YAŞADIĞIMIZ YER ÜNİTESİ KONU ÖZETİ
Coğrafi Yönler
Herhangi bir yerin bilinen başka bir yere göre nerede bulunduğunu belirtmek için coğrafi yönlerden yararlanırız. Yurdumuzun, bölgemizin, başka ülkelerin yerlerini belirtirken de yönlerden yararlanırız.
Coğrafi yönler, güneşin doğuşuna ve batışına göre belirlenir.
Kuzey, güney, doğu ve batı olmak üzere 4 ana yön vardır. Doğu güneşin doğduğu, batı güneşin battığı yöndür. Ana yönler arasında 90°’lik açı vardır.
Ana yönlerin arasında kalan açının tam ortadan bölünmesiyle ara yönler belirlenir. Ara yönlerin adı ana yönlerin birleştirilmesiyle oluşmuştur. Ara yönler; kuzeydoğu, kuzeybatı, güneydoğu ve güneybatıdır.
Yönleri Belirlenmesi
Yönleri belirlemek için;
a- Güneşten,
b- Pusuladan,
c- Karınca yuvalarından,
d- Bahçeye dikilecek çubuktan,
e- Ağaç ya da kayaların yosunlu bölgelerinden,
f- Kutup Yıldızı’ndan yararlanabiliriz.
Güneşin doğduğu tarafa sağ kolumuz, battığı tarafa sol kolumuz gelecek şekilde kollarımızı açalım. Bu durumda sağımız doğu, solumuz batı, önümüz kuzey, arkamız güney yönünü gösterir.
Güneşten yararlanarak yönümüzü çubuk yöntemi ile de bulabiliriz. Öğle saatinde güneş gökyüzünde olabileceği en yüksek noktadadır. Bu sırada gölgeler en kısa şekliyle görülür. Gölgenin en kısa olduğu öğle vaktindeki yönü kuzeyi gösterir. Düz bir yere bir çubuk dikeriz. Belirli saatlerde çubuğun gölgesini ölçeriz. Gölgenin en kısa olduğu öğle vaktinde gösterdiği yön kuzeydir. Diğer yönleri de buna göre belirleyebiliriz.
Karıncalar yuvalarından çıkardıkları toprakları kuzeyden esen soğuk rüzgârlardan korunmak için yuvanın kuzeyine biriktirir (Kuzey Yarım Kürede). Buna göre diğer yönleri belirleyebiliriz.
Binaların, kayaların, ağaç gövdelerinin yosun tutan yüzeyleri kuzeyi gösterir. Kuzeyi belirledikten sonra diğer yönleri bulabiliriz.
Bulutsuz gecelerde yönümüzü bulmak için Kutup Yıldızı’ndan yararlanabiliriz. Kutup Yıldızı’nın yeri hiç değişmediğinden devamlı kuzeyi gösterir. Sürekli aynı yönü gösterdiğinden Kutup Yıldızı’nın diğer adı da Demirkazık’tır. Kuzeyi bulunca diğer yönleri kuzeye göre bulabiliriz.
Pusula saate benzer. Ortasında sağa sola hareket eden bir ibresi vardır. İbrenin koyu ucu her zaman kuzeyi gösterir. Pusula ile yönümüzü doğru belirlemek için pusulanın yatay tutulması ve onu etkileyecek demir vb. metallerden uzak olması gerekir.
Pusulayı ilk defa kullanan Çinlilerdir. Araplar 8. yüzyılda Çinlilerden pusulayı öğrendiler. 13. yüzyılda İtalyanlar pusulayı öğrenip tüm Avrupa’ya tanıttılar.
Pusulanın kullanılması gemiciliğin gelişmesini ve başta Amerika kıtası olmak üzere birçok yerlerin keşfedilmesini sağlamıştır.
Kroki
Bir yerin kuş bakışı görünüşünü düzlem üzerine gerçeğinden binlerce defa küçülterek çizebiliriz. Bu çizimler, ana hatlarıyla ölçülmeden kabataslak yapılmışsa buna kroki denir.
Krokiyi günlük yaşamımızda çok sık kullanırız. Evimize davet ettiğimiz bir arkadaşımıza evimizin adresini veririz. Ancak adres evi bulmasına yeterli olmayabilir. Ona evimizin krokisini caddeleri, sokakları veya herkesçe bilinen yerleri belirterek çizeriz.
