TEKNOLOJİ VE SOSYAL BİLİMLER" öğrenme alanı, öğrencilerin teknolojik ürünlerin bilinçli kullanımının önemine ilişkin aktif olarak farkındalık kazanmalarını sağlayacak etkinlikler ve performans görevleri sunar. Öğrencilerden, teknolojik ürünlerin hatalı kullanım örneklerini, bunların yol açtığı olumsuz durumları ve bilinçli kullanım için dikkat edilmesi gereken hususları belirleyip; bu konuda farkındalık oluşturacak bir kısa film, kamu spotu, afiş, karikatür, hikâye, şiir, şarkı, diyalog veya kullanım kılavuzu gibi ürünler tasarlamaları beklenir. Bu sayede öğrencilerin yaratıcılıklarını kullanarak toplumsal bir soruna çözüm üretmeleri ve bilgilerini somut bir ürüne dönüştürmeleri teşvik edilir. Ayrıca, uzman görüşlerini analiz ederek kendi görüşlerini oluşturma ("Analiz Kartı") gibi yöntemlerle eleştirel düşünme becerileri de geliştirilir. Öğrencilerin kendi teknolojik araç kullanımlarını değerlendirmeleri de istenir.
Sonuç olarak, "TEKNOLOJİ VE SOSYAL BİLİMLER (6. Öğrenme Alanı)", teknolojik gelişmelerin toplum üzerindeki etkilerini anlamanın yanı sıra, teknolojik ürünleri sorumlu, güvenli ve verimli bir şekilde kullanma becerisinin önemini öğrencilere aşılamayı amaçlamaktadır. Bu sayede öğrenciler, dijital çağın sunduğu fırsatlardan en iyi şekilde yararlanırken, potansiyel risklere karşı bilinçli ve korunaklı bireyler olarak yetişirler
1. Kullanım Amacını ve Detaylarını Bilmek: Teknolojik ürünlerin yapım amacını ve kullanımında dikkat edilecek hususları bilmek esastır. Bu ürünleri doğru zamanda, miktarda ve yerde kullanmak, ürünün verimliliğini artırırken olumsuz sonuçlarla karşılaşmayı engeller. Bilinçli bir tüketici olarak satın alınan ürünün kullanım kılavuzunu ve garanti belgesini dikkatle incelemek büyük önem taşır. Kullanım kılavuzu, ürünün nasıl kullanılacağı, fiziksel ortam gereksinimleri ve yetkili kişi/kurum bilgileri gibi hayati detayları içerir ve bu kılavuza dikkat etmek bilinçli kullanımın ön şartıdır.
2. Dijital Ayak İzinin Farkında Olmak ve Gizliliği Korumak: Genel ağ üzerinden yapılan çevrim içi alışverişler, gönderilen e-postalar, sosyal medya paylaşımları gibi her işlem bir veri veya "dijital ayak izi" bırakır. Bilgi teknolojilerindeki gelişmelerin gizliliği tehdit ederek kişisel verilerin kötü niyetli kişilerin eline geçmesine neden olabileceği belirtilmiştir. Bu risklere karşı, tanımadığımız kişi ve kuruluşlardan gelen e-postalara veya mesajlara dikkat etmek ve tıklamamak gibi güvenlik tedbirleri almak gereklidir.
3. Teknoloji Bağımlılığından Kaçınmak ve Sağlığı Korumak: Tablet ve bilgisayar gibi teknolojik ürünlerin kontrolsüz kullanımı bireylerde bağımlılık yapabilmektedir. Bu durum, sosyal becerilerin gelişimini engelleyerek yalnızlaşmaya yol açabileceği gibi, duruş, işitme ve görme bozuklukları gibi fiziksel sağlık sorunlarına da sebep olabilir. Özellikle akıllı telefonların aşırı kullanımının göz sağlığı başta olmak üzere fiziki ve ruh sağlığına zarar verebileceği vurgulanmaktadır. Serdar'ın bilgisayar başında uzun süre vakit geçirmesiyle dikkat dağınıklığı yaşaması, bu durumun bir örneğidir.
4. Sosyal İlişkileri Sürdürmek: İletişim teknolojilerinin gereğinden fazla kullanımı, kişinin arkadaşları ve ailesiyle daha az vakit geçirmesine neden olabilir. Bilinçli kullanım, sosyal medya paylaşımlarını kontrollü yaparak mevcut dostlukları pekiştirmeyi ve arkadaşlık ilişkilerinin kalitesini artırmayı da içerir. Ecem'in sosyal medya paylaşımlarını kontrollü yapması ve dostluklarını pekiştirmesi buna örnektir.
5. Enerji ve Kaynak Tasarrufu: Teknolojik aletlerin (bulaşık makinesi, ampul gibi) doğru ve verimli kullanımı, enerji kaynaklarının daha sürdürülebilir bir şekilde kullanılmasına yardımcı olur. Ampullerin bireysel ve toplumsal olarak bilinçli kullanımı, enerji verimliliğine katkı sağlar. Bu aynı zamanda "HAYATIMIZDAKİ EKONOMİ" (5. Öğrenme Alanı) içinde bahsedilen tasarruf ve kaynaklarımızın verimli kullanımı ilkeleriyle de doğrudan ilişkilidir. Gereksiz enerji kullanımını önlemek, hem elektrik faturasını düşürür hem de enerji ithalatını azaltarak ülke ekonomisine katkıda bulunur, karbon salınımını düşürür ve küresel ısınmanın önüne geçerek gelecek nesillere daha yaşanılabilir bir dünya bırakmaya yardımcı olur.
