EGE BÖLGESİNİ TANIYALIM
DAĞLARI: Bölgenin batısında Ege Denizine dik uzanan doğu-batı yönlü dağlar ile bu dağlar arasındaki çöküntü ovalar yer alır. Kuzeyden güneye doğru sıralanan Kaz Dağı, Madra Dağı, Yunt Dağları, Boz Dağlar, Aydın Dağları kırılma sonucu oluşan horstlardır.
OVALARI: Edremit, Bakırçay, Gediz. Küçük Menderes, Büyük Menderes'tir.
PLATOLARI: İç Anadolu Bölümünde Eğrigöz, Şaphane, Murat, Emir'dir.
AKARSULARI: Bakırçay, Gediz, Büyük Menderes, Küçük Menderes'tir. Bu akarsuların yatak eğimi az olduğu için hidroelektrik potansiyelleri azdır.
GÖLLERİ: Bölge göl bakımından fakirdir. Bafa, Marmara gölleri set gölleridir. Suları tatlıdır.
İKLİMİ: Kıyı kesiminde Akdeniz iklimi hâkimdir. İç kesimlerde karasal iklim yaşanırken, kıyılarda don olayı nadir görülür. Kıyı ovalarında yaz mevsimi sıcak ve kurak geçer. İçerilerde kar ve don olayı görülür. Yaz mevsimi kıyıya göre daha sıcaktır.
BİTKİ ÖRTÜSÜ: 500 - 600 metreye kadar yüksekliklerde maki görülür. Daha yükseklerde ise iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar yer alır. İç Batı Anadolu Bölümü'nde çalılık ve ormanlar, daha içerilerde bozkırlar vardır.
NÜFUSU: Bölge, Marmara, İç Anadolu. Karadeniz'den sonra dördüncü sıradadır. Bölgede doğum oranı düşüktür. Nüfus dağılımı düzenli değildir. Kıyı kesimindeki ovalar sık nüfuslu, iç kesimler tenhadır. Kentleşme oranı yüksek, göç alması nedeniyle nüfus artışı fazladır.
İLLERİ: Afyon. İzmir, Aydın. Uşak, Denizli. Muğla, Manisa, Kütahya'dır.
KARADENİZ BÖLGESİNİ TANIYALIM
Karadeniz, bol su taşıyan akarsularla beslendiği ve bol yağış aldığı için su seviyesi yüksek bir denizimizdir. Karadeniz'in Anadolu kıyıları; dağlar kıyıya paralel uzandığı için genellikle dik ve yüksek kıyılar şeklindedir.
YER ŞEKİLLERİ
DAĞLARI: Batı Karadeniz'de dağlar birbirine paralel üç sıra halindedir. Orta Karadeniz'de kıyıdan uzaklaşıp tek sıra halinde uzanır. Ortalama yükselti azalmıştır. Doğu Karadeniz'de ise dağlar iki sıra halinde uzanır. Bölgenin en yüksek dağları buradadır. Dağ sıraları arasında batı - doğu yönlü uzanan çöküntü ovaları ile vadileri yer alır. Dağları; Küre Dağları, Canik Dağları, Giresun Dağları, Doğu Karadeniz Dağları, Bolu Dağı, İlgaz Dağı, Köroğlu Dağlarıdır.
OVALARI: Bölgenin en geniş kıyı ovaları Çarşamba ve Bafra delta ovalarıdır. İç kesimlerde Suluova, Taşova, Turhal, Merzifon, Tosya, Boyabat gibi çöküntü ovaları vardır. Bu çöküntü ovalan Türkiye'nin en aktif deprem bölgeleridir.
AKARSULARI: Yenice, Bartın, Kızılırmak, Yeşilırmak, Çoruh bölgenin en önemli akarsularıdır. Yatak eğimleri fazla, rejimleri düzensiz akarsulardır. Kar erimelerine bağlı olarak ilkbahar aylarında akım yüksektir.
GÖLLERİ: Bölgede buzul gölleri ve heyelan set gölleri fazladır. Özellikle Doğu Karadeniz'de buzul etkisiyle oluşmuş buzul gölleri çoktur. Uzungöl, Tortum, Boyabat, Abant ve Yedigöller başlıca heyelan set gölleridir. Ayrıca bölgede çok sayıda baraj gölleri de bulunmaktadır.
İKLİMİ: Bölgenin kıyı şeridinde her mevsim yağışlıdır. Yazları serin, kışları ılık geçen Karadeniz iklimi etkilidir. Bu iklimin etkileri, Orta Karadeniz'de yer şekillerine bağlı olarak, iç kesimlere kadar ulaşır.
Batı ve Doğu Karadeniz'in iç kesimlerinde iklim karasallaşır.
NÜFUS VE YERLEŞME: Bölge nüfus sayısı bakımından üçüncü sırada yer alır. Nüfusun büyük bölümü Doğu Karadeniz kıyıları, Orta Karadeniz'deki ovalar, Batı Karadeniz'de Zonguldak Yöresi'nde toplanmıştır. Bölgede yağışın bol olması, iklimin nemli olması, tarımsal koşulların az olması, kırsal nüfusun yoğunluğuna yol açmıştır. Arazinin engebeli oluşu, su kaynaklarının bolluğu, dağınık yerleşmeyi yaygınlaştırmıştır. Ahşap evler bölgenin özelliğidir.