Kroki çizilen kâğıdın yukarısı her zaman kuzeyi göstermelidir. Krokide belirli şekiller ve semboller kullanılıyorsa bunları ifade eden açıklamalar kâğıdın boş bir yerinde belirtilmelidir..
Hava Olayları
Sıcaklık, yağış, sis, nem ve rüzgâr hava olaylarıdır.
Bir yerde gün içinde meydana gelen hava olayları o yerin hava durumudur.
Hava durumunu açıklarken bulutlu, güneşli, yağmurlu, kar yağışlı, sisli, rüzgârlı gibi ifadeler kullanılır.
Hava durumu meteoroloji istasyonlarında önceden belirlenir. İletişim araçlarıyla duyurulur. Hemen her gün radyo, televizyon gibi iletişim araçlarından günlük hava tahminlerini izleriz. Ertesi günü pikniğe gidecek bir aile için havanın yağmurlu veya güneşli olması elbette önemlidir. Çiftçiler, balıkçılar, pilotlar, gemi kaptanları, dağcılar, kampçılar günlük işlerini hava olaylarına göre planlarlar.
Bir yerin hava durumu, günden güne, hatta gün içinde bile farklı olabilir. Bu farklılıkların uzun yıllar içinde gösterdiği ortalama değerler o yerin iklimini belirler. İklimin bilinmesi bu bölgede yetiştirilebilecek bitkilerin belirlenmesine de yardımcı olur.
Beşeri Unsurlar
İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak için bir yere yerleşir. Yerleştikleri yerlere barınmak için evler yaparlar. Evlerine ulaşmak için yollar, köprüler inşa ederler. Su ihtiyaçlarını karşılamak için barajlar, kanallar yaparlar. Barajlardan elektrik üretirler. Elektriği evlere ulaştırmak için direkler dikerler. İnsanların yaptığı tüm bular beşeri unsurlardır.
Doğal Unsurlar
Çevremizdeki toprak, göl, deniz, akarsu, dere, dağ, tepe, ova, orman, ağaç, köpek, kedi gibi varlıklar doğal unsurlardır.
Deprem
Yer kabuğundaki ani çatlama, kırılma, yerleşme ve çökmeler depremleri meydana getirir. Depremin ne zaman olduğunu ve şiddetini ölçen araca sismograf denir. Ülkemizin önemli bir kısmı deprem kuşağı üzerindedir. Geçtiğimiz yıllarda Erzincan, Dinar, Adana; gölcük ve İzmit’te meydana gelen Marmara depreminde çok sayıda insan ölmüş, binalar kullanılamaz hale gelmiştir.
Deprem sonucu yeryüzünde kırık ve çatlaklar oluşur, elektrik hatları zarar görür, barajlar yıkılır, sel felaketleri yaşanır.
Bilim insanları depremin şiddetini Rihter ölçeğine göre belirler.
Depremin Zararlarını Önlemek İçin Alınabilecek Önlemler
Depremin vereceği zararı en aza indirmek için bazı önlemler alınabilir.
Deprem olmadan önce alınacak önlemler şunlardır:
- Deprem kuşağı üzerinde olduğumuzu biliyoruz. Bu nedenle hepimizin deprem konusunda eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi gerekir.
- Depreme dayanıklı sağlam binalar yapılmalıdır. Zemini sağlam olmayan, gevşek yapılı araziler yerleşime açılmamalıdır.
- Binalar, Deprem Yapı Yönetmeliği’ne uygun olacak şekilde yapılmalıdır.
- Binalara izinsiz kat ve balkon gibi eklemeler yapılmamalıdır.
- Acil durum çantası hazırlanmalı ve bu çanta ulaşılabilecek yerde hazır olmalıdır.
- Deprem sonrasında aile bireyleri ile bir araya gelebilmek için aile buluşma planı hazırlanmalıdır.
Acil Durum Çantasında Bulunması Gerekenler
Acil durum çantasında; ilk yardım malzemeleri, su, düzenli kullanılan reçeteli ilaçlar, kuru gıdalar, el feneri, pil, radyo, düdük, battaniye gibi araçlar olmalıdır.
