O
Osman Bey
Misafir
Ziyaretçi
Millî Bilincin Güçlenmesi
a. Genelgeler
Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919)
Mustafa Kemal Samsun’dan Havza’ya, oradan Amasya’ya geldi. Burada Rauf Bey, Refet Bey ve Ali Fuat Paşa ile birlikte Amasya Genelgesi’ni yayınladılar. Genelge ile Türk milletini mücadeleye çağırdılar.
Genelgenin Maddeleri
• Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir.
• istanbul’daki hükümet, üzerine aldığı sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir.
• Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.
• Milletin haklarını savunmak için millî bir kurulun varlığı çok gereklidir.
• Sivas’ta millî bir kongre toplanacaktır.
• Bu kongereye halkın güvenini kazanmış kişilerin seçilip temsilci olarak gönderilmesi gerekmektedir.
Genelgenin Önemi
• Genelge, kurtuluş mücadelesinin gerekçesini, amacını ve yöntemini belirtmiştir.
• Kurtuluş Savaşı için atılan ilk adımdır.
• Mücadelenin milletçe kazanılabileceği vurgulanmış, Türk milletine egemenliği ele alma konusunda çağrı özelliği taşımaktadır.
• Genelge padişaha karşı bir başkaldırı özelliği taşır.
Bu nedenle padişah Mustafa Kemal’i geri çağırdı. Fakat o geri dönmeyerek çalışmalarını sürdürdü.
b. Kongreler
Erzurum Kongresi
(23 Temmuz - 5 Ağustos 1919)
itilaf Devletleri yurdumuzu paylaşırken Doğu Anadolu’yu Ermenilere vermek istemişlerdi. Buna karşılık Doğu Anadolu halkı bölgenin Türklüğünü ve haklarını savunmak için Doğu Anadolu Haklarını
Koruma Derneğini kurdu. Dernek, Erzurum’da düzenlediği kongreye Mustafa Kemal’i çağırdı.
Mustafa Kemal Erzurum’da 9. Ordu Müfettişliğinden ve askerlik görevinden ayrıldı.
23 Temmuz 1919’da toplanan kongrede başkanlığa Mustafa Kemal seçildi.
Erzurum Kongresi’nde Alınan Kararlar
• Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.
• Her türlü yabancı işgale, millet birlikte karşı koyacaktır.
• Vatanın ve bağımsızlığın korunmasına Osmanlı Hükûmeti’nin gücü yetmezse, geçici bir hükümet kurulacaktır.
• Millî meclis, hemen toplanmalı ve hükümet işlerini denetlemelidir.
• Kongre sonunda Mustafa Kemal’in başkanlığında bir Temsil Heyeti seçildi.
Önemi
Kongre toplanış biçimi bakımından yöresel, aldığı kararlar bakımından ulusal bir kongredir. Kongre kararlarından ulusal bir hükümet kurma ve ulusal egemenliği gerçekleştirme düşüncesi anlaşılmaktadır.
Sivas Kongresi (4 - 11 Eylül 1919)
Kongrenin çağrısı Amasya Genelgesi ile yapılmıştı. Kongre bütün yurdun birliğini sağlamayı amaçlıyordu. Kongre başkanlığına yine Mustafa Kemal seçildi. Kongrede en çok başka bir ülkenin koruyuculuğu altına girme konusu tartışıldı ve kabul edilmedi.
Sivas Kongresi’nde Alınan Kararlar
• Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar aynen kabul edildi.
• Bütün ulusal dernekler Anadolu ve Rumeli’nin Haklarını Koruma Derneği adı altında birleştirildi.
Kongrenin sonunda Mustafa Kemal’in başkanlığında bir Temsil Heyeti seçildi.
Sivas Kongresi toplanma biçimi ve alınan kararlar açısından ulusal bir kongredir. Çünkü yurdumuzun her yerinden gelen delegelerle toplandı. Ayrıca bu kongrede yurdumuzun tamamını ilgilendiren kararlar alındı.
Sivas Kongresi’nden Sonraki Gelişmeler
Sivas Kongresi’nden sonra her şeye rağmen Mustafa Kemal kongrenin aldığı kararları padişaha bildirmek istedi. Sadrazam Damat Ferit Paşa’nın engellemesi ile karşılaşınca istanbul ile Anadolu’nun ilişkisini kesti ve Damat Ferit Paşa istifa etmek zorunda kaldı.
iş başına gelen Ali Rıza Paşa Hükümeti Temsil Heyeti ile anlaşmak zorunda kaldı.