İLLERİ: Amasya, Artvin, Çorum, Bartın, Bayburt, Bolu, Giresun, Gümüşhane, Karabük, Kastamonu, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Zonguldak'tır.
MARMARA BÖLGESİ'Nİ TANIYALIM
YER ŞEKİLLERİ
DAĞLARI: Yer şekilleri yönünden sade bir görünümü olan bölge, bölgeler arası yüksekliği en az olandır.
Samanlı. Yıldız, Koru. Biga dağları başlıca sıradağlarıdır. En yüksek dağ kütlesi Uludağ'dır.
OVALARI: Ergene, Adapazarı, Yenişehir, Karacabey, İnegöl ve Balıkesir önemli ovalarıdır.
PLATOLARI: Çatalca, Kocaeli, Biga, Gelibolu platoları bölgede yer alır.
AKARSULARI: Ergene, Susurluk, Sakarya en önemli akarsularıdır.
GÖLLERİ: Bölgenin güney Marmara bölümünde tektonik oluşumlu göller yer alır.
Bunlar; İznik, Ulubat, Manyas, Sapanca gölleridir. Kıyı set gölleri ise; Terkos, Büyük-çekmece, Küçükçekmece'dir. Pek çok baraj gölü de bulunmaktadır.
İKLİMİ: Bölge Akdeniz, Karadeniz ve karasal iklimin geçiş alanıdır.
DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ: 250 - 300 metreye kadar maki bitki örtüsü görülür. Karadeniz ile Uludağ'da ormanlar vardır. Yıldız Dağları ise ormanların en sık yer aldığı alanlardır. Orman yönünden dördüncü sırada yer alır. Bölgenin iç kesimlerinde bozkırlar görülür.
NÜFUS VE YERLEŞME: Marmara Bölgesi en kalabalık bölgedir. Nüfus yoğunluğu bakımından ilk sırayı alır. Nüfusun yoğun olmasının sebebi çok göç olmasındandır. Buna bağlı olarak kentleşmenin en yüksek olduğu bölgedir. Çatalca-Kocaeli ve Bursa nüfusun en yoğun olduğu yerleşimlerdir. Yıldız Dağları, Biga, Gelibolu bölgenin en tenha yerleridir.
İLLERİ: Balıkesir. Bilecik, Bursa, Çanakkale, Edirne, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ, Yalova'dır.
AKDENİZ BÖLGESİ'Nİ TANIYALIM
Bölge adını komşu olduğu Akdeniz'den alır. Yer şekilleri ve buna bağlı olarak ekonomik özelliklerinin farklılığı nedeniyle, iki bölüme ayrılmıştır. Bunlar Antalya ve Adana Bölümüdür.
YER ŞEKİLLERİ
DAĞLARI: Bölgede yüksek dağlar ve platolar geniş yer kaplar. Bölgenin çatısını oluşturan Toros Dağları, Alp kıvrım kuşağının ülkemizdeki uzantısıdır. Teke Yarımadasından itibaren başlayan Batı Toroslar, Orta ve Güneydoğu Toros Dağları adını alarak Anadolu'nun güneyine uzanır. Bölgenin doğusunda yükseltisi 3500 m aşan dağlar, burada kıyıdan uzaklaşır. İskenderun Körfezinin doğusunda yer alan Amanos Dağlan kırılma ile oluşmuş horstlardır.
OVALARI: Adana bölümündeki Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin oluşturduğu Çukurova. Göksu'nun oluşturduğu Silifke Ovası bölgedeki delta ovalarıdır. Bu bölümde yer alan Amik ve Maraş ovaları ise çöküntü ovalardır. Antalya Bölümünde ise; Acıpayam. Tefenni, Elmalı ve Göller Yöresi ovaları vardır.
PLATOLARI: Batı ve Orta Toroslar arasında yüksekliği 2000 m bulan, Göksu Irmağı ve kollarınca parçalanmış Taşeli Platosu yer alır. Bölgede kalker taşlar yaygın olduğundan, karstik oluşumlar fazladır. (Kolayca çözünen taşların yaygın olduğu yerlerde oluşan yer şekillerine karstik şekiller denir.) Teke Yarımadası ve Taşeli Platosu, karstik oluşumların en sık görüldüğü alanlardır.
AKARSULARI: Antalya Bölümünde Dalaman, Aksu, Köprüçay ve Manavgat çayları. Adana Bölümünde ise Göksu, Seyhan. Ceyhan ve Asi ırmakları önemli ırmaklarıdır. Akarsuların rejimleri düzensizdir. En çok suyu kış aylarında taşıyan akarsuların, yaz aylarında yağışın azalması ve sıcaklık nedeniyle suyu çekilir.
GÖLLERİ: Bölge göl oluşumu bakımından zengindir. Önemli gölleri ise Antalya Bölümü'ndedir. Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Suğla Gölü gibi gölleri tektonik oluşumlu göllerdir. Buraya Göller Yöresi denir. Kovada, Salda. Yarışlı, Elmalı ve Kestel gölleri karstik oluşumlu göllerdir.
İKLİMİ: Bölgenin kıyısında Akdeniz iklimi görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yaz kuraklığı şiddetlidir. İç Anadolu'dan gelen havanın dağlar tarafından engellenmesiyle, enlem ve denize yakın olmasından dolayı kış mevsiminin en sıcak geçtiği bölgedir. Göller Yöresinde iklim karasallasın Yağışlar azalıp, sıcaklık artar.
DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ: Doğal bitki örtüsü makidir. Maki; Akdeniz iklimine ve yaz kuraklığına dayanıklı, her zaman yeşil kalabilen sert yapraklı, bodur bitki topluluğudur. Maki bitki örtüsü içinde, zeytin, mersin, keçiboynuzu, defne, zakkum, sandal ve kocayemiş gibi ağaçlar bulunur. Daha yükseklerde kızılcam, karaçam ve toros sediri yetişir. Orman bakımından Karadeniz'den sonra ikinci sırayı alır.
NÜFUS VE YERLEŞME: Bölge genişliğine göre nüfusu azdır. Çünkü Toros Dağları ve karstik araziler geniş yer kaplar. Nüfus daha çok kıyı ovalarında ve Göller Yöresi'nde toplanmıştır. Adana Bölümü'nün nüfusu daha fazladır. Çukurova ve Amik Ovalan Türkiye'nin en kalabalık yerlerindendir. Nedeni tarım arazisinin geniş olması, ulaşım kolaylığı ve göçlerin çok olmasıdır. Taşeli ve Teke platoları ile Torosların yüksek kesimleri tenhadır.
İLLERİ: Adana, Antalya, Burdur, Hatay, Isparta, Kahramanmaraş, Mersin, Kilis ve Osmaniye'dir.
İÇ ANADOLU BÖLGESİ'Nİ TANIYALIM
Kuzeyinden Kuzey Anadolu, güneyinden Toros Dağları ile çevrili olan bölge bir çanak şeklindedir.
İkinci büyük bölgemizdir. Yüksek ve uzun sıradağları yoktur. Platolar ve ovalar yaygındır. Bölgenin yüksekliği doğuya gidildikçe artar.
İç Anadolu Bölgesinde yağışların yetersiz olmasının nedeni, çevresinde yüksek dağların olmasıdır.
DAĞLARI: Akdağlar, Elmadağ, Hınzır, Tecer, Sündiken dağları çok yüksek değildir. Erciyes, Hasandağı, Melendiz Dağı, Karacadağ ve Karadağ bölgenin sönmüş volkanlarıdır.
OVALARI: Ankara, Eskişehir, Kayseri ve Konya ovaları en önemli ovalarıdır.
PLATOLARI: Yer şekilleri sade olan bölgede Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Orta Kızılırmak, Bozok ve Yazılıkaya platoları bulunur. Kireç taşlarından oluşmuş bu platolarda, obruk yaygın olarak görülür.
AKARSULARI: Kızılırmak, Sakarya Nehri, Zamantı Çayı önemli akarsularıdır. Göllere dökülen pek çok kısa boylu akarsular da vardır.
GÖLLERİ: Tuz Gölü, Eber. Akşehir, Çavuşçu ve Seyfe gölleri tektonik oluşumlu başlıca göllerdir. Acıgöl ve Meke Tuzlası Gölü volkanik oluşumludur. Bölgedeki en büyük baraj gölü Kızılırmak üzerindeki Hirfanlı'dır.
İKLİMİ: Çevresi dağlarla çevrili olduğu için karasal iklim özellikleri görülür. Kış Doğu Anadolu'daki kadar sert geçmez. Ancak doğuya doğru iklim sertleşir. Yaz mevsimi oldukça sıcak geçer. Yağış miktarı en az olan bölgedir. Tuz Gölü ve çevresi Türkiye'nin en az yağış alan yöresidir. Bölgenin kuzeyine gidildikçe yağış biraz artar.
DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ: Doğal bitki örtüsü yazın kuruyan ot topluluklarının oluşturduğu bozkırlardır.
Yağışların azlığı ve ormanların tahrip edilmesi nedeniyle bozkırlar geniş yer kaplar. Yozgat, Akdağlar ve Sündiken dağlarında bölgenin en geniş ormanları vardır. Ama bölgenin genişliğine göre çok azdır.
NÜFUS VE YERLEŞME: Marmara bölgesinden sonra en kalabalık bölgedir. Toprak genişliğine göre az nüfusludur. Nüfusun büyük bölümü su kaynaklarının daha bol olduğu yerlerde toplanmıştır. Bölgenin en kalabalık yerleri ulaşım yollarının daha bol olduğu yerlerde toplanmıştır. Bölgenin ne kalabalık yerleri ulaşım yollarının kavşağında olan ve endüstrinin geliştiği Yukarı Sakarya’dadır. Tuz Gölü çevresi Türkiye’nin en tenha yeridir.
İLLERİ: Aksaray, Ankara, Çankırı, Eskişehir, Karaman, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Konya, Nevşehir, Niğde, Sivas, Yozgat’tır.
DOĞU ANADOLU BÖLGESİNİ TANIYALIM
YER ŞEKİLLERİ
Kenarları dağ sıraları ile kuşatılmış Türkiye'nin en geniş coğrafi bölgesidir. Yükseltisi çok fazladır. Doğu-batı yönlü uzanan dağ sıraları, çöküntü ovaları ve yüksek platoları önemli yer şekilleridir.
DAĞLARI: Bölgenin kuzeyinde Karasu, Araş dağları ile güneyinde Güneydoğu Toroslar, Şerafettin Dağları, Hakkâri Dağları Türkiye'nin çatısını oluşturan dağ sıralarıdır. Volkanik arazinin geniş yer kapladığı bölgedir. Ağrı, Tendürek, Süphan, Nemrut başlıca sönmüş volkanlarıdır.
