Yeryüzünün çukur yerlerini dolduran, okyanus ile bağlantılı olan büyük su kütlelerine deniz adı verilmektedir. Dünyamızın dörtte üçü sularla kaplıdır. Yine bunun büyük bölümü de denizlerden oluşmaktadır. Denizler içeriğinde yoğun miktarda tuz olan su kütleleridir. Bu tuz oranını ise etkileyen çeşitli faktörler bulunur. Bu yazıda deniz teriminin anlamını, denizin nasıl oluştuğunu ve türlerini detaylıca öğrenebilirsiniz.
Yeryüzünün büyük oranını kaplayan su kütlesine deniz ismi verilmektedir. Bir diğer tanımı ise okyanusla muhakkak bağlantısı bulunan genellikle tuzlu olan su kütlelerine verilen addır şeklinde yapılabilir. Büyüklükleri ve derinlikleri kimi zaman hayretler uyandıran bu su kütleleri, ayrı bir var oluş sistemidir. Kendi içinde milyonlarca canlı yaşamasını sağlayan denizler, dünyanın %70’ini kaplamaktadır.
Genel manada çoğuna deniz ismi verilse de denizler ve okyanuslar birbirinden ayrıdır. Denizlerin hepsi bir noktada okyanusla ilişkili olduğu için yeryüzünün çoğunu kaplayan bu su birikintilerine deniz adı da verilebilmektedir. Kıtalar arası bağlantıyı sağlayan denizler aynı zamanda dünya ticaretinin de ilerlemesini sağlamaktadır.
Dünya üzerinde okyanusla bağlantısı olmayan deniz yoktur. Eğer bağlantı olmadığı halde deniz ismi verilmişse bunun temel nedeni su birikintisinin çok büyük olmasıdır. Denizler ayrıca sıcak yaz aylarında, serinlememizi sağlayan yegane oluşumlardır. Tuzlu olan deniz suyunun, cilt için de birçok faydası bulunmaktadır.
Deniz Nedir?
Bir okyanus ile doğrudan bağı olan ve büyük bir alanı kaplayan su kütlelerine deniz adı verilmektedir. Bir diğer ifadeyle okyanusun kolları denebilir. Denizler çoğunlukla tuzlu olmaktadır. Dünyanın dörtte üçünü kaplayan denizler aynı zamanda ekosistem üzerinde de oldukça etkilidir. Milyonlarca canlı organizmayı bünyesinde bulunduran denizler, tüm su kütleleri arasında %96’lık bir değere sahiptirler.
Bir denizin tuzluluk oranı göz önüne getirildiğinde %3,5 olan tuz değeri, suyun kullanılamaz olmasına yetmektedir. Arıtma sistemlerinin bugün tüm teknolojiyle dahi yeterli olmaması denizlerin kullanılırlığını düşürmektedir. Hava yolları her geçen gün biraz daha gelişse de deniz yolu ihtişamını kaybetmemiş, bugün hala ticaretin büyük bir oranını elinde tutmaktadır.
Deniz Nasıl Oluşur?
Denizler milyonlarda yıl evvel meydana gelmiştir. Yer kabuğu, sıvı kütlesinin altında yer alan granit ve bazalt kayalardan meydana gelen bir oluşumdur. Granit yapılar bazaltlardan çok daha hafif olduğu için yüksekte kalan kısımlar yeryüzünü oluşturmuştur. Ayaklarınızın altında hissettiğiniz ve suyun bulunmadığı bu bölüm granit kayaların birleşimi ile meydana gelmiştir. Daha ağır olan ve suyun altında daha batık durumda görünen bazaltlar ise su altındaki yapılardır.
Birbirinden ağırlık açısından farklı olan bu iki kaya zaman içinde daha da fark oluşturmuştur. Dipte kalan bazalt kayalar üzerine, su kütleleri dolmuş böylece denizler meydana gelmiştir. Bu su kütleleri ise yer kabuğunun soğurken atmosfere su buharı vermesi neticesinde meydana gelmiştir. Aynı şekilde soğuma ayda da vardır ama orada yerçekimi olmadığı için, buhar tabakası belirli bir yerde toplanamamıştır. Jeolojik dönemlerde yeryüzünde biriken tüm buharın yağmur şeklinde boşlukları doldurmasıyla denizler ortaya çıkmıştır.
Denizlerin Özellikleri Nelerdir?