Amasya Görüşmeleri
(20 - 22 Ekim 1919)
istanbul Hükûmeti’nin temsilcisi Salih Paşa ile Mustafa Kemal Amasya’da bir araya gelerek kararlar aldılar.
Osmanlı Hükümeti Temsil Heyetini tanıyacak, Türk vatanının bağımsızlığı ve korunması için çaba harcayacaktı.
Millî Meclis güvenilir bir yerde toplanacaktı.
Önemi
istanbul Hükümeti, Erzurum ve Sivas Kongresi’nin kararlarını kabul ediyordu. Yine istanbul Hükümeti Temsil Heyetini tanımış oluyordu.
Mustafa Kemal, 27 Aralık 1919’da Ankara’ya geldi. istanbul’a gidecek milletvekilleri ile görüştü. Milletvekillerine mecliste yapmaları gereken işleri anlattı.
Ankara haberleşme ve ulaşım olanakları bakımından önemli bir merkezdi. Ayrıca Anadolu’daki cephelere yakın ve güvenli konumdaydı.
Mustafa Kemal’in Samsun’a ayak bastıktan sonra Anadolu’da gittiği yerler:
Samsun (19 Mayıs 1919), Havza, Amasya (Amasya Genelgesi, 22 Haziran 1919), Erzurum (Erzurum Kongresi, 23 Temmuz 1919), Sivas (Sivas Kongresi, 4-11 Eylül 1919), Ankara (27 Aralık 1919)
c. Misakımillî (Ulusal Ant) ve önemi
ikinci Meşrutiyet ile kurulan Osmanlı Mebusan Meclisi’ni padişah, Mondros Ateşkes Anlaşması’ndan sonra kapatmıştı. Bu nedenle padişahın ve Osmanlı Hükûmeti’nin yaptığı işler denetlenemiyordu.
Erzurum ve Sivas kongrelerinde meclisin açılması kararları alınmış, Amasya Görüşmeleri’nde de istanbul Hükümeti bunu kabul etmişti. Mustafa Kemal meclisin Anadolu’nun güvenli bir yerinde açılmasını istiyordu. Ancak Osmanlı Hükümeti ve padişah meclisin istanbul’da açılmasına karar verince Mustafa Kemal milletvekilleri ile görüşmek için Ankara’ya geldi.
Osmanlı Mebuslar Meclisi 12 Ocak 1920’de istanbul’da toplandı. Mustafa Kemal’e bağlı milletvekilleri mecliste bir grup oluşturarak Mustafa Kemal’in kendilerine verdiği ilkeler doğrultusunda bir bildiri hazırladılar (28 Ocak 1920). Buna tarihimizde Misakımillî (Millî Ant.), Ulusal Yemin adı verilir.
Misakımillî Kararları
• Monros Ateşkes Anlaşması’nın imzalandığı sıradaki Türk vatanı bölünmez bir bütündür.
• Millî ve ekonomik gelişmemizi engelleyen ayrıcalıklar kaldırılmalıdır.
• Yurdumuzdaki azınlıkların hakları
yabancı ülkelerde bulunan insanlarımıza
verilen haklar kadar olmalıdır.
Önemi
Türk vatanının sınırları çizildi. işgallere karşı çıkıldı. Misakımillî kararları Kurtuluş Savaşfmızın programı olmuştur.
Misakımillî kararları itilaf Devletlerini kızdırdı. Milletvekillerini tutukladılar ve istanbul’u işgal ettiler (16 Mart 1920).
ç. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Açılışı (23 Nisan 1920)
istanbul’un işgali üzerine Mebuslar Meclisi kapatıldı ve bazı milletvekilleri tutuklandı. Bunun üzerine Mustafa Kemal Ankara’da yeni bir meclisin açılmasına karar verdi. Seçimler yenilendi. istanbul’dan kaçabilen bazı milletvekilleri de Ankara’ya geldi. Hazırlıklar tamamlanınca büyük bir törenle Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920’de açıldı.
Meclis başkanlığına Mustafa Kemal seçildi. Mustafa Kemal meclise bir önerge verdi.
Önergede yer alan konular şunlardı:
• Hükümet kurmak zorunludur.
• TBMM’nin üstünde bir güç yoktur.
• TBMM yasama ve yürütme yetkilerini kendinde toplamıştır.
• Meclisten seçilecek bir kurul (Bakanlar Kurulu) hükümet işlerine bakar. Meclis başkanı hükümetin de başkanıdır.