Deprem Sırasında Neler Yapılmalıdır?
Deprem sırasında olabildiğince soğukkanlı davranılmalıdır.
Deprem sırasında kapalı bir yerdeyseniz şunlara dikkat ediniz:
- Pencerelerden ve devrilebilecek ağır eşyalardan uzak durunuz.
- Yüzünüzü ve başınızı düşen maddelerden, cam kırıklarından korumak için kapatınız.
- Binanın iç köşelerinden birine çömeliniz ve sarsıntı geçinceye kadar pozisyonunuzu koruyunuz.
- Bulunduğunuz yerdeki en yakın kapı kasası altına giriniz.
- Dolap, pencere önü ve balkonda durmayınız.
- Merdivenlerden uzak durunuz.
- Asansörü kullanmayınız.
Deprem sırasında dışarıdaysanız şunlara dikkat ediniz:
- Binalardan, enerji hatlarından ve ağaçlardan uzak durunuz.
- Dik yamaçlardan, taş veya kaya düşebilecek, heyelan olabilecek noktalardan uzaklaşınız.
- Açık alanlara gitmeye çalışınız.
Deprem sırasında araç içindeyseniz şunlara dikkat ediniz:
- Oto yol bariyerlerinden, köprülerden, kavşaklardan, enerji hatlarından, alt
ve üst geçitlerden ve yüksek binalardan uzaklaşınız.
- Aracınızı açık alanlara yöneltiniz.
- Sarsıntı geçene kadar aracın içinde bekleyiniz.
Deprem bittikten sonra şunlara dikkat ediniz:
- Kalabalık bir yerdeyseniz paniği engellemeye çalışınız. Dışarı çıkışların
düzenli olmasına yardımcı olunuz.
- Elektrik, doğal gaz ve su hatlarında arızalar meydana gelebilir.
Bunun için;
- Sigortaları gevşetiniz.
- Su ve doğal gaz vanalarını kapatınız.
- Ocağınız yanıyorsa kapatınız.
- Küçük yangınları elinizdeki imkanlarla söndürmeye çalışınız.
Coğrafi Yönler
Herhangi bir yerin bilinen başka bir yere göre nerede bulunduğunu belirtmek için coğrafi yönlerden yararlanırız. Yurdumuzun, bölgemizin, başka ülkelerin yerlerini belirtirken de yönlerden yararlanırız.
Coğrafi yönler, güneşin doğuşuna ve batışına göre belirlenir.
Kuzey, güney, doğu ve batı olmak üzere 4 ana yön vardır. Doğu güneşin doğduğu, batı güneşin battığı yöndür. Ana yönler arasında 90°’lik açı vardır.
Ana yönlerin arasında kalan açının tam ortadan bölünmesiyle ara yönler belirlenir. Ara yönlerin adı ana yönlerin birleştirilmesiyle oluşmuştur. Ara yönler; kuzeydoğu, kuzeybatı, güneydoğu ve güneybatıdır.
Yönleri Belirlenmesi
Yönleri belirlemek için;
a- Güneşten,
b- Pusuladan,
c- Karınca yuvalarından,
d- Bahçeye dikilecek çubuktan,
e- Ağaç ya da kayaların yosunlu bölgelerinden,
f- Kutup Yıldızı’ndan yararlanabiliriz.
Güneşin doğduğu tarafa sağ kolumuz, battığı tarafa sol kolumuz gelecek şekilde kollarımızı açalım. Bu durumda sağımız doğu, solumuz batı, önümüz kuzey, arkamız güney yönünü gösterir.
Güneşten yararlanarak yönümüzü çubuk yöntemi ile de bulabiliriz. Öğle saatinde güneş gökyüzünde olabileceği en yüksek noktadadır. Bu sırada gölgeler en kısa şekliyle görülür. Gölgenin en kısa olduğu öğle vaktindeki yönü kuzeyi gösterir. Düz bir yere bir çubuk dikeriz. Belirli saatlerde çubuğun gölgesini ölçeriz. Gölgenin en kısa olduğu öğle vaktinde gösterdiği yön kuzeydir. Diğer yönleri de buna göre belirleyebiliriz.
