Bir meteoroloji olayı olan gökkuşağı, Güneş ışınlarının, yağmur ve sis bulutları üzerine yansıması sonucu oluşur. Ortaya görsel olarak harika bir manzaranın çıkmasını sağlayan gökkuşağı her kültürde farklı şekilde yorumlanmaktadır. Peki gökkuşağı nasıl oluşur, ne zaman çıkar, çeşitleri ve özellikleri nelerdir? Şimdi gelin bu soruların yanıtlarıyla, gökkuşağı konusunu derinlemesine öğrenelim.
Görüntüsü ile kendisine hayran bırakan gökkuşağının oluşumu ile ilgili bilimsel ve mitolojik açıklamalar çok farklıdır. Bilimsel açıklamalardan önce uzun yıllar gökkuşağı oluşumu hakkında farklı inançlar ortaya çıkmıştır. Gökkuşağının oluşumu günümüzde artık sır olmaktan çıkmış ve bilimsel bir açıklamaya dayandırılmıştır. Gökkuşağı Güneş ışınlarının kırılarak oluşturduğu, yedi renkli bir görüntüdür.
Gökyüzünde meydana gelen bu görüntü bir meteoroloji olayıdır. Araştırmalardan da anlaşıldığı gibi gökkuşağının tanrılarla, onlara ait bir köprü olmakla alakası yoktur. Bu durumda altından geçenlerin cinsiyetlerinin değişeceği inancı da doğal olarak geçersiz kabul edilmiştir. Gökkuşağına yönelik ilk gerçek bilgilere aslında milattan önce ulaşılabilmiştir.
Bu bilgilerde gökkuşağının yağmur ve Güneş ile olan ilişkisi tespit edilebilmiştir. Buna rağmen mitolojik inanışlar uzun yıllar devam etmiştir. Gökkuşağı gökyüzünde bazen aynı anda birden fazla olarak görünebilir. 7 renkten oluşsa da çoğu zaman tam ve net olarak görünmemektedir. Ayrıca biz her ne kadar yarım daire şeklinde görüyor olsak da bakış açısına göre çember de olabilirler.
Gökkuşağı Nedir?
Güneş ışınlarının yağmur damlaları ya da sis bulutları üzerine yansıması ve kırılmasısonucunda oluşan, ışık tayfı renklerinin yay şeklinde göründüğü meteorolojik olaya gökkuşağı adı verilmiştir. Başka bir ifadeyle, ışık ışınları su damlalarının içinden geçerken kırılarak yansırlar. Bu yansıma sonucu ise ortaya harika renkler çıkar.
Renkleri sırasıyla kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert ve mordur. Lacivert için çivit mavisi, mor için menekşe ifadesinin kullanıldığı da görülmektedir. Gökkuşağının diğer isimleri kültürlere göre değişmekle beraber ebekuşağı, ebemkuşağı, hacılarkuşağı, yağmurkuşağı, Meryem ana kuşağı, alkım ve alaimisemadır.
Gökkuşağının Özellikleri Nelerdir?
Güneş ışınlarının yağmur damlalarında yansıması sonucu oluşan gökkuşağı çok eski çağlardan bu yana farklı efsanelerin doğmasına sebep olmuştur. Genel olarak oluşma şeklinden ve renklerinden bahsettiğimiz gökkuşağının özellikleri şunlardır:
Gökkuşağı Nasıl Oluşur?
Yağmur yağdığında ortaya çıkan damlalara Güneş ışığı doğru açı ile geldiğinde ışık kırılır ve yansır. Bu yansıma sonrası ışık dağıtılır. Dağıtılan ışığı insanlar gökkuşağı olarak görmektedir. Damlalar büyük olduğunda oluşan kuşaklar daha net olacaktır. Gökkuşağı oluşumunda yağmur damlaları ve Güneş ışığı olmazsa olmaz elemanlardır. Önemli diğer nokta ise Güneşin gökyüzündeki duruş açısıdır. Açı yanlışsa gökkuşağının görünmesi olanaksızdır.
Gökkuşağının Çeşitleri Nelerdir?
