1. GİRİŞ
İletişim, bireylerin duygu, düşünce ve bilgilerini karşılıklı olarak paylaşma sürecidir. Bu sürecin sağlıklı işlemesi için sadece konuşmak değil, aynı zamanda
etkin dinlemek ve empati kurmak gerekir. Dinlemek, sadece işitmek değil; anlamaya çalışmak, dikkat vermek ve hissetmektir. Empati ise karşımızdakinin yerine kendimizi koyabilmek, onun duygularını anlamaya çalışmaktır. Etkili iletişimin temeli, bu iki beceride gizlidir.
2. ETKİN DİNLEME NEDİR?
Etkin dinleme, iletişim sırasında konuşmacının söylediklerini tam anlamıyla anlamaya çalışmak ve ona bu ilgiyi hissettirmek sürecidir. Bu süreçte hem
sözlü hem de
bedensel tepkilerle karşı tarafa anlaşıldığı mesajı verilir.
Etkin Dinlemenin Özellikleri:
- Dikkatin tamamının karşıdaki kişiye verilmesi
- Göz teması kurulması
- Söz kesmeden dinlenmesi
- Onaylayıcı baş hareketleri, mimik ve beden dili kullanılması
- Geri bildirim verilmesi (“Yani şunu demek istiyorsun, doğru mu?” gibi)
- Not alma (gerektiğinde)
3. EMPATİ NEDİR?
Empati, bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini anlamaya çalışmasıdır. Empati, bireyler arası anlayışı ve iletişimi güçlendirir, önyargıyı azaltır, çatışmaları önler.
Empatinin Temel Aşamaları:
- Kişinin duygularını fark etmek
- Onun bakış açısından olaylara yaklaşmak
- Bu duyguyu ona doğru bir şekilde ifade etmek
4. ETKİN DİNLEME VE EMPATİ ARASINDAKİ İLİŞKİ
Etkin dinleme ve empati birbirini tamamlayan becerilerdir. Etkin bir dinleyici, karşısındaki kişinin sözlerini anlamaya çalışırken aynı zamanda onun duygularını da fark eder. Bu da empatiyi doğal olarak geliştirir. Empatik bir birey ise zaten dikkatle ve yargılamadan dinlemeyi öğrenmiştir.
5. ETKİN DİNLEME VE EMPATİYİ GELİŞTİRME YOLLARI
5.1. Bireysel Düzeyde:
- Günlük yaşamda başkalarını gerçekten dinleme alışkanlığı kazanmak
- Hızlı yargılardan ve ön kabullerden kaçınmak
- Aynalama tekniği kullanmak (duygu ve düşünceleri yansıtmak)
- Kendini tanımak ve duygu farkındalığını artırmak
5.2. Eğitim Ortamında:
- Rol yapma ve drama etkinlikleri
- Empati içeren hikâye ve film analizleri
- “Ben dili” ve “sen dili” farkı etkinlikleri
- Grup çalışmaları ve akran geri bildirimi çalışmaları
- “Empati Günlüğü” uygulamaları
6. ETKİN DİNLEMEYİ ENGELLEYEN DAVRANIŞLAR
- Karşıdakinin sözünü kesmek
- Konuşurken başka şeylerle meşgul olmak
- Hemen öğüt vermek, yargılamak
- Sürekli örnek vermek (“Ben de bir kere...” gibi)
- Eleştirmek ya da küçümsemek
- Göz teması kurmamak
7. ETKİLİ EMPATİ ÖRNEKLERİ
| Durum | Empatik Tepki Örneği |
|---|
| “Bugün çok kötü bir gündü, herkes bana bağırdı.” | “Zor bir gün geçirdiğini hissedebiliyorum. Üzgün görünüyorsun.” |
| “Sınavdan düşük not aldım, moralim çok bozuk.” | “Bu senin için hayal kırıklığı olmuş olmalı. Elinden geleni yaptın, farkındayım.” |
| “Arkadaşım bana çok kırıcı davrandı.” | “Bu seni gerçekten üzmüş. O şekilde hissetmen çok doğal.” |
8. SONUÇ VE ÖNERİLER
Etkin dinleme ve empati, hem bireysel ilişkilerin kalitesini hem de toplum içindeki anlayışı derinleştirir. Bu beceriler kazandırıldığında çocuklar ve gençler, sosyal ilişkilerinde daha başarılı, anlayışlı ve duyarlı bireyler olarak yetişirler. İletişimde sadece konuşmayı değil, dinlemeyi ve anlamayı da öğretmek uzun vadede sağlıklı bireyler ve topluluklar oluşturacaktır.
