Demokrasi Tanımı ve Temel Nitelikleri
Demokrasi, genel olarak halk yönetimi veya halkın devlet yönetiminde söz sahibi olması olarak ifade edilir. Ancak demokrasi sadece devlet yönetimiyle sınırlı değildir; hayatın her alanında, örneğin evde kararlar alınırken aile fertlerinin fikrinin alınması veya sınıf başkanı seçimlerinde öğrencilerin oy kullanması gibi örneklerle karşımıza çıkar. Yerel yöneticilerin halkın oylarıyla belirlenmesi ve vatandaşların yöneticilere dilekçe vererek isteklerini iletmesi de demokratik uygulamalara örnek teşkil etmektedir.
Demokrasinin birtakım temel nitelikleri bulunmaktadır:
• Özgürlük: Bireyin her türlü dış etkiden bağımsız olarak kendi iradesi ve düşüncesine dayanarak karar vermesidir. Demokratik ülkelerde her birey karar alma sürecine özgürce katılır ve temel hak ve özgürlükler devlet tarafından korunur.
• Eşitlik: Kanunlar karşısında herkesin aynı haklara sahip olması ve hiç kimsenin bir başka kişiden üstün olmamasıdır. Demokratik devletlerde tüm vatandaşlar yasalar önünde eşit haklara sahiptir.
• Seçme ve Seçilme Hakkı: Halkın yönetme gücünü kullanma şeklidir. Halktan kişiler hem yönetici seçebilir hem de yönetici olabilirler.
• Millî Egemenlik: Yönetme gücünün halka ait olmasıdır. Demokratik devletlerde milletten daha güçlü bir irade yoktur.
• Çoğulculuk: Farklı görüşlerin bir zenginlik olarak görülmesi, önemsenmesi ve siyasi partiler veya milletvekilleri aracılığıyla mecliste temsil edilmesidir. Ülke genelinde yapılan seçimlerde birden fazla parti veya kişi yönetime aday olabilir ve farklı fikirlere saygı gösterilmelidir.
• Katılım: Halkın yönetimde ve toplumu ilgilendiren kararlarda söz sahibi olmasıdır. Vatandaşlar seçimlerde oy kullanarak, dilekçe vererek veya sivil toplum kuruluşlarının faaliyetlerine katılarak yönetime dahil olurlar.
• Hukukun Üstünlüğü: Ülkemizde hukukun üstünlüğü esastır ve herkesin yasalara ve bağımsız mahkemelerin verdiği kararlara uyması gerekmektedir. Temel insan hakları ve özgürlükler, demokratik ülkelerde yasalarla anayasa ve kanunlarca güvence altına alınmıştır.
Cumhuriyet Tanımı ve Temel Nitelikleri
Cumhuriyet, egemenliğin millete ait olduğu ve milletin bu egemenliği belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimidir. Cumhuriyeti korumak ve yaşatmak, başta yeni nesiller olmak üzere her Türk vatandaşının görevidir.
Cumhuriyetin temel nitelikleri arasında ise şunlar vurgulanmaktadır:
• Millî Egemenlik: Atatürk'ün "Egemenlik kayıtsız ve şartsız milletindir" sözüyle belirtildiği gibi, ulusal egemenlik cumhuriyetin en temel özelliğidir.
• Seçimle İş Başına Gelme: Cumhuriyetin ilanıyla birlikte devlet başkanı olan cumhurbaşkanı seçimle iş başına gelmiştir; ilk cumhurbaşkanımız Mustafa Kemal Atatürk olmuştur.
• Vatandaşa Hizmet ve Destek: Cumhuriyet hükûmetinin vazifesi, vatandaşın derdine çare bulmak, yardım etmek ve destek olmaktır.
• Düşünce Özgürlüğü ve Hoşgörü: Cumhuriyet düşünce serbestliği taraftarıdır, samimi ve yasal olmak şartıyla her fikre hürmet eder. Her kanaat saygıdeğerdir. Atatürk, Cumhuriyet'in "fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür" nesiller yetiştirmeyi hedeflediğini belirtmiştir.
• Kadın-Erkek Eşitliği: 1930'lu yılların başlarında kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesiyle devlet yönetiminde kadın-erkek eşitliği sağlanmış, Türk kadını bu hakkı birçok ülkeden önce elde etmiştir.