Gökkuşağı bazı ufak detaylar sebebiyle üçe ayrılmıştır. Birincil gökkuşağı en sık rastlanan gökkuşağı çeşididir. Bu tipin merkez açısı 42°’dir. Bir diğer ismi ilkel gökkuşağıdır ve renk diziliminde kırmızı en dışta, mor en içte yer almaktadır. Renklerinin dizilişi dıştan içe doğru kırmızı ile başlayıp turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert ve mordur.
Bir diğer gökkuşağı çeşidi ikincil gökkuşağıdır. Gökkuşağının bu türünde renk dizilimi diğerinden farklıdır. Kırmızı en iç kısımda mor ise en dışta yer alır. Son gökkuşağı çeşidi ise küçük kuşaklardır. Bu kuşaklarda renkler daha kısıtlıdır. Sadece dar kırmızı ya da yeşil renk bantları mevcuttur. Bu küçük kuşaklar, birincil gökkuşaklarında iç kısımda, ikincil gökkuşaklarında dış tarafta yer almaktadır.
Yunan Mitolojisinde Gökkuşağı
Yunan mitolojisine göre tanrıların kraliçesi olan Hera, yeryüzü ile haberleşmek için İris’i kullanmaktaydı. Bunun için renkli elbisesini giyerek giden haberci İris’in böyle yeryüzüne indiği düşünülürdü. İnsanlar İris’in görevde olduğunu gökkuşağı çıkınca anlarlardı ve İris (Eris) gökkuşağı tanrıçası olarak kabul edilmişti. Yunan mitolojisinde her ismin bir sembolü de vardı. İris’i temsil eden sembol gökkuşağıdır. Farklı mitolojilere göre gökkuşağı dünya ve cennet arasında bir köprü olarak kabul edilmekteydi. Yunan mitolojisi ve diğer mitolojilerde yine gökkuşağı hakkında ortak nokta kendisine genellikle bir yol anlamı yükleniyor olmasıdır.
Türk Kültüründe Gökkuşağı
Türk kültüründe gökkuşağı alkım ya da ala kuşak olarak anılmaktadır. Umay Ana’nın yeryüzüne inmek için gökkuşağını kullandığı kabul edilmektedir. Bazı yörelerde göğe asılmış yay olduğu kabul görmüştür. Anadolu topraklarında çocuk oyunlarında gökkuşağına benzer büyük renkli bilyelere eneke ismi verilmiştir.
Anlamı koruyucu ruhtur. Bazı bölgelerde alkım sözcüğü de tercih edilir. Alkımak kelimesinden gelen bu sözcüğün anlamı hoş görünmek ve hoşa gitmek şeklindedir. Birçok kültürde farklı şekilde nitelendirilen gökkuşağına yüklenen anlamların temelinde gökkuşağının yeryüzünü sardığı düşüncesi yatmaktadır. Görünüşü ile yüzyıllardır insanların ilgisini çeken gökkuşağına ulaşma hayalleri hep var olmuştur.
Fizik kuralları gereği gökkuşağına ulaşmak imkansız olduğu için her zaman hayal olarak kalacaktır. Bu hayal üzerine gökkuşağı ile ilgili hayal gücü ürünleri her zaman olacaktır. Gökkuşağına yüklenen isimler genellikle kültürlerde kendisine verilen anlamlarla ilişkili olmuştur. Gökkuşağına yüklenen anlam ve görev o kültürde gökkuşağının ismini de belirlemiştir.
Diğer Kültürlerde Gökkuşağı
Gökkuşağı batı kültürlerinde şansın ve umudun sembolü olarak kabul görmüştür. İran’da yaşayan Müslümanların inanışına göre gökkuşağında bulunan renklerin anlamı vardır. Yeşil bolluğu, sarı ölümü ve kırmızı savaşı sembolize eder. Sibirya bölgesinde gökkuşağına Güneşin dili anlamı verilmiştir. Güney Amerika’daki yerliler için denizin üstünde görünen gökkuşağı şansı ifade eder.