6. Dijital Okuryazarlık Becerileri: Çocukların kullandıkları teknolojiyi anlaması, onu güvenli ve etkili şekilde kullanabilmesi için dijital okuryazarlık becerisi kazanmaları önemlidir. Bu beceriler şunları içerir:
◦ Genel ağda yer alan bilginin doğruluğunu farklı kaynakları inceleyerek araştırabilme.
◦ Arama motorlarını kullanabilme, e-posta gönderebilme, çevrim içi toplantılara katılabilme.
◦ Dijital verilere, bilgilere, içeriğe ulaşabilme ve kullanabilme.
◦ Dijital teknolojileri kullanırken güvenlik tedbirlerini alabilme.
◦ Dijital teknolojiler vasıtasıyla toplumsal faaliyetlere katılabilme.
◦ Dijital teknolojilerin kişisel ve çevresel etkilerinin ve kullanımlarının farkında olma.
Bilinçli Teknoloji Kullanımını Destekleyen Kurum ve Projeler:
Bilinçli teknoloji kullanımı konusunda farkındalık oluşturmak amacıyla devlet kurumları ve sivil toplum kuruluşları (STK'ler) tarafından birçok proje ve kamu spotu hazırlanmıştır. Bu kurum ve projelerden bazıları şunlardır:
• Güvenli Web (www.guvenliweb.org.tr): Genel ağın güvenli, etkin ve bilinçli kullanımı konusunda başta çocuklar ve gençler olmak üzere tüm genel ağ kullanıcılarını bilgilendirmek, eğitim çalışmaları yapmak ve farkındalık oluşturmak amacıyla kurulmuştur.
• Güvenli Çocuk (www.guvenlicocuk.org.tr): Çocuklara yönelik birçok bilgi, oyun, e-kitap içerikleri ile bilinçli genel ağ ve bilgisayar kullanımını eğlendirerek öğretmeyi amaçlar.
• RTÜK (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu): Televizyon, tablet, cep telefonu ve genel ağın doğru kullanımı için Akıllı İşaretler, Uyarıcı Sembol Sistemi ve Medya Okuryazarlığı Projesi gibi çalışmalar yapar. Ayrıca "RTÜK Medya ve Çocuk" dergisiyle çocuklara medya okuryazarlığı bilinci kazandırmayı ve özel gereksinimli çocuklar için erişilebilirliği sağlamayı hedefler.
• Yeşilay (Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı - TBM): Teknoloji bağımlılığı ile sağlıklı yaşam bölümlerinden oluşan, başta çocuklar ve gençler olmak üzere toplumun tamamını bu konularda bilgilendirmeyi ve farkındalıklarını artırmayı hedefleyen birincil önleme programıdır. Yeşilay, "Bağımlılıkla Mücadele Eden STK'lerde Kapasite Geliştirilmesi" projesiyle de STK'lerin kapasitesini artırmayı hedefler.
Öğrenme Alanı İçindeki Pedagojik Yaklaşım:
"TEKNOLOJİ VE SOSYAL BİLİMLER" öğrenme alanı, öğrencilerin teknolojik ürünlerin bilinçli kullanımının önemine ilişkin aktif olarak farkındalık kazanmalarını sağlayacak etkinlikler ve performans görevleri sunar. Öğrencilerden, teknolojik ürünlerin hatalı kullanım örneklerini, bunların yol açtığı olumsuz durumları ve bilinçli kullanım için dikkat edilmesi gereken hususları belirleyip; bu konuda farkındalık oluşturacak bir kısa film, kamu spotu, afiş, karikatür, hikâye, şiir, şarkı, diyalog veya kullanım kılavuzu gibi ürünler tasarlamaları beklenir. Bu sayede öğrencilerin yaratıcılıklarını kullanarak toplumsal bir soruna çözüm üretmeleri ve bilgilerini somut bir ürüne dönüştürmeleri teşvik edilir. Ayrıca, uzman görüşlerini analiz ederek kendi görüşlerini oluşturma ("Analiz Kartı") gibi yöntemlerle eleştirel düşünme becerileri de geliştirilir. Öğrencilerin kendi teknolojik araç kullanımlarını değerlendirmeleri de istenir.
Sonuç olarak, "TEKNOLOJİ VE SOSYAL BİLİMLER (6. Öğrenme Alanı)", teknolojik gelişmelerin toplum üzerindeki etkilerini anlamanın yanı sıra, teknolojik ürünleri sorumlu, güvenli ve verimli bir şekilde kullanma becerisinin önemini öğrencilere aşılamayı amaçlamaktadır. Bu sayede öğrenciler, dijital çağın sunduğu fırsatlardan en iyi şekilde yararlanırken, potansiyel risklere karşı bilinçli ve korunaklı bireyler olarak yetişirler