Demokrasi ve Cumhuriyet Arasındaki Geniş Bağlam ve İlişki
Kaynaklar, demokrasi ve cumhuriyet kavramları arasında güçlü ve ayrılmaz bir ilişki olduğunu açıkça belirtmektedir. Mustafa Kemal Atatürk'e göre, "Demokrasinin en çağdaş ve mantıklı uygulamasını sağlayan hükümet şekli, cumhuriyettir". Bu ifade, cumhuriyetin demokrasi sisteminin devlet şekli olduğunu vurgular.
Cumhuriyetin ilanı, Türk tarihinde demokrasi açısından çok önemli bir karar olmuş ve demokrasimizi daha da güçlendirmiştir. Her iki kavram da millî egemenlik prensibine dayanır; yani yönetme gücünün halkta olduğu anlayışını paylaşır ve bu gücün seçimler aracılığıyla kullanıldığını belirtir.
Demokrasinin temel nitelikleri olan özgürlük, eşitlik, seçme ve seçilme hakkı, çoğulculuk, katılım ve hukukun üstünlüğü aynı zamanda Cumhuriyet yönetiminin de vazgeçilmez unsurlarıdır. Bu nitelikler sayesinde temel hak ve özgürlükler dini, cinsiyeti, yaşı veya mesleği ne olursa olsun herkese eşit olarak tanınır ve yasalarla korunur, bu da adalet anlayışının kuvvetlenmesine ve vatandaşların karar alma sürecinde bağımsız hareket etmesine katkıda bulunur. Örneğin, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki farklı siyasi partilerin varlığı çoğulculuk ilkesini yansıtırken, vatandaşların oy kullanarak yöneticileri belirlemesi milli egemenlik ve katılımın bir göstergesidir.
Sonuç olarak, kaynaklar, cumhuriyeti demokrasinin pratik ve modern bir uygulama biçimi olarak konumlandırmakta; her iki kavramın da vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini güvence altına alarak, milli egemenlik, hukukun üstünlüğü ve katılımcı bir yönetim anlayışı çerçevesinde işlediğini vurgulamaktadır.
Demokrasi, genel olarak halk yönetimi veya halkın devlet yönetiminde söz sahibi olması olarak ifade edilir. Ancak demokrasi sadece devlet yönetimiyle sınırlı değildir; hayatın her alanında, örneğin evde kararlar alınırken aile fertlerinin fikrinin alınması veya sınıf başkanı seçimlerinde öğrencilerin oy kullanması gibi örneklerle karşımıza çıkar. Yerel yöneticilerin halkın oylarıyla belirlenmesi ve vatandaşların yöneticilere dilekçe vererek isteklerini iletmesi de demokratik uygulamalara örnek teşkil etmektedir.
Demokrasinin birtakım temel nitelikleri bulunmaktadır:
• Özgürlük: Bireyin her türlü dış etkiden bağımsız olarak kendi iradesi ve düşüncesine dayanarak karar vermesidir. Demokratik ülkelerde her birey karar alma sürecine özgürce katılır ve temel hak ve özgürlükler devlet tarafından korunur.
• Eşitlik: Kanunlar karşısında herkesin aynı haklara sahip olması ve hiç kimsenin bir başka kişiden üstün olmamasıdır. Demokratik devletlerde tüm vatandaşlar yasalar önünde eşit haklara sahiptir.
• Seçme ve Seçilme Hakkı: Halkın yönetme gücünü kullanma şeklidir. Halktan kişiler hem yönetici seçebilir hem de yönetici olabilirler.
• Millî Egemenlik: Yönetme gücünün halka ait olmasıdır. Demokratik devletlerde milletten daha güçlü bir irade yoktur.
• Çoğulculuk: Farklı görüşlerin bir zenginlik olarak görülmesi, önemsenmesi ve siyasi partiler veya milletvekilleri aracılığıyla mecliste temsil edilmesidir. Ülke genelinde yapılan seçimlerde birden fazla parti veya kişi yönetime aday olabilir ve farklı fikirlere saygı gösterilmelidir.
