Etkin Vatandaşın Özellikleri ve Bu Özelliklere Dair Davranışlar:
1. Toplumsal Sorunlara Duyarlılık ve Çözüm Arayışı:
◦ Özellik: Etkin vatandaş, çevresindeki ve toplumundaki sorunlara karşı hassasiyet gösterir.
◦ Davranışlar:
▪ Melike'nin mahallesindeki tarihî çeşmenin hasar aldığını fark etmesi ve bu konuda harekete geçme niyeti.
▪ Ahmet'in yol üzerindeki çöp birikintilerinden ve parkın bakımsızlığından rahatsız olması, yaya geçidi ihtiyacı düşüncesi.
▪ Suna'nın okul kantin çalışanlarının eldiven kullanmadığını gözlemlemesi.
▪ Özlem Öğretmen'in "Çevre Dostu Okul" projesiyle çevre bilinci aşılaması, hobi bahçesi ve geri dönüşüm kütüphanesi kurması, atık su deposu ve güneş paneli kullanması gibi uygulamalarla doğal ve kültürel varlıkları koruma çabası.
▪ Toplumsal sorunların çözümünde yetkili kişi ve kurumlarla iş birliği yapmaya özen gösterme (muhtarlık, belediye, kaymakamlık).
▪ CİMER'e (Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi) veya Kamu Denetçiliği Kurumu'na başvurarak dilekçe ve bilgi edinme haklarını kullanma.
▪ Sivil toplum kuruluşlarına üye olma ve onların faaliyetlerine katılarak iyiliği ve yardımlaşmayı öğrenme (huzurevi ziyareti, kitap seslendirme gibi sosyal sorumluluk projeleri).
2. Hak ve Sorumluluk Bilinciyle Hareket Etme:
◦ Özellik: Etkin vatandaş, haklarını bilir ve sorumluluklarının farkındadır; toplumsal düzen kurallarına uyar ve başkalarının haklarına saygılı olur.
◦ Davranışlar:
▪ Çağan'ın bisiklet kullanırken kask takması ve bisiklet yolunu kullanmaya özen göstermesi, trafik kurallarına uyarak sorumluluk bilincini sergilemesi.
▪ İbrahim Bey'in haksızlığa uğradığında hukuk mücadelesi vererek Tüketici Hakem Heyetine başvurması ve olumlu sonuçlar alması, haklarını bilme ve savunma davranışına örnektir.
▪ Temel haklarımızı (yaşama, eğitim, düşünce, haberleşme, yerleşme, seyahat, beslenme) bilme ve ihlali durumunda gerekli kurumlara başvurma.
▪ Okul kurallarına uyma, dersleri düzenli çalışma gibi eğitim hakkının getirdiği sorumlulukları yerine getirme.
▪ Hastalandığında doktorun verdiği ilaçları zamanında kullanma gibi sağlık hakkına ilişkin sorumlulukları taşıma.
▪ Özgürlüklerinin sınırsız olmadığının farkında olup başkalarının hak ve özgürlüklerine değer verme.
3. Karar Alma Süreçlerine Katılım:
◦ Özellik: Halkın yönetimde ve toplumu ilgilendiren kararlarda söz sahibi olması katılım ilkesini oluşturur.
◦ Davranışlar:
▪ Sınıf başkanı seçiminde oyunu kullanarak demokratik sürece katılması.
▪ Aile içinde kararlar alınırken düşüncelerini ifade etmesi.
▪ Çevresinde alınan kararlarda fikrini özgürce dile getirmesi.
4. Tutumlu ve Bilinçli Tüketici Olma:
◦ Özellik: Kaynakların verimli kullanımının önemini bilme ve israftan kaçınma.
◦ Davranışlar:
▪ Alışverişlerden sonra mutlaka fiş veya fatura alma.
▪ Satın aldığı ürünün son kullanma tarihinin geçmiş olduğunu fark ettiğinde ürünü iade etme.