TBMM bu önergeyi kabul etti. Yeni Türk devletinin temelleri atıldı. Kurulan hükümete Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti adı verildi.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin Açılmasından Sonraki Olaylar
istanbul Hükûmeti’nin başında bulunan Damat Ferit Paşa, Türk halkını meclise karşı ayaklandırmak istedi. Padişah ve
şeyhülislamın imzaladığı, Mustafa Kemal’in öldürülmesini isteyen fetvalarını uçaklar ile Anadolu’ya dağıttı. itilaf Devletlerini ve azınlıkları destekledi.
Ayrıca, Kuvayımilliye birliklerinden bir kısmı düzenli ordunun emrine girmek istemediği için ayaklandı. Ayaklanmalar bastırıldı. TBMM düzenli bir ordu kurarak Kurtuluş Savaşı’nı başlattı.
Ancak TBMM’nin açılışından sonra meclis;
1. istanbul Hükümeti,
2. Azınlıkların ayaklanmaları (itilaf Devletleri kışkırttı.)
3. Düzenli orduya karşı çıkan Kuvayımilliye birliklerinin (Çerkez Ethem, Demirci Mehmet Efe gibi) çıkardığı ayaklanmalarla uğraşmak zorunda kaldı.
Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920)
Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde MisakımilITnin kabulünden sonra güç kazanan Millî Mücadele Hareketi, Birinci Dünya Savaşı’nın galip devletlerini telaşa düşürdü. Daha önce aralarında anlaşarak düzenledikleri bir antlaşma metnini Osmanlı Hükûmeti’ne kabul ettirmek için harekete geçtiler.
Antlaşma maddelerini görüşmek için Osmanlı Hükûmeti’ni Fransa’da Paris’in Sevres (Sevr) kasabasına çağırdılar. Buraya giden Osmanlı Heyeti 10 Ağustos 1920’de itilaf Devletlerinin baskısıyla Sevr Antlaşması’nı imzaladı.
Bu antlaşma ile Türk halkının son toprak parçası olan Anadolu da elinden alınıyor, ordusu ve donanması olmayan sömürge bir Osmanlı Devleti ortaya çıkıyordu. TBMM bu antlaşmaya büyük tepki gösterdi. Antlaşmayı tanımadı. Antlaşmayı imzalayan istanbul Hükûmeti’ni vatan haini ilan etti.
a. Genelgeler
Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919)
Mustafa Kemal Samsun’dan Havza’ya, oradan Amasya’ya geldi. Burada Rauf Bey, Refet Bey ve Ali Fuat Paşa ile birlikte Amasya Genelgesi’ni yayınladılar. Genelge ile Türk milletini mücadeleye çağırdılar.
Genelgenin Maddeleri
• Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir.
• istanbul’daki hükümet, üzerine aldığı sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir.
• Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.
• Milletin haklarını savunmak için millî bir kurulun varlığı çok gereklidir.
• Sivas’ta millî bir kongre toplanacaktır.
• Bu kongereye halkın güvenini kazanmış kişilerin seçilip temsilci olarak gönderilmesi gerekmektedir.
Genelgenin Önemi
• Genelge, kurtuluş mücadelesinin gerekçesini, amacını ve yöntemini belirtmiştir.
• Kurtuluş Savaşı için atılan ilk adımdır.
• Mücadelenin milletçe kazanılabileceği vurgulanmış, Türk milletine egemenliği ele alma konusunda çağrı özelliği taşımaktadır.
• Genelge padişaha karşı bir başkaldırı özelliği taşır.
Bu nedenle padişah Mustafa Kemal’i geri çağırdı. Fakat o geri dönmeyerek çalışmalarını sürdürdü.
b. Kongreler
Erzurum Kongresi
(23 Temmuz - 5 Ağustos 1919)
itilaf Devletleri yurdumuzu paylaşırken Doğu Anadolu’yu Ermenilere vermek istemişlerdi. Buna karşılık Doğu Anadolu halkı bölgenin Türklüğünü ve haklarını savunmak için Doğu Anadolu Haklarını
Koruma Derneğini kurdu. Dernek, Erzurum’da düzenlediği kongreye Mustafa Kemal’i çağırdı.
Mustafa Kemal Erzurum’da 9. Ordu Müfettişliğinden ve askerlik görevinden ayrıldı.
23 Temmuz 1919’da toplanan kongrede başkanlığa Mustafa Kemal seçildi.
Erzurum Kongresi’nde Alınan Kararlar
• Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.
• Her türlü yabancı işgale, millet birlikte karşı koyacaktır.