Yeryüzünün çukur kısımlarının su ile dolmuş haline deniz adı verilmektedir. Denizler, belli büyüklüklere sahip olan tuzlu su kütleleridir. En büyük özellikleri göllerden büyük okyanuslardan küçük olmalarıdır. Genellikle tuzlu olan denizler, tuz oranları bakımından farklılık gösterebilirler. Deniz suyunun tuzluluk oranlarını ise; buharlaşma, yağış miktarı, akarsu ve buzul oluşumu gibi faktörler etkilemektedir.
Deniz suyunun içeriğinde tuzdan (%78,3) başka; magnezyum klorür (%9,4), magnezyum sülfat (%6,4), kalsiyum sülfat (%3,9), potasyum klorür (%1,7) ve diğer maddeler bulunmaktadır. Dünyanın en tuzlu denizi Kızıldeniz iken en tuzsuz denizi Baltık Denizi’dir. Büyüklükleri de tuz oranları gibi değişiklik gösteren denizler oluşum sürelerine ve yapılarına göre farklı boyutlara sahiptirler. Dünyanın en büyük denizi Akdeniz (2.5 milyon km²) iken en küçük denizi Marmara Denizi’dir (11,500 km²).
Denizler Kaça Ayrılır?
Denizler temel olarak 3 ayrı türe ayrılmaktadır. İlk tür kenar denizlerdir. Kenar denizler; anakaranın hemen yanında yer alan denizlerdir. Okyanuslara çoğunlukla bağlantılıdırlar. Bağlantılı olmayanlar ise büyüklükleri nedeniyle kenar denizi adını alırlar. Ara denizler ise okyanusa dar bir su yolu ile bağlı olan denizlerdir. Daha çok çevresi kıtalarla çevrili olan ara denizler, boğazlar aracılığıyla okyanuslara bağlanırlar. Bir diğer deniz türü ise iç denizlerdir. Bir ara denize yahut direkt okyanusa bağlı olan iç denizler, karaların tamamen içinde yer alırlar.
Deniz Suyu Neden Tuzludur?
Denizlerin tuzlu olmasının temel nedeni meydana gelmesini sağlayan kayaçlardır.Yağmur suyu zaman içinde kayaçlarda bazı aşınmalara sebep olur. Bu aşınma sonucunda meydana gelen maddeye iyon adı verilir. İyonlar, akarsular ve nehirler aracılığıyla denizlere ulaşmaktadır. Denizlere ulaşan iyonlar tüm deniz bünyesinde tuz oluşumuna neden olur. İyonların büyük kısmını deniz canlıları kullanırken kalan kısım da denizin tuz oranını dengelemektedir. Tuzun bir diğer sebebi de denizlerin altında bulunan magmadır. Volkanlar ve magma, sıcak kayaçlarla etkileşime girerek su kütlesinin tuzlu olmasını sağlamaktadır.
Deniz ve Okyanus Arasındaki Farklar Nelerdir?
Denizler ve okyanuslar kıyaslandığında dikkat çeken ilk madde, denizlerin okyanuslardan daha küçük olduğudur. Daha küçük aynı zamanda daha sığ olan denizlerin derinlikleri de bir o kadar azdır. Okyanuslarla denizlerin derinlikleri göz önüne getirildiğinde okyanusların çok daha derin olduğu bilinmektedir. Denizlerin kıta sahanlığı ile okyanusların kıta sahanlığı karşılaştırıldığında ise denizlerin kıta sahanlığı açısından çok daha geniş olduğu bilinmektedir.
Deniz ve okyanuslar arasındaki bir diğer fark ise denizlerde meydana gelen hareketlenmelerin çok daha küçük olduğudur. Denizlerde ortaya çıkan dalgalanmalardan depremlere kadar her hareket okyanusların çok daha küçük versiyonudur. Örneğin tsunami gibi büyük doğa olayları okyanuslarda meydana gelmektedir. Denizlerin sıcaklığı okyanuslardan daha fazladır. Dalga yüksekliği okyanuslarda daha büyük olmaktadır.
Deniz ve Göl Arasındaki Farklar Nelerdir?
Denizler ile göller kıyaslandığında göllerin denizlerden çok daha küçük olduğu bilinmektedir. Deniz boyutuna yakın olan göller ise okyanusa bağlanmadıkları için deniz olarak sınıflandırılmamaktadır. Denizlerin tuzlu sudan oluşmaları göllerin ise birçoğunun tatlı ya da sodalı olmaları aralarındaki bir diğer farktır. Buna paralel olarak göllerde genellikle tatlı su canlıları yaşamaktadır. Denizler ve göllerin kaldırma kuvvetleri göz önüne alındığında tuzlu suların kaldırma kuvvetinin çok daha fazla olduğu bilinmektedir.
