Ve Milli Mücadele başlıyor

[erkanisanmaz]

Kurtuluş Savaşı Örgütlenme Dönemi
(19 Mayıs 1919 - 23 Nisan 1920)​

Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışından TBMM'nin açılışına kadar geçen zamana Milli Mücadele'nin Hazırlık Dönemi adı verilir.

Mustafa Kemal Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalandığı sırada Suriye Cephesi'nde Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı görevini yürütüyordu. Ateşkes gereğince 13 Kasım 1918'de İstanbul'a geldiğinde İtilaf Devletleri'nin donanmaları da İstanbul'daydı.

Mustafa Kemal İstanbul'da bulunduğu günlerde yaptığı incelemelerde memleketin kurtarılması için girişilen teşebbüslerin yetersizliğini fark etmiş, mücadelenin ancak Anadolu'dan yürütülürse başarılı olacağına inanmıştı.

Mustafa Kemal'e göre, kurtuluş harekatı bölgesel olamazdı. Bu nedenle önce halkta milli bilinci uyandırıp, bölgesel cemiyetleri birleştirerek milli egemenliğe dayalı bir hükümet oluşturulmalı ve ordu kurulmalıydı. Çünkü halkı silahlı eyleme teşvik etmek ve milli mücadeleyi organize edebilmek için halkın desteğine ihtiyaç vardı. Kurtuluş mücadelesini yapabilmek için Anadolu'ya geçmesi gerekiyordu.

Mustafa Kemal bu fırsatı bulmakta gecikmedi. Bu sıralarda Karadeniz bölgesinde Pontus Rum çetelerine karşı Türk halkı direnişe geçmişti. Bölgedeki huzur ve asayiş bozulmuştu. İngiltere durumun düzeltilmemesi halinde bölgeyi işgal edeceğini hükümete bir nota ile bildirdi.

Buradaki durumu incelemek ve asayişi sağlamak üzere Mustafa Kemal padişah ve hükümet tarafından olağanüstü yetkilerle 9. Ordu Müfettişliği'ne atandı.

Dokuzuncu Ordu Müfettişi olarak görev ve yetkileri
-Samsun ve çevresinin güvenliğini sağlamak,
-Ordularını terhis etmeyen komutanların ordularını terhis ettirmek,
-Halkın silahlanmasını önlemekti.

Mustafa Kemal görünüşte bunları yerine getirmek gerçekte ise milleti örgütlemek üzere 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktı. Bu tarih milli mücadelenin fiilen başlama tarihi olarak kabul edilir

Mustafa Kemal Samsun'da 9. Ordu Müfettişliği'nin kendisine tanıdığı görev ve yetkilere dayanarak yaptığı inceleme sonunda Osmanlı yönetimine bir rapor gönderdi.

Bu raporda Samsun ve çevresindeki olayların sorumlusu olarak Rumları gösterdi

Mustafa Kemal, Samsun'da güvenliği sağlayacak önlemleri aldıktan ve ordu ile birlikte temas kurduktan sonra 9. Ordu karargahını iç bölgelere taşımak üzere Havza'ya hareket etti.

Havza Genelgesi (25 Mayıs 1919)​

Samsun'dan Havza'ya gelen Mustafa Kemal Paşa burada yayınladığı genelge ile,
Milli Cemiyetlerin kurulması,
İzmir'in işgalinin düzenlenecek mitinglerle yurdun her tarafına duyurulması,
İstanbul'daki yöneticilere işgali kınayan telgrafların çekilmesi,
İşgale karşı yapılacak protestolarda azınlıklara kötü davranılmaması,
Yapılan tüm çalışmaların 9. Ordu Müfettişliği'ne haber verilmesi
gibi isteklerde bulundu. Havza Genelgesi'nden sonra ülkenin birçok yerinde mitingler yapıldı.

Uyarı: Bu durum Havza Genelgesi'nin amacına ulaştığının bir kanıtıdır.

Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919)​

Amasya'ya geçen Mustafa Kemal Paşa, yakın arkadaşları Rauf Bey, Refet Bey ve Ali Fuat Paşa, Cemal Paşa ile Erzurum'da bulunan 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa'nın onaylarıyla Amasya Genelgesi'ni yayınladı. Genelge tüm as¬keri ve sivil makamlara bildirildi.

Amacı işgallere karşı Anadolu'da başlayan direniş hareketlerini tek elden yönetmek için ulusal bir kongrenin toplanmasını sağlamaktır.

Alınan Kararlar
1. Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehli¬kededir.

Uyarı: Bölgesel kurtuluşu savunanlara bir tepki niteli¬ğindedir.