▪ Alışveriş yaparken "10 Saniye Kuralı"nı uygulama (ürünün istek mi ihtiyaç mı olduğunu ayırt etme, bütçede yer olup olmadığını kontrol etme, daha ucuza alınıp alınamayacağını araştırma, benzer ürünün olup olmadığını değerlendirme).
▪ Bütçe hazırlama, gelir ve gider dengesini gözetme, tasarruf yapma ve hazırladığı bütçe planına uygun hareket etme.
▪ Su ve enerji tasarrufu için verimli ürünleri tercih etme, arızaları tamir etme, su tasarruflu donanımlar kullanma (duş başlığı, tuvalet rezervuarı) ve kuraklığa dayanıklı bitkileri peyzajda tercih etme.
▪ Geri dönüştürülebilir atıkları ayırma ve "Sıfır Atık" projesi gibi uygulamalara destek olma.
5. Dijital Vatandaşlık Davranışları:
◦ Özellik: Dijital ortamdaki hak ve sorumluluklarının farkında olma ve güvenli kullanım bilincine sahip olma.
◦ Davranışlar:
▪ Tanımadığı kişi ve kuruluşlardan gelen e-postalara veya mesajlara dikkat etme ve tıklamama.
▪ Genel ağı kullanırken bilinçli hareket etme ve paylaşımlarına dikkat etme, dijital ayak izinin farkında olma.
▪ Satın aldığı teknolojik ürünlerin kullanım kılavuzunu ve garanti belgesini dikkatle inceleme.
▪ Çocukların uygunsuz içeriklere maruz kalmaması için ebeveyn denetim araçlarını kullanma.
"YAŞAYAN DEMOKRASİMİZ" öğrenme alanı, bu özellikler ve davranışlar aracılığıyla bireyin demokratik sistem içerisinde hem kendi haklarını koruyan hem de toplumsal sorumluluklarını yerine getiren, ülkesine ve milletine faydalı bir birey olmasını teşvik eder. Etkin vatandaşlık, sadece bilgi sahibi olmakla kalmayıp, bu bilgiyi günlük yaşamda eyleme dökerek toplumun gelişimine katkı sağlamayı amaçlar.
1. Toplumsal Sorunlara Duyarlılık ve Çözüm Arayışı:
◦ Özellik: Etkin vatandaş, çevresindeki ve toplumundaki sorunlara karşı hassasiyet gösterir.
◦ Davranışlar:
▪ Melike'nin mahallesindeki tarihî çeşmenin hasar aldığını fark etmesi ve bu konuda harekete geçme niyeti.
▪ Ahmet'in yol üzerindeki çöp birikintilerinden ve parkın bakımsızlığından rahatsız olması, yaya geçidi ihtiyacı düşüncesi.
▪ Suna'nın okul kantin çalışanlarının eldiven kullanmadığını gözlemlemesi.
▪ Özlem Öğretmen'in "Çevre Dostu Okul" projesiyle çevre bilinci aşılaması, hobi bahçesi ve geri dönüşüm kütüphanesi kurması, atık su deposu ve güneş paneli kullanması gibi uygulamalarla doğal ve kültürel varlıkları koruma çabası.
▪ Toplumsal sorunların çözümünde yetkili kişi ve kurumlarla iş birliği yapmaya özen gösterme (muhtarlık, belediye, kaymakamlık).
▪ CİMER'e (Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi) veya Kamu Denetçiliği Kurumu'na başvurarak dilekçe ve bilgi edinme haklarını kullanma.
▪ Sivil toplum kuruluşlarına üye olma ve onların faaliyetlerine katılarak iyiliği ve yardımlaşmayı öğrenme (huzurevi ziyareti, kitap seslendirme gibi sosyal sorumluluk projeleri).
2. Hak ve Sorumluluk Bilinciyle Hareket Etme:
◦ Özellik: Etkin vatandaş, haklarını bilir ve sorumluluklarının farkındadır; toplumsal düzen kurallarına uyar ve başkalarının haklarına saygılı olur.
◦ Davranışlar:
▪ Çağan'ın bisiklet kullanırken kask takması ve bisiklet yolunu kullanmaya özen göstermesi, trafik kurallarına uyarak sorumluluk bilincini sergilemesi.