Karıncalar yuvalarından çıkardıkları toprakları kuzeyden esen soğuk rüzgârlardan korunmak için yuvanın kuzeyine biriktirir (Kuzey Yarım Kürede). Buna göre diğer yönleri belirleyebiliriz.
Binaların, kayaların, ağaç gövdelerinin yosun tutan yüzeyleri kuzeyi gösterir. Kuzeyi belirledikten sonra diğer yönleri bulabiliriz.
Bulutsuz gecelerde yönümüzü bulmak için Kutup Yıldızı’ndan yararlanabiliriz. Kutup Yıldızı’nın yeri hiç değişmediğinden devamlı kuzeyi gösterir. Sürekli aynı yönü gösterdiğinden Kutup Yıldızı’nın diğer adı da Demirkazık’tır. Kuzeyi bulunca diğer yönleri kuzeye göre bulabiliriz.
Pusula saate benzer. Ortasında sağa sola hareket eden bir ibresi vardır. İbrenin koyu ucu her zaman kuzeyi gösterir. Pusula ile yönümüzü doğru belirlemek için pusulanın yatay tutulması ve onu etkileyecek demir vb. metallerden uzak olması gerekir.
Pusulayı ilk defa kullanan Çinlilerdir. Araplar 8. yüzyılda Çinlilerden pusulayı öğrendiler. 13. yüzyılda İtalyanlar pusulayı öğrenip tüm Avrupa’ya tanıttılar.
Pusulanın kullanılması gemiciliğin gelişmesini ve başta Amerika kıtası olmak üzere birçok yerlerin keşfedilmesini sağlamıştır.
Kroki
Bir yerin kuş bakışı görünüşünü düzlem üzerine gerçeğinden binlerce defa küçülterek çizebiliriz. Bu çizimler, ana hatlarıyla ölçülmeden kabataslak yapılmışsa buna kroki denir.
Krokiyi günlük yaşamımızda çok sık kullanırız. Evimize davet ettiğimiz bir arkadaşımıza evimizin adresini veririz. Ancak adres evi bulmasına yeterli olmayabilir. Ona evimizin krokisini caddeleri, sokakları veya herkesçe bilinen yerleri belirterek çizeriz.
Kroki çizilen kâğıdın yukarısı her zaman kuzeyi göstermelidir. Krokide belirli şekiller ve semboller kullanılıyorsa bunları ifade eden açıklamalar kâğıdın boş bir yerinde belirtilmelidir..
Hava Olayları
Sıcaklık, yağış, sis, nem ve rüzgâr hava olaylarıdır.
Bir yerde gün içinde meydana gelen hava olayları o yerin hava durumudur.
Hava durumunu açıklarken bulutlu, güneşli, yağmurlu, kar yağışlı, sisli, rüzgârlı gibi ifadeler kullanılır.
Hava durumu meteoroloji istasyonlarında önceden belirlenir. İletişim araçlarıyla duyurulur. Hemen her gün radyo, televizyon gibi iletişim araçlarından günlük hava tahminlerini izleriz. Ertesi günü pikniğe gidecek bir aile için havanın yağmurlu veya güneşli olması elbette önemlidir. Çiftçiler, balıkçılar, pilotlar, gemi kaptanları, dağcılar, kampçılar günlük işlerini hava olaylarına göre planlarlar.
Bir yerin hava durumu, günden güne, hatta gün içinde bile farklı olabilir. Bu farklılıkların uzun yıllar içinde gösterdiği ortalama değerler o yerin iklimini belirler. İklimin bilinmesi bu bölgede yetiştirilebilecek bitkilerin belirlenmesine de yardımcı olur.
Beşeri Unsurlar
İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak için bir yere yerleşir. Yerleştikleri yerlere barınmak için evler yaparlar. Evlerine ulaşmak için yollar, köprüler inşa ederler. Su ihtiyaçlarını karşılamak için barajlar, kanallar yaparlar. Barajlardan elektrik üretirler. Elektriği evlere ulaştırmak için direkler dikerler. İnsanların yaptığı tüm bular beşeri unsurlardır.
Doğal Unsurlar
Çevremizdeki toprak, göl, deniz, akarsu, dere, dağ, tepe, ova, orman, ağaç, köpek, kedi gibi varlıklar doğal unsurlardır.