Kaynak: https://bilgihanem.com/
Görüntüsü ile kendisine hayran bırakan gökkuşağının oluşumu ile ilgili bilimsel ve mitolojik açıklamalar çok farklıdır. Bilimsel açıklamalardan önce uzun yıllar gökkuşağı oluşumu hakkında farklı inançlar ortaya çıkmıştır. Gökkuşağının oluşumu günümüzde artık sır olmaktan çıkmış ve bilimsel bir açıklamaya dayandırılmıştır. Gökkuşağı Güneş ışınlarının kırılarak oluşturduğu, yedi renkli bir görüntüdür.
Gökyüzünde meydana gelen bu görüntü bir meteoroloji olayıdır. Araştırmalardan da anlaşıldığı gibi gökkuşağının tanrılarla, onlara ait bir köprü olmakla alakası yoktur. Bu durumda altından geçenlerin cinsiyetlerinin değişeceği inancı da doğal olarak geçersiz kabul edilmiştir. Gökkuşağına yönelik ilk gerçek bilgilere aslında milattan önce ulaşılabilmiştir.
Bu bilgilerde gökkuşağının yağmur ve Güneş ile olan ilişkisi tespit edilebilmiştir. Buna rağmen mitolojik inanışlar uzun yıllar devam etmiştir. Gökkuşağı gökyüzünde bazen aynı anda birden fazla olarak görünebilir. 7 renkten oluşsa da çoğu zaman tam ve net olarak görünmemektedir. Ayrıca biz her ne kadar yarım daire şeklinde görüyor olsak da bakış açısına göre çember de olabilirler.
Gökkuşağı Nedir?
Güneş ışınlarının yağmur damlaları ya da sis bulutları üzerine yansıması ve kırılmasısonucunda oluşan, ışık tayfı renklerinin yay şeklinde göründüğü meteorolojik olaya gökkuşağı adı verilmiştir. Başka bir ifadeyle, ışık ışınları su damlalarının içinden geçerken kırılarak yansırlar. Bu yansıma sonucu ise ortaya harika renkler çıkar.
Renkleri sırasıyla kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert ve mordur. Lacivert için çivit mavisi, mor için menekşe ifadesinin kullanıldığı da görülmektedir. Gökkuşağının diğer isimleri kültürlere göre değişmekle beraber ebekuşağı, ebemkuşağı, hacılarkuşağı, yağmurkuşağı, Meryem ana kuşağı, alkım ve alaimisemadır.
Gökkuşağının Özellikleri Nelerdir?
Güneş ışınlarının yağmur damlalarında yansıması sonucu oluşan gökkuşağı çok eski çağlardan bu yana farklı efsanelerin doğmasına sebep olmuştur. Genel olarak oluşma şeklinden ve renklerinden bahsettiğimiz gökkuşağının özellikleri şunlardır:
- Gökkuşağının yay şeklinde en dış kısmında kırmızı, en iç halkada mor yer almaktadır.
- Renk geçişleri keskin değil buğuludur.
- Gökkuşağı, yarım çember şeklinde görünmektedir. Ancak dağ tepesi ya da uçak gibi tepeden bakış açılarında gökkuşağı koni biçiminde görülebilir.
- Gökkuşakları özellikle ikindi saatlerinde yağmur yağdığında görülmektedir.
- Gökkuşağını görebilmek için Güneşin arkaya alınarak karşı tarafa bakılması gerekir.
- Güneşin konumuna göre ve duruş açısına göre gökkuşağının konumu değişiklik göstermektedir. Güneş yukarı doğru çıktıkça gökkuşağı aşağıya inecektir.
Gökkuşağı Nasıl Oluşur?
Yağmur yağdığında ortaya çıkan damlalara Güneş ışığı doğru açı ile geldiğinde ışık kırılır ve yansır. Bu yansıma sonrası ışık dağıtılır. Dağıtılan ışığı insanlar gökkuşağı olarak görmektedir. Damlalar büyük olduğunda oluşan kuşaklar daha net olacaktır. Gökkuşağı oluşumunda yağmur damlaları ve Güneş ışığı olmazsa olmaz elemanlardır. Önemli diğer nokta ise Güneşin gökyüzündeki duruş açısıdır. Açı yanlışsa gökkuşağının görünmesi olanaksızdır.