▪ İbrahim Bey'in haksızlığa uğradığında hukuk mücadelesi vererek Tüketici Hakem Heyetine başvurması ve olumlu sonuçlar alması, haklarını bilme ve savunma davranışına örnektir.
▪ Temel haklarımızı (yaşama, eğitim, düşünce, haberleşme, yerleşme, seyahat, beslenme) bilme ve ihlali durumunda gerekli kurumlara başvurma.
▪ Okul kurallarına uyma, dersleri düzenli çalışma gibi eğitim hakkının getirdiği sorumlulukları yerine getirme.
▪ Hastalandığında doktorun verdiği ilaçları zamanında kullanma gibi sağlık hakkına ilişkin sorumlulukları taşıma.
▪ Özgürlüklerinin sınırsız olmadığının farkında olup başkalarının hak ve özgürlüklerine değer verme.
3. Karar Alma Süreçlerine Katılım:
◦ Özellik: Halkın yönetimde ve toplumu ilgilendiren kararlarda söz sahibi olması katılım ilkesini oluşturur.
◦ Davranışlar:
▪ Sınıf başkanı seçiminde oyunu kullanarak demokratik sürece katılması.
▪ Aile içinde kararlar alınırken düşüncelerini ifade etmesi.
▪ Çevresinde alınan kararlarda fikrini özgürce dile getirmesi.
4. Tutumlu ve Bilinçli Tüketici Olma:
◦ Özellik: Kaynakların verimli kullanımının önemini bilme ve israftan kaçınma.
◦ Davranışlar:
▪ Alışverişlerden sonra mutlaka fiş veya fatura alma.
▪ Satın aldığı ürünün son kullanma tarihinin geçmiş olduğunu fark ettiğinde ürünü iade etme.
▪ Alışveriş yaparken "10 Saniye Kuralı"nı uygulama (ürünün istek mi ihtiyaç mı olduğunu ayırt etme, bütçede yer olup olmadığını kontrol etme, daha ucuza alınıp alınamayacağını araştırma, benzer ürünün olup olmadığını değerlendirme).
▪ Bütçe hazırlama, gelir ve gider dengesini gözetme, tasarruf yapma ve hazırladığı bütçe planına uygun hareket etme.
▪ Su ve enerji tasarrufu için verimli ürünleri tercih etme, arızaları tamir etme, su tasarruflu donanımlar kullanma (duş başlığı, tuvalet rezervuarı) ve kuraklığa dayanıklı bitkileri peyzajda tercih etme.
▪ Geri dönüştürülebilir atıkları ayırma ve "Sıfır Atık" projesi gibi uygulamalara destek olma.
5. Dijital Vatandaşlık Davranışları:
◦ Özellik: Dijital ortamdaki hak ve sorumluluklarının farkında olma ve güvenli kullanım bilincine sahip olma.
◦ Davranışlar:
▪ Tanımadığı kişi ve kuruluşlardan gelen e-postalara veya mesajlara dikkat etme ve tıklamama.
▪ Genel ağı kullanırken bilinçli hareket etme ve paylaşımlarına dikkat etme, dijital ayak izinin farkında olma.
▪ Satın aldığı teknolojik ürünlerin kullanım kılavuzunu ve garanti belgesini dikkatle inceleme.
▪ Çocukların uygunsuz içeriklere maruz kalmaması için ebeveyn denetim araçlarını kullanma.
"YAŞAYAN DEMOKRASİMİZ" öğrenme alanı, bu özellikler ve davranışlar aracılığıyla bireyin demokratik sistem içerisinde hem kendi haklarını koruyan hem de toplumsal sorumluluklarını yerine getiren, ülkesine ve milletine faydalı bir birey olmasını teşvik eder. Etkin vatandaşlık, sadece bilgi sahibi olmakla kalmayıp, bu bilgiyi günlük yaşamda eyleme dökerek toplumun gelişimine katkı sağlamayı amaçlar.