• Vatanın ve bağımsızlığın korunmasına Osmanlı Hükûmeti’nin gücü yetmezse, geçici bir hükümet kurulacaktır.
• Millî meclis, hemen toplanmalı ve hükümet işlerini denetlemelidir.
• Kongre sonunda Mustafa Kemal’in başkanlığında bir Temsil Heyeti seçildi.
Önemi
Kongre toplanış biçimi bakımından yöresel, aldığı kararlar bakımından ulusal bir kongredir. Kongre kararlarından ulusal bir hükümet kurma ve ulusal egemenliği gerçekleştirme düşüncesi anlaşılmaktadır.
Sivas Kongresi (4 - 11 Eylül 1919)
Kongrenin çağrısı Amasya Genelgesi ile yapılmıştı. Kongre bütün yurdun birliğini sağlamayı amaçlıyordu. Kongre başkanlığına yine Mustafa Kemal seçildi. Kongrede en çok başka bir ülkenin koruyuculuğu altına girme konusu tartışıldı ve kabul edilmedi.
Sivas Kongresi’nde Alınan Kararlar
• Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar aynen kabul edildi.
• Bütün ulusal dernekler Anadolu ve Rumeli’nin Haklarını Koruma Derneği adı altında birleştirildi.
Kongrenin sonunda Mustafa Kemal’in başkanlığında bir Temsil Heyeti seçildi.
Sivas Kongresi toplanma biçimi ve alınan kararlar açısından ulusal bir kongredir. Çünkü yurdumuzun her yerinden gelen delegelerle toplandı. Ayrıca bu kongrede yurdumuzun tamamını ilgilendiren kararlar alındı.
Sivas Kongresi’nden Sonraki Gelişmeler
Sivas Kongresi’nden sonra her şeye rağmen Mustafa Kemal kongrenin aldığı kararları padişaha bildirmek istedi. Sadrazam Damat Ferit Paşa’nın engellemesi ile karşılaşınca istanbul ile Anadolu’nun ilişkisini kesti ve Damat Ferit Paşa istifa etmek zorunda kaldı.
iş başına gelen Ali Rıza Paşa Hükümeti Temsil Heyeti ile anlaşmak zorunda kaldı.
Amasya Görüşmeleri
(20 - 22 Ekim 1919)
istanbul Hükûmeti’nin temsilcisi Salih Paşa ile Mustafa Kemal Amasya’da bir araya gelerek kararlar aldılar.
Osmanlı Hükümeti Temsil Heyetini tanıyacak, Türk vatanının bağımsızlığı ve korunması için çaba harcayacaktı.
Millî Meclis güvenilir bir yerde toplanacaktı.
Önemi
istanbul Hükümeti, Erzurum ve Sivas Kongresi’nin kararlarını kabul ediyordu. Yine istanbul Hükümeti Temsil Heyetini tanımış oluyordu.
Mustafa Kemal, 27 Aralık 1919’da Ankara’ya geldi. istanbul’a gidecek milletvekilleri ile görüştü. Milletvekillerine mecliste yapmaları gereken işleri anlattı.
Ankara haberleşme ve ulaşım olanakları bakımından önemli bir merkezdi. Ayrıca Anadolu’daki cephelere yakın ve güvenli konumdaydı.
Mustafa Kemal’in Samsun’a ayak bastıktan sonra Anadolu’da gittiği yerler:
Samsun (19 Mayıs 1919), Havza, Amasya (Amasya Genelgesi, 22 Haziran 1919), Erzurum (Erzurum Kongresi, 23 Temmuz 1919), Sivas (Sivas Kongresi, 4-11 Eylül 1919), Ankara (27 Aralık 1919)
c. Misakımillî (Ulusal Ant) ve önemi
ikinci Meşrutiyet ile kurulan Osmanlı Mebusan Meclisi’ni padişah, Mondros Ateşkes Anlaşması’ndan sonra kapatmıştı. Bu nedenle padişahın ve Osmanlı Hükûmeti’nin yaptığı işler denetlenemiyordu.
Erzurum ve Sivas kongrelerinde meclisin açılması kararları alınmış, Amasya Görüşmeleri’nde de istanbul Hükümeti bunu kabul etmişti. Mustafa Kemal meclisin Anadolu’nun güvenli bir yerinde açılmasını istiyordu. Ancak Osmanlı Hükümeti ve padişah meclisin istanbul’da açılmasına karar verince Mustafa Kemal milletvekilleri ile görüşmek için Ankara’ya geldi.