OVALARI: Bölgenin çöküntü ovaları: Erzincan, Tercan, Erzurum, Iğdır, Elbistan, Malatya, Elazığ, Bingöl ve Muş'ta bulunmaktadır. Iğdır Ovası bölgenin en çukur yeridir. Ayrıca Türkiye'nin önemli bir deprem bölgesidir.
PLATOLARI: Doğu Anadolu'da akarsularla yarılmış, çevresine göre yüksekte ve alçakta olan değişik platolar bulunmaktadır. Uzunyayla, Erzurum. Kars platoları başlıcalarıdır.
AKARSULARI: Bölgede bulunan Araş ve Kura Nehirleri Hazar Denizi'ne dökülür. Karasu ve Murat bölgenin en önemli akarsularıdır. Bölge akarsularının rejimi düzensizdir. Kar erimeleri ile beslendiği için yazın suları kabarır. Yatak eğimleri fazla olduğundan dolayı hidroelektrik potansiyelleri fazladır. Van Gölü Havzası Türkiye'nin en geniş kapalı havzasıdır.
GÖLLERİ: Göl bakımından Türkiye'nin en zengin bölgesidir. Aynı zamanda Van Gölü Türkiye'nin en büyük gölüdür. Suyu sodalı olan gölde, feribot taşımacılığı yapılır. Diğer önemli gölleri; Erçek, Çıldır, Aktaş, Hazar, Balık, Haçlı ve Nemrut gölleridir.
İKLİMİ: Bölgenin denize uzak ve yüksek olması nedeniyle karasal iklim etkisi görülür. Çok geniş olması ve yüksekliği iklim özelliklerini farklılıklaştırır. Erzurum- kars Bölümü kışın çok soğuk geçtiği yerdir. Burada yaz yağışları fazladır. Yukarı Fırat Bölümü güneyde olduğu için sıcaklık bakımından en elverişli yeridir. Kış yağışları fazla olur. Yazın ise kurak geçer.
NÜFUS VE YERLEŞME: Türkiye’nin en seyrek ve Güneydoğu Anadolu’dan sonra en az nüfuslu olan bölgesidir. Doğum oranı yüksek olmasına rağmen fazla göç verdiği için nüfusu azdır. Bölgenin dağlık olması iklim özellikleri göçleri artıran bir etkendir. Kentleşme oranı düşüktür. Nüfusun büyük bölümü Yukarı Fırat ve Iğdır Yöresinde toplanmıştır. Erzurum, Erzincan, Malatya, Elazığ bölgenin kalabalık merkezleridir.
İLLERİ: Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Erzurum, Erzincan, Malatya, Elazığ, Iğdır, Kars, Muş, Şırnak, Tunceli, Van’dır.
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ'NI TANIYALIM
En küçük coğrafi bölgedir. Yer şekilleri sade olan bölgede, yükseltisi fazla olmayan ova ve platolar geniş yer kaplar.
DAĞLARI: Bölgenin kuzeyinden Toroslar geçer. Bölgenin ortasında sönmüş Karacadağ volkanı yer alır. Bölgenin batısında ise Gaziantep Platosu üzerinde Kartal Dağları önemli yükseklik oluşturur.
OVALARI: Karacadağ'ın batısında Altınbaşak (Harran), Ceylanpınar, Birecik ovaları yer alır. Dicle nehir kollarının toplandığı Diyarbakır Havzası'nda 'fazla geniş olmayan ancak çok verimli ovası vardır.
PLATOLARI: Karacadağ'ın batısındaki Şanlıurfa, Gaziantep, Adıyaman platoları vardır. Karacadağ'ın doğusu ise daha engebeli bir yapı gösterir. Bu bölümün güneyinde Mardin-Midyat eşiği vardır.
AKARSULARI: Bölgenin iki önemli akarsuyu vardır. Bunlardan biri Doğu Anadolu'dan çıkan Fırat, diğeri ise Toroslardan çıkan Dicle Nehri'dir. Her iki akarsu da sularını Basra Körfezine boşaltır.
GÖLLERİ: Bölgede doğal oluşumlu göl yoktur. Ancak Fırat ve Dicle üzerine kurulmuş baraj gölleri vardır. Ülkemizin en büyük baraj gölü olan Atatürk Barajı bu bölgededir.
İKLİMİ: Denizden uzak olduğu için karasal iklim özellikleri görülür. Kışlar oldukça soğuktur. En çok yağış bu mevsimde düşer. Yaz mevsimi ise enlemin, karasal iklimin ve güneyden esen çöl rüzgârlarının etkisiyle çok sıcak ve kurak geçer. Buharlaşma çok fazla olduğu için. yaz mevsiminin en kurak geçtiği bölgedir. Gaziantep Yöresinde Akdeniz iklimi görülür.
DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ: Bölgenin doğal bitki örtüsü bozkırdır. İç Anadolu bozkırlarına göre fakirdir. Ormanların en az olduğu bölgemizdir. Dicle nehri boyunca yer yer kavak ve söğüt toplulukları görülür.
NÜFUS VE YERLEŞME: Nüfusu en az olan bölgemizdir. Ancak doğum oranının yüksek yüzölçümünün küçük olması nüfus yoğunluğunun fazla olmasına neden olmuştur.
Nehir kenarlarında nüfus yoğun, yağışın az olduğu düzlüklerde ise azdır. Bölge ekonomik gelişmenin yavaş olması gibi nedenlerle çok göç veren bir bölgedir.
İLLERİ: Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Şanlıurfa’dır.