Dünya Üzerindeki Denizler
Dünyanın en büyük okyanusu Pasifik Okyanus veya diğer adıyla Büyük Okyanus’tur. Atlantik, Arktik ve Hint Okyanusu da dünya üzerinde yer alan diğer okyanuslardır. Bu okyanusların dalları konumunda olan irili ufaklı birçok deniz vardır. Türkiye’nin denizleri ise; Karadeniz, Akdeniz, Marmara ve Ege olmak üzere dört tanedir. Dünya üzerindeki belli başlı denizler bağlı oldukları okyanuslara göre şu şekilde listelenebilir:
Büyük Okyanus (Pasifik Okyanusu)
Büyük Okyanus’ta yer alan denizler; Şili Denizi, Alaska Körfezi, Bering Denizi, Arafura Denizi, Banda Denizi, Bohol Denizi, Cortez Denizi, Japon Denizi, Ceram Denizi, Cava Denizi, Celebes Denizi, Doğu Çin Denizi, Sulu Deniz, Filipin Denizi, Flores Denizi, Coral Denizi, Güney Çin Denizi, Timor Denizi, Sarı Deniz, Maluku Denizi ve Tayland Denizi.
Hint Okyanusu
Hint Okyanusu’nda yer alan en önemli denizler; Kızıldeniz, Timor Denizi, Aden Körfezi, Barsa Körfezi, Umman Denizi, Umman Körfezi, Andaman Denizi ve Bengal Denizi’dir.
Atlantik (Atlas) Okyanusu
Atlantik Okyanusu’nda bağlantısı olan denizlerden bazıları; Karayip Denizi, Kuzey Denizi, Baltık Deniz, Fundy Körfezi, İrlanda Denizi, Akdeniz, Adriyatik Denizi, Ege Denizi, Trakya Denizi, Girit Denizi, Karadeniz, Marmara Denizi, Alboran Denizi, Katalan Denizi, Girne Körfezi, Azak Denizi, Finlandiya Körfezi, Baffin Körfezi, Kelt Denizi, Meksika Körfezi ve Sargasso Denizi’dir.
Arktik Okyanus
Arktik Okyanusu’nda yer alan bazı denizler; Grönland Denizi, Beyazdeniz, Çukçi (Chukchi) Denizi, Hudson Körfezi, Doğu Sibirya Denizi, Amundsen Denizi, Barents Denizi, Kara Denizi, Norveç Denizi, Laptev Denizi ve Lincoln Denizi’dir.
Kaynak: https://bilgihanem.com/
Yeryüzünün büyük oranını kaplayan su kütlesine deniz ismi verilmektedir. Bir diğer tanımı ise okyanusla muhakkak bağlantısı bulunan genellikle tuzlu olan su kütlelerine verilen addır şeklinde yapılabilir. Büyüklükleri ve derinlikleri kimi zaman hayretler uyandıran bu su kütleleri, ayrı bir var oluş sistemidir. Kendi içinde milyonlarca canlı yaşamasını sağlayan denizler, dünyanın %70’ini kaplamaktadır.
Genel manada çoğuna deniz ismi verilse de denizler ve okyanuslar birbirinden ayrıdır. Denizlerin hepsi bir noktada okyanusla ilişkili olduğu için yeryüzünün çoğunu kaplayan bu su birikintilerine deniz adı da verilebilmektedir. Kıtalar arası bağlantıyı sağlayan denizler aynı zamanda dünya ticaretinin de ilerlemesini sağlamaktadır.
Dünya üzerinde okyanusla bağlantısı olmayan deniz yoktur. Eğer bağlantı olmadığı halde deniz ismi verilmişse bunun temel nedeni su birikintisinin çok büyük olmasıdır. Denizler ayrıca sıcak yaz aylarında, serinlememizi sağlayan yegane oluşumlardır. Tuzlu olan deniz suyunun, cilt için de birçok faydası bulunmaktadır.
Deniz Nedir?
Bir okyanus ile doğrudan bağı olan ve büyük bir alanı kaplayan su kütlelerine deniz adı verilmektedir. Bir diğer ifadeyle okyanusun kolları denebilir. Denizler çoğunlukla tuzlu olmaktadır. Dünyanın dörtte üçünü kaplayan denizler aynı zamanda ekosistem üzerinde de oldukça etkilidir. Milyonlarca canlı organizmayı bünyesinde bulunduran denizler, tüm su kütleleri arasında %96’lık bir değere sahiptirler.