• Katılım: Halkın yönetimde ve toplumu ilgilendiren kararlarda söz sahibi olmasıdır. Vatandaşlar seçimlerde oy kullanarak, dilekçe vererek veya sivil toplum kuruluşlarının faaliyetlerine katılarak yönetime dahil olurlar.
• Hukukun Üstünlüğü: Ülkemizde hukukun üstünlüğü esastır ve herkesin yasalara ve bağımsız mahkemelerin verdiği kararlara uyması gerekmektedir. Temel insan hakları ve özgürlükler, demokratik ülkelerde yasalarla anayasa ve kanunlarca güvence altına alınmıştır.
Cumhuriyet Tanımı ve Temel Nitelikleri
Cumhuriyet, egemenliğin millete ait olduğu ve milletin bu egemenliği belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimidir. Cumhuriyeti korumak ve yaşatmak, başta yeni nesiller olmak üzere her Türk vatandaşının görevidir.
Cumhuriyetin temel nitelikleri arasında ise şunlar vurgulanmaktadır:
• Millî Egemenlik: Atatürk'ün "Egemenlik kayıtsız ve şartsız milletindir" sözüyle belirtildiği gibi, ulusal egemenlik cumhuriyetin en temel özelliğidir.
• Seçimle İş Başına Gelme: Cumhuriyetin ilanıyla birlikte devlet başkanı olan cumhurbaşkanı seçimle iş başına gelmiştir; ilk cumhurbaşkanımız Mustafa Kemal Atatürk olmuştur.
• Vatandaşa Hizmet ve Destek: Cumhuriyet hükûmetinin vazifesi, vatandaşın derdine çare bulmak, yardım etmek ve destek olmaktır.
• Düşünce Özgürlüğü ve Hoşgörü: Cumhuriyet düşünce serbestliği taraftarıdır, samimi ve yasal olmak şartıyla her fikre hürmet eder. Her kanaat saygıdeğerdir. Atatürk, Cumhuriyet'in "fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür" nesiller yetiştirmeyi hedeflediğini belirtmiştir.
• Kadın-Erkek Eşitliği: 1930'lu yılların başlarında kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesiyle devlet yönetiminde kadın-erkek eşitliği sağlanmış, Türk kadını bu hakkı birçok ülkeden önce elde etmiştir.
Demokrasi ve Cumhuriyet Arasındaki Geniş Bağlam ve İlişki
Kaynaklar, demokrasi ve cumhuriyet kavramları arasında güçlü ve ayrılmaz bir ilişki olduğunu açıkça belirtmektedir. Mustafa Kemal Atatürk'e göre, "Demokrasinin en çağdaş ve mantıklı uygulamasını sağlayan hükümet şekli, cumhuriyettir". Bu ifade, cumhuriyetin demokrasi sisteminin devlet şekli olduğunu vurgular.
Cumhuriyetin ilanı, Türk tarihinde demokrasi açısından çok önemli bir karar olmuş ve demokrasimizi daha da güçlendirmiştir. Her iki kavram da millî egemenlik prensibine dayanır; yani yönetme gücünün halkta olduğu anlayışını paylaşır ve bu gücün seçimler aracılığıyla kullanıldığını belirtir.
Demokrasinin temel nitelikleri olan özgürlük, eşitlik, seçme ve seçilme hakkı, çoğulculuk, katılım ve hukukun üstünlüğü aynı zamanda Cumhuriyet yönetiminin de vazgeçilmez unsurlarıdır. Bu nitelikler sayesinde temel hak ve özgürlükler dini, cinsiyeti, yaşı veya mesleği ne olursa olsun herkese eşit olarak tanınır ve yasalarla korunur, bu da adalet anlayışının kuvvetlenmesine ve vatandaşların karar alma sürecinde bağımsız hareket etmesine katkıda bulunur. Örneğin, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki farklı siyasi partilerin varlığı çoğulculuk ilkesini yansıtırken, vatandaşların oy kullanarak yöneticileri belirlemesi milli egemenlik ve katılımın bir göstergesidir.
Sonuç olarak, kaynaklar, cumhuriyeti demokrasinin pratik ve modern bir uygulama biçimi olarak konumlandırmakta; her iki kavramın da vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini güvence altına alarak, milli egemenlik, hukukun üstünlüğü ve katılımcı bir yönetim anlayışı çerçevesinde işlediğini vurgulamaktadır.
