8 Temmuz 1937 Sadabat Paktı

[erkanisanmaz]

Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında, 8 Temmuz 1937 tarihinde Tahran'da Sadabat Sarayı'nda saldırmazlık ve dostluk antlaşması olarak Sadababat Paktı adı verilen anlaşma imzalandı.

İtalya'nın doğu ülkelerini hedef tutan istila politikasından ve bu politikanın oluşturduğu endişeden doğmuştur. Orta Doğuya yönelen İtalya'ya karşı bir savunma sistemi kurmak, Orta Doğunun güvenliği için zorunlu görülüyordu.

Dört Devlet, bu antlaşma ile dostluk ilişkilerini devam ettireceklerini, Milletler Cemiyeti ile Briand-Kellog Paktı'na bağlı olacaklarını, birbirinin iç işlerine karışmayacaklarını, ortak çıkarlarını ilgilendiren hususlarda birbirlerine danışacaklarını, birbirlerine karşı saldırıda bulunmayacaklarını ve sınırlarının korunmasına saygı göstereceklerini taahhüt etmişlerdir.

• Pakt’a dahil olan taraflar şu konularda mutabakata varmışlardır:
  1. Devletler, normal ilişkilerini de iyi bir şekilde devam ettirecektir.
  2. Dünya barışının sağlanmasına yönelik kurulan Milletler Cemiyeti’nin kararlarına uyacak ve birliğe biat edeceklerdir. Bu kararlara uyma sınırları Kellogg Paktı’na bağlı kalmayı da içeriyordu.
  3. Antlaşmanın muhatabı olan devletler, hiçbir şekilde antlaşmayı paravan olarak birbirlerinin iç ilişkilerine müdahil olmayacaklardır.
  4. İç işlerinde varılan mutabakat ve hoşgörü, aynı şekilde daha önce çizilen ve kabul edilen genel sınırların korunması konusunda da geçerliliğinin devam ettirecektir. Bu antlaşmanın imzalanmasının başlıca nedenlerin biri tarafların sınır anlaşmazlıklarının bir nebze de olsa çözüme kavuşabilmesidir.
  5. Taraflar, birbirlerinin çıkarlarının zedelenmesi-korunması konularında ortak maddelere dayanarak birlik içinde hareket edeceklerdir.
  6. Pakt’a katılan devletler, hiçbir şekilde birbirlerine askeri veya siyasi bir saldırı içinde olmamanın yanı sıra böyle oluşumlara dahil olmayı da asla kabul etmeyeceklerdir.
  
  
• Sadabat Paktı’nın Orta Doğu ve Dünya’daki Siyasi Dengelere Olan Etkisi

Sadabat Paktı ile Türkiye, Doğu sınırlarını garanti altına almıştır. Dünya barışının sağlanmasına aykırı olan bütün hareketler dengeleri bozmaktadır. Bu düşüncenin korunması amacıyla Pakt, Orta Doğu barışını sağlamlaştırmıştır. Bölgesel dostluk mutlak kılınmaya çalışılmıştır. Pakt’a üye olan devletler, Suriye ile sınır sorunları yaşadığı için Suriye antlaşmaya taraf olmamıştır. Pakt’ın tarafları, 7. maddeye dayanarak birbirlerine karşı düşmanlık, terörist oluşum ve yaklaşımlardan kaçınacaklardır. II. Dünya Savaşı’nın buhranlı ortamında ortaya çıkan bu antlaşma, genel olarak Orta Doğu’daki düzensizliği azda olsa istikrara yaklaştırmıştır. 1979 yılına gelindiğinde Irak ve İran arasında patlak veren savaşın ardından İran’da kurulu olan şeriat rejimi antlaşmayı tek taraflı olarak tanımadığını açıklamış ve Sadabat Paktı’nın parçalanmasına sebep olmuştur.