Gökkuşağının Çeşitleri Nelerdir?
Gökkuşağı bazı ufak detaylar sebebiyle üçe ayrılmıştır. Birincil gökkuşağı en sık rastlanan gökkuşağı çeşididir. Bu tipin merkez açısı 42°’dir. Bir diğer ismi ilkel gökkuşağıdır ve renk diziliminde kırmızı en dışta, mor en içte yer almaktadır. Renklerinin dizilişi dıştan içe doğru kırmızı ile başlayıp turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert ve mordur.
Bir diğer gökkuşağı çeşidi ikincil gökkuşağıdır. Gökkuşağının bu türünde renk dizilimi diğerinden farklıdır. Kırmızı en iç kısımda mor ise en dışta yer alır. Son gökkuşağı çeşidi ise küçük kuşaklardır. Bu kuşaklarda renkler daha kısıtlıdır. Sadece dar kırmızı ya da yeşil renk bantları mevcuttur. Bu küçük kuşaklar, birincil gökkuşaklarında iç kısımda, ikincil gökkuşaklarında dış tarafta yer almaktadır.
Yunan Mitolojisinde Gökkuşağı
Yunan mitolojisine göre tanrıların kraliçesi olan Hera, yeryüzü ile haberleşmek için İris’i kullanmaktaydı. Bunun için renkli elbisesini giyerek giden haberci İris’in böyle yeryüzüne indiği düşünülürdü. İnsanlar İris’in görevde olduğunu gökkuşağı çıkınca anlarlardı ve İris (Eris) gökkuşağı tanrıçası olarak kabul edilmişti. Yunan mitolojisinde her ismin bir sembolü de vardı. İris’i temsil eden sembol gökkuşağıdır. Farklı mitolojilere göre gökkuşağı dünya ve cennet arasında bir köprü olarak kabul edilmekteydi. Yunan mitolojisi ve diğer mitolojilerde yine gökkuşağı hakkında ortak nokta kendisine genellikle bir yol anlamı yükleniyor olmasıdır.
Türk Kültüründe Gökkuşağı
Türk kültüründe gökkuşağı alkım ya da ala kuşak olarak anılmaktadır. Umay Ana’nın yeryüzüne inmek için gökkuşağını kullandığı kabul edilmektedir. Bazı yörelerde göğe asılmış yay olduğu kabul görmüştür. Anadolu topraklarında çocuk oyunlarında gökkuşağına benzer büyük renkli bilyelere eneke ismi verilmiştir.
Anlamı koruyucu ruhtur. Bazı bölgelerde alkım sözcüğü de tercih edilir. Alkımak kelimesinden gelen bu sözcüğün anlamı hoş görünmek ve hoşa gitmek şeklindedir. Birçok kültürde farklı şekilde nitelendirilen gökkuşağına yüklenen anlamların temelinde gökkuşağının yeryüzünü sardığı düşüncesi yatmaktadır. Görünüşü ile yüzyıllardır insanların ilgisini çeken gökkuşağına ulaşma hayalleri hep var olmuştur.
Fizik kuralları gereği gökkuşağına ulaşmak imkansız olduğu için her zaman hayal olarak kalacaktır. Bu hayal üzerine gökkuşağı ile ilgili hayal gücü ürünleri her zaman olacaktır. Gökkuşağına yüklenen isimler genellikle kültürlerde kendisine verilen anlamlarla ilişkili olmuştur. Gökkuşağına yüklenen anlam ve görev o kültürde gökkuşağının ismini de belirlemiştir.
Diğer Kültürlerde Gökkuşağı
Gökkuşağı batı kültürlerinde şansın ve umudun sembolü olarak kabul görmüştür. İran’da yaşayan Müslümanların inanışına göre gökkuşağında bulunan renklerin anlamı vardır. Yeşil bolluğu, sarı ölümü ve kırmızı savaşı sembolize eder. Sibirya bölgesinde gökkuşağına Güneşin dili anlamı verilmiştir. Güney Amerika’daki yerliler için denizin üstünde görünen gökkuşağı şansı ifade eder.
Kaynak: https://bilgihanem.com/