Bir denizin tuzluluk oranı göz önüne getirildiğinde %3,5 olan tuz değeri, suyun kullanılamaz olmasına yetmektedir. Arıtma sistemlerinin bugün tüm teknolojiyle dahi yeterli olmaması denizlerin kullanılırlığını düşürmektedir. Hava yolları her geçen gün biraz daha gelişse de deniz yolu ihtişamını kaybetmemiş, bugün hala ticaretin büyük bir oranını elinde tutmaktadır.
Deniz Nasıl Oluşur?
Denizler milyonlarda yıl evvel meydana gelmiştir. Yer kabuğu, sıvı kütlesinin altında yer alan granit ve bazalt kayalardan meydana gelen bir oluşumdur. Granit yapılar bazaltlardan çok daha hafif olduğu için yüksekte kalan kısımlar yeryüzünü oluşturmuştur. Ayaklarınızın altında hissettiğiniz ve suyun bulunmadığı bu bölüm granit kayaların birleşimi ile meydana gelmiştir. Daha ağır olan ve suyun altında daha batık durumda görünen bazaltlar ise su altındaki yapılardır.
Birbirinden ağırlık açısından farklı olan bu iki kaya zaman içinde daha da fark oluşturmuştur. Dipte kalan bazalt kayalar üzerine, su kütleleri dolmuş böylece denizler meydana gelmiştir. Bu su kütleleri ise yer kabuğunun soğurken atmosfere su buharı vermesi neticesinde meydana gelmiştir. Aynı şekilde soğuma ayda da vardır ama orada yerçekimi olmadığı için, buhar tabakası belirli bir yerde toplanamamıştır. Jeolojik dönemlerde yeryüzünde biriken tüm buharın yağmur şeklinde boşlukları doldurmasıyla denizler ortaya çıkmıştır.
Denizlerin Özellikleri Nelerdir?
Yeryüzünün çukur kısımlarının su ile dolmuş haline deniz adı verilmektedir. Denizler, belli büyüklüklere sahip olan tuzlu su kütleleridir. En büyük özellikleri göllerden büyük okyanuslardan küçük olmalarıdır. Genellikle tuzlu olan denizler, tuz oranları bakımından farklılık gösterebilirler. Deniz suyunun tuzluluk oranlarını ise; buharlaşma, yağış miktarı, akarsu ve buzul oluşumu gibi faktörler etkilemektedir.
Deniz suyunun içeriğinde tuzdan (%78,3) başka; magnezyum klorür (%9,4), magnezyum sülfat (%6,4), kalsiyum sülfat (%3,9), potasyum klorür (%1,7) ve diğer maddeler bulunmaktadır. Dünyanın en tuzlu denizi Kızıldeniz iken en tuzsuz denizi Baltık Denizi’dir. Büyüklükleri de tuz oranları gibi değişiklik gösteren denizler oluşum sürelerine ve yapılarına göre farklı boyutlara sahiptirler. Dünyanın en büyük denizi Akdeniz (2.5 milyon km²) iken en küçük denizi Marmara Denizi’dir (11,500 km²).
Denizler Kaça Ayrılır?
Denizler temel olarak 3 ayrı türe ayrılmaktadır. İlk tür kenar denizlerdir. Kenar denizler; anakaranın hemen yanında yer alan denizlerdir. Okyanuslara çoğunlukla bağlantılıdırlar. Bağlantılı olmayanlar ise büyüklükleri nedeniyle kenar denizi adını alırlar. Ara denizler ise okyanusa dar bir su yolu ile bağlı olan denizlerdir. Daha çok çevresi kıtalarla çevrili olan ara denizler, boğazlar aracılığıyla okyanuslara bağlanırlar. Bir diğer deniz türü ise iç denizlerdir. Bir ara denize yahut direkt okyanusa bağlı olan iç denizler, karaların tamamen içinde yer alırlar.
Deniz Suyu Neden Tuzludur?
Denizlerin tuzlu olmasının temel nedeni meydana gelmesini sağlayan kayaçlardır.Yağmur suyu zaman içinde kayaçlarda bazı aşınmalara sebep olur. Bu aşınma sonucunda meydana gelen maddeye iyon adı verilir. İyonlar, akarsular ve nehirler aracılığıyla denizlere ulaşmaktadır. Denizlere ulaşan iyonlar tüm deniz bünyesinde tuz oluşumuna neden olur. İyonların büyük kısmını deniz canlıları kullanırken kalan kısım da denizin tuz oranını dengelemektedir. Tuzun bir diğer sebebi de denizlerin altında bulunan magmadır. Volkanlar ve magma, sıcak kayaçlarla etkileşime girerek su kütlesinin tuzlu olmasını sağlamaktadır.