DAĞLARI: Bölgenin batısında Ege Denizine dik uzanan doğu-batı yönlü dağlar ile bu dağlar arasındaki çöküntü ovalar yer alır. Kuzeyden güneye doğru sıralanan Kaz Dağı, Madra Dağı, Yunt Dağları, Boz Dağlar, Aydın Dağları kırılma sonucu oluşan horstlardır.
OVALARI: Edremit, Bakırçay, Gediz. Küçük Menderes, Büyük Menderes'tir.
PLATOLARI: İç Anadolu Bölümünde Eğrigöz, Şaphane, Murat, Emir'dir.
AKARSULARI: Bakırçay, Gediz, Büyük Menderes, Küçük Menderes'tir. Bu akarsuların yatak eğimi az olduğu için hidroelektrik potansiyelleri azdır.
GÖLLERİ: Bölge göl bakımından fakirdir. Bafa, Marmara gölleri set gölleridir. Suları tatlıdır.
İKLİMİ: Kıyı kesiminde Akdeniz iklimi hâkimdir. İç kesimlerde karasal iklim yaşanırken, kıyılarda don olayı nadir görülür. Kıyı ovalarında yaz mevsimi sıcak ve kurak geçer. İçerilerde kar ve don olayı görülür. Yaz mevsimi kıyıya göre daha sıcaktır.
BİTKİ ÖRTÜSÜ: 500 - 600 metreye kadar yüksekliklerde maki görülür. Daha yükseklerde ise iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar yer alır. İç Batı Anadolu Bölümü'nde çalılık ve ormanlar, daha içerilerde bozkırlar vardır.
NÜFUSU: Bölge, Marmara, İç Anadolu. Karadeniz'den sonra dördüncü sıradadır. Bölgede doğum oranı düşüktür. Nüfus dağılımı düzenli değildir. Kıyı kesimindeki ovalar sık nüfuslu, iç kesimler tenhadır. Kentleşme oranı yüksek, göç alması nedeniyle nüfus artışı fazladır.
İLLERİ: Afyon. İzmir, Aydın. Uşak, Denizli. Muğla, Manisa, Kütahya'dır.
KARADENİZ BÖLGESİNİ TANIYALIM
Karadeniz, bol su taşıyan akarsularla beslendiği ve bol yağış aldığı için su seviyesi yüksek bir denizimizdir. Karadeniz'in Anadolu kıyıları; dağlar kıyıya paralel uzandığı için genellikle dik ve yüksek kıyılar şeklindedir.
YER ŞEKİLLERİ
DAĞLARI: Batı Karadeniz'de dağlar birbirine paralel üç sıra halindedir. Orta Karadeniz'de kıyıdan uzaklaşıp tek sıra halinde uzanır. Ortalama yükselti azalmıştır. Doğu Karadeniz'de ise dağlar iki sıra halinde uzanır. Bölgenin en yüksek dağları buradadır. Dağ sıraları arasında batı - doğu yönlü uzanan çöküntü ovaları ile vadileri yer alır. Dağları; Küre Dağları, Canik Dağları, Giresun Dağları, Doğu Karadeniz Dağları, Bolu Dağı, İlgaz Dağı, Köroğlu Dağlarıdır.
OVALARI: Bölgenin en geniş kıyı ovaları Çarşamba ve Bafra delta ovalarıdır. İç kesimlerde Suluova, Taşova, Turhal, Merzifon, Tosya, Boyabat gibi çöküntü ovaları vardır. Bu çöküntü ovalan Türkiye'nin en aktif deprem bölgeleridir.
AKARSULARI: Yenice, Bartın, Kızılırmak, Yeşilırmak, Çoruh bölgenin en önemli akarsularıdır. Yatak eğimleri fazla, rejimleri düzensiz akarsulardır. Kar erimelerine bağlı olarak ilkbahar aylarında akım yüksektir.
GÖLLERİ: Bölgede buzul gölleri ve heyelan set gölleri fazladır. Özellikle Doğu Karadeniz'de buzul etkisiyle oluşmuş buzul gölleri çoktur. Uzungöl, Tortum, Boyabat, Abant ve Yedigöller başlıca heyelan set gölleridir. Ayrıca bölgede çok sayıda baraj gölleri de bulunmaktadır.
İKLİMİ: Bölgenin kıyı şeridinde her mevsim yağışlıdır. Yazları serin, kışları ılık geçen Karadeniz iklimi etkilidir. Bu iklimin etkileri, Orta Karadeniz'de yer şekillerine bağlı olarak, iç kesimlere kadar ulaşır.
Batı ve Doğu Karadeniz'in iç kesimlerinde iklim karasallaşır.
NÜFUS VE YERLEŞME: Bölge nüfus sayısı bakımından üçüncü sırada yer alır. Nüfusun büyük bölümü Doğu Karadeniz kıyıları, Orta Karadeniz'deki ovalar, Batı Karadeniz'de Zonguldak Yöresi'nde toplanmıştır. Bölgede yağışın bol olması, iklimin nemli olması, tarımsal koşulların az olması, kırsal nüfusun yoğunluğuna yol açmıştır. Arazinin engebeli oluşu, su kaynaklarının bolluğu, dağınık yerleşmeyi yaygınlaştırmıştır. Ahşap evler bölgenin özelliğidir.
İLLERİ: Amasya, Artvin, Çorum, Bartın, Bayburt, Bolu, Giresun, Gümüşhane, Karabük, Kastamonu, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Zonguldak'tır.