Osmanlı Mebuslar Meclisi 12 Ocak 1920’de istanbul’da toplandı. Mustafa Kemal’e bağlı milletvekilleri mecliste bir grup oluşturarak Mustafa Kemal’in kendilerine verdiği ilkeler doğrultusunda bir bildiri hazırladılar (28 Ocak 1920). Buna tarihimizde Misakımillî (Millî Ant.), Ulusal Yemin adı verilir.
Misakımillî Kararları
• Monros Ateşkes Anlaşması’nın imzalandığı sıradaki Türk vatanı bölünmez bir bütündür.
• Millî ve ekonomik gelişmemizi engelleyen ayrıcalıklar kaldırılmalıdır.
• Yurdumuzdaki azınlıkların hakları
yabancı ülkelerde bulunan insanlarımıza
verilen haklar kadar olmalıdır.
Önemi
Türk vatanının sınırları çizildi. işgallere karşı çıkıldı. Misakımillî kararları Kurtuluş Savaşfmızın programı olmuştur.
Misakımillî kararları itilaf Devletlerini kızdırdı. Milletvekillerini tutukladılar ve istanbul’u işgal ettiler (16 Mart 1920).
ç. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Açılışı (23 Nisan 1920)
istanbul’un işgali üzerine Mebuslar Meclisi kapatıldı ve bazı milletvekilleri tutuklandı. Bunun üzerine Mustafa Kemal Ankara’da yeni bir meclisin açılmasına karar verdi. Seçimler yenilendi. istanbul’dan kaçabilen bazı milletvekilleri de Ankara’ya geldi. Hazırlıklar tamamlanınca büyük bir törenle Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920’de açıldı.
Meclis başkanlığına Mustafa Kemal seçildi. Mustafa Kemal meclise bir önerge verdi.
Önergede yer alan konular şunlardı:
• Hükümet kurmak zorunludur.
• TBMM’nin üstünde bir güç yoktur.
• TBMM yasama ve yürütme yetkilerini kendinde toplamıştır.
• Meclisten seçilecek bir kurul (Bakanlar Kurulu) hükümet işlerine bakar. Meclis başkanı hükümetin de başkanıdır.
TBMM bu önergeyi kabul etti. Yeni Türk devletinin temelleri atıldı. Kurulan hükümete Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti adı verildi.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin Açılmasından Sonraki Olaylar
istanbul Hükûmeti’nin başında bulunan Damat Ferit Paşa, Türk halkını meclise karşı ayaklandırmak istedi. Padişah ve
şeyhülislamın imzaladığı, Mustafa Kemal’in öldürülmesini isteyen fetvalarını uçaklar ile Anadolu’ya dağıttı. itilaf Devletlerini ve azınlıkları destekledi.
Ayrıca, Kuvayımilliye birliklerinden bir kısmı düzenli ordunun emrine girmek istemediği için ayaklandı. Ayaklanmalar bastırıldı. TBMM düzenli bir ordu kurarak Kurtuluş Savaşı’nı başlattı.
Ancak TBMM’nin açılışından sonra meclis;
1. istanbul Hükümeti,
2. Azınlıkların ayaklanmaları (itilaf Devletleri kışkırttı.)
3. Düzenli orduya karşı çıkan Kuvayımilliye birliklerinin (Çerkez Ethem, Demirci Mehmet Efe gibi) çıkardığı ayaklanmalarla uğraşmak zorunda kaldı.
Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920)
Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde MisakımilITnin kabulünden sonra güç kazanan Millî Mücadele Hareketi, Birinci Dünya Savaşı’nın galip devletlerini telaşa düşürdü. Daha önce aralarında anlaşarak düzenledikleri bir antlaşma metnini Osmanlı Hükûmeti’ne kabul ettirmek için harekete geçtiler.
Antlaşma maddelerini görüşmek için Osmanlı Hükûmeti’ni Fransa’da Paris’in Sevres (Sevr) kasabasına çağırdılar. Buraya giden Osmanlı Heyeti 10 Ağustos 1920’de itilaf Devletlerinin baskısıyla Sevr Antlaşması’nı imzaladı.
Bu antlaşma ile Türk halkının son toprak parçası olan Anadolu da elinden alınıyor, ordusu ve donanması olmayan sömürge bir Osmanlı Devleti ortaya çıkıyordu. TBMM bu antlaşmaya büyük tepki gösterdi. Antlaşmayı tanımadı. Antlaşmayı imzalayan istanbul Hükûmeti’ni vatan haini ilan etti.