Deniz ve Okyanus Arasındaki Farklar Nelerdir?
Denizler ve okyanuslar kıyaslandığında dikkat çeken ilk madde, denizlerin okyanuslardan daha küçük olduğudur. Daha küçük aynı zamanda daha sığ olan denizlerin derinlikleri de bir o kadar azdır. Okyanuslarla denizlerin derinlikleri göz önüne getirildiğinde okyanusların çok daha derin olduğu bilinmektedir. Denizlerin kıta sahanlığı ile okyanusların kıta sahanlığı karşılaştırıldığında ise denizlerin kıta sahanlığı açısından çok daha geniş olduğu bilinmektedir.
Deniz ve okyanuslar arasındaki bir diğer fark ise denizlerde meydana gelen hareketlenmelerin çok daha küçük olduğudur. Denizlerde ortaya çıkan dalgalanmalardan depremlere kadar her hareket okyanusların çok daha küçük versiyonudur. Örneğin tsunami gibi büyük doğa olayları okyanuslarda meydana gelmektedir. Denizlerin sıcaklığı okyanuslardan daha fazladır. Dalga yüksekliği okyanuslarda daha büyük olmaktadır.
Deniz ve Göl Arasındaki Farklar Nelerdir?
Denizler ile göller kıyaslandığında göllerin denizlerden çok daha küçük olduğu bilinmektedir. Deniz boyutuna yakın olan göller ise okyanusa bağlanmadıkları için deniz olarak sınıflandırılmamaktadır. Denizlerin tuzlu sudan oluşmaları göllerin ise birçoğunun tatlı ya da sodalı olmaları aralarındaki bir diğer farktır. Buna paralel olarak göllerde genellikle tatlı su canlıları yaşamaktadır. Denizler ve göllerin kaldırma kuvvetleri göz önüne alındığında tuzlu suların kaldırma kuvvetinin çok daha fazla olduğu bilinmektedir.
Dünya Üzerindeki Denizler
Dünyanın en büyük okyanusu Pasifik Okyanus veya diğer adıyla Büyük Okyanus’tur. Atlantik, Arktik ve Hint Okyanusu da dünya üzerinde yer alan diğer okyanuslardır. Bu okyanusların dalları konumunda olan irili ufaklı birçok deniz vardır. Türkiye’nin denizleri ise; Karadeniz, Akdeniz, Marmara ve Ege olmak üzere dört tanedir. Dünya üzerindeki belli başlı denizler bağlı oldukları okyanuslara göre şu şekilde listelenebilir:
Büyük Okyanus (Pasifik Okyanusu)
Büyük Okyanus’ta yer alan denizler; Şili Denizi, Alaska Körfezi, Bering Denizi, Arafura Denizi, Banda Denizi, Bohol Denizi, Cortez Denizi, Japon Denizi, Ceram Denizi, Cava Denizi, Celebes Denizi, Doğu Çin Denizi, Sulu Deniz, Filipin Denizi, Flores Denizi, Coral Denizi, Güney Çin Denizi, Timor Denizi, Sarı Deniz, Maluku Denizi ve Tayland Denizi.
Hint Okyanusu
Hint Okyanusu’nda yer alan en önemli denizler; Kızıldeniz, Timor Denizi, Aden Körfezi, Barsa Körfezi, Umman Denizi, Umman Körfezi, Andaman Denizi ve Bengal Denizi’dir.
Atlantik (Atlas) Okyanusu
Atlantik Okyanusu’nda bağlantısı olan denizlerden bazıları; Karayip Denizi, Kuzey Denizi, Baltık Deniz, Fundy Körfezi, İrlanda Denizi, Akdeniz, Adriyatik Denizi, Ege Denizi, Trakya Denizi, Girit Denizi, Karadeniz, Marmara Denizi, Alboran Denizi, Katalan Denizi, Girne Körfezi, Azak Denizi, Finlandiya Körfezi, Baffin Körfezi, Kelt Denizi, Meksika Körfezi ve Sargasso Denizi’dir.
Arktik Okyanus
Arktik Okyanusu’nda yer alan bazı denizler; Grönland Denizi, Beyazdeniz, Çukçi (Chukchi) Denizi, Hudson Körfezi, Doğu Sibirya Denizi, Amundsen Denizi, Barents Denizi, Kara Denizi, Norveç Denizi, Laptev Denizi ve Lincoln Denizi’dir.
Kaynak: https://bilgihanem.com/