MARMARA BÖLGESİ'Nİ TANIYALIM
YER ŞEKİLLERİ
DAĞLARI: Yer şekilleri yönünden sade bir görünümü olan bölge, bölgeler arası yüksekliği en az olandır.
Samanlı. Yıldız, Koru. Biga dağları başlıca sıradağlarıdır. En yüksek dağ kütlesi Uludağ'dır.
OVALARI: Ergene, Adapazarı, Yenişehir, Karacabey, İnegöl ve Balıkesir önemli ovalarıdır.
PLATOLARI: Çatalca, Kocaeli, Biga, Gelibolu platoları bölgede yer alır.
AKARSULARI: Ergene, Susurluk, Sakarya en önemli akarsularıdır.
GÖLLERİ: Bölgenin güney Marmara bölümünde tektonik oluşumlu göller yer alır.
Bunlar; İznik, Ulubat, Manyas, Sapanca gölleridir. Kıyı set gölleri ise; Terkos, Büyük-çekmece, Küçükçekmece'dir. Pek çok baraj gölü de bulunmaktadır.
İKLİMİ: Bölge Akdeniz, Karadeniz ve karasal iklimin geçiş alanıdır.
DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ: 250 - 300 metreye kadar maki bitki örtüsü görülür. Karadeniz ile Uludağ'da ormanlar vardır. Yıldız Dağları ise ormanların en sık yer aldığı alanlardır. Orman yönünden dördüncü sırada yer alır. Bölgenin iç kesimlerinde bozkırlar görülür.
NÜFUS VE YERLEŞME: Marmara Bölgesi en kalabalık bölgedir. Nüfus yoğunluğu bakımından ilk sırayı alır. Nüfusun yoğun olmasının sebebi çok göç olmasındandır. Buna bağlı olarak kentleşmenin en yüksek olduğu bölgedir. Çatalca-Kocaeli ve Bursa nüfusun en yoğun olduğu yerleşimlerdir. Yıldız Dağları, Biga, Gelibolu bölgenin en tenha yerleridir.
İLLERİ: Balıkesir. Bilecik, Bursa, Çanakkale, Edirne, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ, Yalova'dır.
AKDENİZ BÖLGESİ'Nİ TANIYALIM
Bölge adını komşu olduğu Akdeniz'den alır. Yer şekilleri ve buna bağlı olarak ekonomik özelliklerinin farklılığı nedeniyle, iki bölüme ayrılmıştır. Bunlar Antalya ve Adana Bölümüdür.
YER ŞEKİLLERİ
DAĞLARI: Bölgede yüksek dağlar ve platolar geniş yer kaplar. Bölgenin çatısını oluşturan Toros Dağları, Alp kıvrım kuşağının ülkemizdeki uzantısıdır. Teke Yarımadasından itibaren başlayan Batı Toroslar, Orta ve Güneydoğu Toros Dağları adını alarak Anadolu'nun güneyine uzanır. Bölgenin doğusunda yükseltisi 3500 m aşan dağlar, burada kıyıdan uzaklaşır. İskenderun Körfezinin doğusunda yer alan Amanos Dağlan kırılma ile oluşmuş horstlardır.
OVALARI: Adana bölümündeki Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin oluşturduğu Çukurova. Göksu'nun oluşturduğu Silifke Ovası bölgedeki delta ovalarıdır. Bu bölümde yer alan Amik ve Maraş ovaları ise çöküntü ovalardır. Antalya Bölümünde ise; Acıpayam. Tefenni, Elmalı ve Göller Yöresi ovaları vardır.
PLATOLARI: Batı ve Orta Toroslar arasında yüksekliği 2000 m bulan, Göksu Irmağı ve kollarınca parçalanmış Taşeli Platosu yer alır. Bölgede kalker taşlar yaygın olduğundan, karstik oluşumlar fazladır. (Kolayca çözünen taşların yaygın olduğu yerlerde oluşan yer şekillerine karstik şekiller denir.) Teke Yarımadası ve Taşeli Platosu, karstik oluşumların en sık görüldüğü alanlardır.
AKARSULARI: Antalya Bölümünde Dalaman, Aksu, Köprüçay ve Manavgat çayları. Adana Bölümünde ise Göksu, Seyhan. Ceyhan ve Asi ırmakları önemli ırmaklarıdır. Akarsuların rejimleri düzensizdir. En çok suyu kış aylarında taşıyan akarsuların, yaz aylarında yağışın azalması ve sıcaklık nedeniyle suyu çekilir.
GÖLLERİ: Bölge göl oluşumu bakımından zengindir. Önemli gölleri ise Antalya Bölümü'ndedir. Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Suğla Gölü gibi gölleri tektonik oluşumlu göllerdir. Buraya Göller Yöresi denir. Kovada, Salda. Yarışlı, Elmalı ve Kestel gölleri karstik oluşumlu göllerdir.
İKLİMİ: Bölgenin kıyısında Akdeniz iklimi görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yaz kuraklığı şiddetlidir. İç Anadolu'dan gelen havanın dağlar tarafından engellenmesiyle, enlem ve denize yakın olmasından dolayı kış mevsiminin en sıcak geçtiği bölgedir. Göller Yöresinde iklim karasallasın Yağışlar azalıp, sıcaklık artar.
DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ: Doğal bitki örtüsü makidir. Maki; Akdeniz iklimine ve yaz kuraklığına dayanıklı, her zaman yeşil kalabilen sert yapraklı, bodur bitki topluluğudur. Maki bitki örtüsü içinde, zeytin, mersin, keçiboynuzu, defne, zakkum, sandal ve kocayemiş gibi ağaçlar bulunur. Daha yükseklerde kızılcam, karaçam ve toros sediri yetişir. Orman bakımından Karadeniz'den sonra ikinci sırayı alır.
NÜFUS VE YERLEŞME: Bölge genişliğine göre nüfusu azdır. Çünkü Toros Dağları ve karstik araziler geniş yer kaplar. Nüfus daha çok kıyı ovalarında ve Göller Yöresi'nde toplanmıştır. Adana Bölümü'nün nüfusu daha fazladır. Çukurova ve Amik Ovalan Türkiye'nin en kalabalık yerlerindendir. Nedeni tarım arazisinin geniş olması, ulaşım kolaylığı ve göçlerin çok olmasıdır. Taşeli ve Teke platoları ile Torosların yüksek kesimleri tenhadır.
İLLERİ: Adana, Antalya, Burdur, Hatay, Isparta, Kahramanmaraş, Mersin, Kilis ve Osmaniye'dir.
İÇ ANADOLU BÖLGESİ'Nİ TANIYALIM
Kuzeyinden Kuzey Anadolu, güneyinden Toros Dağları ile çevrili olan bölge bir çanak şeklindedir.
İkinci büyük bölgemizdir. Yüksek ve uzun sıradağları yoktur. Platolar ve ovalar yaygındır. Bölgenin yüksekliği doğuya gidildikçe artar.
İç Anadolu Bölgesinde yağışların yetersiz olmasının nedeni, çevresinde yüksek dağların olmasıdır.
DAĞLARI: Akdağlar, Elmadağ, Hınzır, Tecer, Sündiken dağları çok yüksek değildir. Erciyes, Hasandağı, Melendiz Dağı, Karacadağ ve Karadağ bölgenin sönmüş volkanlarıdır.
OVALARI: Ankara, Eskişehir, Kayseri ve Konya ovaları en önemli ovalarıdır.
PLATOLARI: Yer şekilleri sade olan bölgede Haymana, Cihanbeyli, Obruk, Orta Kızılırmak, Bozok ve Yazılıkaya platoları bulunur. Kireç taşlarından oluşmuş bu platolarda, obruk yaygın olarak görülür.
AKARSULARI: Kızılırmak, Sakarya Nehri, Zamantı Çayı önemli akarsularıdır. Göllere dökülen pek çok kısa boylu akarsular da vardır.
GÖLLERİ: Tuz Gölü, Eber. Akşehir, Çavuşçu ve Seyfe gölleri tektonik oluşumlu başlıca göllerdir. Acıgöl ve Meke Tuzlası Gölü volkanik oluşumludur. Bölgedeki en büyük baraj gölü Kızılırmak üzerindeki Hirfanlı'dır.
İKLİMİ: Çevresi dağlarla çevrili olduğu için karasal iklim özellikleri görülür. Kış Doğu Anadolu'daki kadar sert geçmez. Ancak doğuya doğru iklim sertleşir. Yaz mevsimi oldukça sıcak geçer. Yağış miktarı en az olan bölgedir. Tuz Gölü ve çevresi Türkiye'nin en az yağış alan yöresidir. Bölgenin kuzeyine gidildikçe yağış biraz artar.
DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ: Doğal bitki örtüsü yazın kuruyan ot topluluklarının oluşturduğu bozkırlardır.
Yağışların azlığı ve ormanların tahrip edilmesi nedeniyle bozkırlar geniş yer kaplar. Yozgat, Akdağlar ve Sündiken dağlarında bölgenin en geniş ormanları vardır. Ama bölgenin genişliğine göre çok azdır.
NÜFUS VE YERLEŞME: Marmara bölgesinden sonra en kalabalık bölgedir. Toprak genişliğine göre az nüfusludur. Nüfusun büyük bölümü su kaynaklarının daha bol olduğu yerlerde toplanmıştır. Bölgenin en kalabalık yerleri ulaşım yollarının daha bol olduğu yerlerde toplanmıştır. Bölgenin ne kalabalık yerleri ulaşım yollarının kavşağında olan ve endüstrinin geliştiği Yukarı Sakarya’dadır. Tuz Gölü çevresi Türkiye’nin en tenha yeridir.
İLLERİ: Aksaray, Ankara, Çankırı, Eskişehir, Karaman, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Konya, Nevşehir, Niğde, Sivas, Yozgat’tır.
DOĞU ANADOLU BÖLGESİNİ TANIYALIM
YER ŞEKİLLERİ
Kenarları dağ sıraları ile kuşatılmış Türkiye'nin en geniş coğrafi bölgesidir. Yükseltisi çok fazladır. Doğu-batı yönlü uzanan dağ sıraları, çöküntü ovaları ve yüksek platoları önemli yer şekilleridir.
DAĞLARI: Bölgenin kuzeyinde Karasu, Araş dağları ile güneyinde Güneydoğu Toroslar, Şerafettin Dağları, Hakkâri Dağları Türkiye'nin çatısını oluşturan dağ sıralarıdır. Volkanik arazinin geniş yer kapladığı bölgedir. Ağrı, Tendürek, Süphan, Nemrut başlıca sönmüş volkanlarıdır.