Deprem
Yer kabuğundaki ani çatlama, kırılma, yerleşme ve çökmeler depremleri meydana getirir. Depremin ne zaman olduğunu ve şiddetini ölçen araca sismograf denir. Ülkemizin önemli bir kısmı deprem kuşağı üzerindedir. Geçtiğimiz yıllarda Erzincan, Dinar, Adana; gölcük ve İzmit’te meydana gelen Marmara depreminde çok sayıda insan ölmüş, binalar kullanılamaz hale gelmiştir.
Deprem sonucu yeryüzünde kırık ve çatlaklar oluşur, elektrik hatları zarar görür, barajlar yıkılır, sel felaketleri yaşanır.
Bilim insanları depremin şiddetini Rihter ölçeğine göre belirler.
Depremin Zararlarını Önlemek İçin Alınabilecek Önlemler
Depremin vereceği zararı en aza indirmek için bazı önlemler alınabilir.
Deprem olmadan önce alınacak önlemler şunlardır:
- Deprem kuşağı üzerinde olduğumuzu biliyoruz. Bu nedenle hepimizin deprem konusunda eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi gerekir.
- Depreme dayanıklı sağlam binalar yapılmalıdır. Zemini sağlam olmayan, gevşek yapılı araziler yerleşime açılmamalıdır.
- Binalar, Deprem Yapı Yönetmeliği’ne uygun olacak şekilde yapılmalıdır.
- Binalara izinsiz kat ve balkon gibi eklemeler yapılmamalıdır.
- Acil durum çantası hazırlanmalı ve bu çanta ulaşılabilecek yerde hazır olmalıdır.
- Deprem sonrasında aile bireyleri ile bir araya gelebilmek için aile buluşma planı hazırlanmalıdır.
Acil Durum Çantasında Bulunması Gerekenler
Acil durum çantasında; ilk yardım malzemeleri, su, düzenli kullanılan reçeteli ilaçlar, kuru gıdalar, el feneri, pil, radyo, düdük, battaniye gibi araçlar olmalıdır.
Deprem Sırasında Neler Yapılmalıdır?
Deprem sırasında olabildiğince soğukkanlı davranılmalıdır.
Deprem sırasında kapalı bir yerdeyseniz şunlara dikkat ediniz:
- Pencerelerden ve devrilebilecek ağır eşyalardan uzak durunuz.
- Yüzünüzü ve başınızı düşen maddelerden, cam kırıklarından korumak için kapatınız.
- Binanın iç köşelerinden birine çömeliniz ve sarsıntı geçinceye kadar pozisyonunuzu koruyunuz.
- Bulunduğunuz yerdeki en yakın kapı kasası altına giriniz.
- Dolap, pencere önü ve balkonda durmayınız.
- Merdivenlerden uzak durunuz.
- Asansörü kullanmayınız.
Deprem sırasında dışarıdaysanız şunlara dikkat ediniz:
- Binalardan, enerji hatlarından ve ağaçlardan uzak durunuz.
- Dik yamaçlardan, taş veya kaya düşebilecek, heyelan olabilecek noktalardan uzaklaşınız.
- Açık alanlara gitmeye çalışınız.
Deprem sırasında araç içindeyseniz şunlara dikkat ediniz:
- Oto yol bariyerlerinden, köprülerden, kavşaklardan, enerji hatlarından, alt
ve üst geçitlerden ve yüksek binalardan uzaklaşınız.
- Aracınızı açık alanlara yöneltiniz.
- Sarsıntı geçene kadar aracın içinde bekleyiniz.
Deprem bittikten sonra şunlara dikkat ediniz:
- Kalabalık bir yerdeyseniz paniği engellemeye çalışınız. Dışarı çıkışların
düzenli olmasına yardımcı olunuz.
- Elektrik, doğal gaz ve su hatlarında arızalar meydana gelebilir.
Bunun için;
- Sigortaları gevşetiniz.
- Su ve doğal gaz vanalarını kapatınız.
- Ocağınız yanıyorsa kapatınız.
- Küçük yangınları elinizdeki imkanlarla söndürmeye çalışınız.