OVALARI: Bölgenin çöküntü ovaları: Erzincan, Tercan, Erzurum, Iğdır, Elbistan, Malatya, Elazığ, Bingöl ve Muş'ta bulunmaktadır. Iğdır Ovası bölgenin en çukur yeridir. Ayrıca Türkiye'nin önemli bir deprem bölgesidir.
PLATOLARI: Doğu Anadolu'da akarsularla yarılmış, çevresine göre yüksekte ve alçakta olan değişik platolar bulunmaktadır. Uzunyayla, Erzurum. Kars platoları başlıcalarıdır.
AKARSULARI: Bölgede bulunan Araş ve Kura Nehirleri Hazar Denizi'ne dökülür. Karasu ve Murat bölgenin en önemli akarsularıdır. Bölge akarsularının rejimi düzensizdir. Kar erimeleri ile beslendiği için yazın suları kabarır. Yatak eğimleri fazla olduğundan dolayı hidroelektrik potansiyelleri fazladır. Van Gölü Havzası Türkiye'nin en geniş kapalı havzasıdır.
GÖLLERİ: Göl bakımından Türkiye'nin en zengin bölgesidir. Aynı zamanda Van Gölü Türkiye'nin en büyük gölüdür. Suyu sodalı olan gölde, feribot taşımacılığı yapılır. Diğer önemli gölleri; Erçek, Çıldır, Aktaş, Hazar, Balık, Haçlı ve Nemrut gölleridir.
İKLİMİ: Bölgenin denize uzak ve yüksek olması nedeniyle karasal iklim etkisi görülür. Çok geniş olması ve yüksekliği iklim özelliklerini farklılıklaştırır. Erzurum- kars Bölümü kışın çok soğuk geçtiği yerdir. Burada yaz yağışları fazladır. Yukarı Fırat Bölümü güneyde olduğu için sıcaklık bakımından en elverişli yeridir. Kış yağışları fazla olur. Yazın ise kurak geçer.
NÜFUS VE YERLEŞME: Türkiye’nin en seyrek ve Güneydoğu Anadolu’dan sonra en az nüfuslu olan bölgesidir. Doğum oranı yüksek olmasına rağmen fazla göç verdiği için nüfusu azdır. Bölgenin dağlık olması iklim özellikleri göçleri artıran bir etkendir. Kentleşme oranı düşüktür. Nüfusun büyük bölümü Yukarı Fırat ve Iğdır Yöresinde toplanmıştır. Erzurum, Erzincan, Malatya, Elazığ bölgenin kalabalık merkezleridir.
İLLERİ: Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Erzurum, Erzincan, Malatya, Elazığ, Iğdır, Kars, Muş, Şırnak, Tunceli, Van’dır.
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ'NI TANIYALIM
En küçük coğrafi bölgedir. Yer şekilleri sade olan bölgede, yükseltisi fazla olmayan ova ve platolar geniş yer kaplar.
DAĞLARI: Bölgenin kuzeyinden Toroslar geçer. Bölgenin ortasında sönmüş Karacadağ volkanı yer alır. Bölgenin batısında ise Gaziantep Platosu üzerinde Kartal Dağları önemli yükseklik oluşturur.
OVALARI: Karacadağ'ın batısında Altınbaşak (Harran), Ceylanpınar, Birecik ovaları yer alır. Dicle nehir kollarının toplandığı Diyarbakır Havzası'nda 'fazla geniş olmayan ancak çok verimli ovası vardır.
PLATOLARI: Karacadağ'ın batısındaki Şanlıurfa, Gaziantep, Adıyaman platoları vardır. Karacadağ'ın doğusu ise daha engebeli bir yapı gösterir. Bu bölümün güneyinde Mardin-Midyat eşiği vardır.
AKARSULARI: Bölgenin iki önemli akarsuyu vardır. Bunlardan biri Doğu Anadolu'dan çıkan Fırat, diğeri ise Toroslardan çıkan Dicle Nehri'dir. Her iki akarsu da sularını Basra Körfezine boşaltır.
GÖLLERİ: Bölgede doğal oluşumlu göl yoktur. Ancak Fırat ve Dicle üzerine kurulmuş baraj gölleri vardır. Ülkemizin en büyük baraj gölü olan Atatürk Barajı bu bölgededir.
İKLİMİ: Denizden uzak olduğu için karasal iklim özellikleri görülür. Kışlar oldukça soğuktur. En çok yağış bu mevsimde düşer. Yaz mevsimi ise enlemin, karasal iklimin ve güneyden esen çöl rüzgârlarının etkisiyle çok sıcak ve kurak geçer. Buharlaşma çok fazla olduğu için. yaz mevsiminin en kurak geçtiği bölgedir. Gaziantep Yöresinde Akdeniz iklimi görülür.
DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ: Bölgenin doğal bitki örtüsü bozkırdır. İç Anadolu bozkırlarına göre fakirdir. Ormanların en az olduğu bölgemizdir. Dicle nehri boyunca yer yer kavak ve söğüt toplulukları görülür.
NÜFUS VE YERLEŞME: Nüfusu en az olan bölgemizdir. Ancak doğum oranının yüksek yüzölçümünün küçük olması nüfus yoğunluğunun fazla olmasına neden olmuştur.
Nehir kenarlarında nüfus yoğun, yağışın az olduğu düzlüklerde ise azdır. Bölge ekonomik gelişmenin yavaş olması gibi nedenlerle çok göç veren bir bölgedir.
İLLERİ: Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Şanlıurfa’dır.