Uyarı: Milli mücadelenin asıl gerekçesi vurgulanmıştır

2. İstanbul Hükümeti üzerine aldığı görevi yerine getirememektedir.

Uyarı: Milli mücadelenin gerekçesi belirtilmiştir.

Uyarı: İlk defa Osmanlı Hükümeti'nin Türk milletine olan sorumluluğunu yerine getirmediğinden söz edilmiştir.

3. Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.

Uyarı: Milli mücadelenin amacı ve yöntemi belirtilmiştir.

Uyarı: İlk kez milli egemenlikten bahsedilmiştir.

Uyarı: Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın evrensel nitelikte olduğunu göstermektedir.

Uyarı:Gelecekte milli egemenliğe dayalı yeni bir Türk Devleti kurulacağının ilk işareti verilmiştir.
Uyarı:Ulusal mücadelenin ihtilalci bir nitelik taşıdığını gösterir.

4. Her türlü etki ve denetimden uzak milli bir kurulun varlığı gereklidir.

Uyarı: İlk defa Temsil Heyeti kurma fikrinden söz edilmiştir.

5. Ülkenin geneli için de Sivas'ta bir kongre toplanacaktır.

6. Her ilden halkın güvenini kazanmış üç delege
Sivas'a gidecek, bu kararlar bir sır olarak kalacaktır.

7. Sivas'taki kongreye katılacak olan delegeler Müdafaa-i Hukuk ve Redd-i ilhak Cemiyetleri aracılığıyla seçilmelidir.

Uyarı: Bu madde ile milletin güvenini kazanmış ve milli mücadele taraftarı kişilerin seçilmesi amaçlanmıştır.

Milli egemenlikten ilk defa söz edilmiş, bağımsızlığın ancak milletçe kazanılabileceği vurgulanmıştır.
Milli egemenliğe dayalı yeni bir Türk devletinin kurulması yolunda ilk adım atılmıştır.
İtilaf Devletleri ve istanbul Hükümeti'ne bir uyarı niteliği taşıdığından aynı zamanda bir "ihtilal Beyannamesi"dir

Sonuçları
1. Genelge halk üzerinde hemen etkisini göstermiş, işgallere karşı protesto mitingleri düzenlenmiştir.

2. Batı Anadolu'daki dernekler birleşerek Amasya Genelgesi'nin esaslarını kabul etmiş, Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri düzenlenmiştir.

3. İstanbul Hükümeti bu genelgeyi yayınlayarak yetki alanını aşan Mustafa Kemal Paşa'yı İngilizlerin de baskısı ile geri çağırmış ve 9. Ordu Müfettişliği görevinden almıştır.

4. Erzurum Kongresine katılmak üzere Erzurum'a gelen Mustafa Kemal 18 Temmuz 1919'da askerlik görevinden istifa ettiğini İstanbul Hükümeti'ne bildirmiştir. Bundan böyle Mustafa Kemal, TBMM'nin 5 Ağustos 1921'de kendisine "Başkomutanlık" yetkisini verinceye kadar sivil önder olarak görevini sürdürmüştür.

Erzurum Kongresi (23 Temmuz 7 Ağustos 1919)​

Şark illeri Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti üyeleri, Kazım Karabekir ve Mustafa Kemal'in katılımıyla toplandı.

Kongrenin Toplanma Amaçları Ermeni ve Rum tehlikesine karşı alınması gereken önlemleri belirlemek
Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı alınması gereken önlemleri belirlemek

Mustafa Kemal Paşa'nın Erzurum Kongresi'ne gidiş amacı ise;
Düşündüğü ulusal kongre için doğu illerinin desteğini sağlamak,
Amasya Genelgesi esaslarını doğulu delegelere daha iyi anlatmaktadır.
Kongrenin Erzurum'da Toplanma Nedenleri
Mondros Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasından sonra azınlıklar Doğu Anadolu'da Ermeni Devleti, Doğu Karadeniz'de de Pontus Rum Devleti'ni kurma çalışmalarını başlatmışlardı. Bundan dolayı Doğu Anadolu Müdafaa-ı Hukuk ve Trabzon Muhafaza-ı Hukuk Cemiyeti'nin ortaklaşa çalışmalarıyla Erzurum'da bir kongre toplanmıştır

Kongre yeri olarak Erzurum'un seçilmesinde,
Erzurum'daki 15.Kolordu'nun terhis edilmemiş olması,
Ermenilerin de burada örgütlenmeleri ve çalışmalarını yoğunlaştırmaları,
Erzurum'un İtilaf Devletleri'nce işgal edilmemiş ve işgallerden uzak bir yerde olması ,
Doğu illeri adına faaliyet gösteren cemiyetlerin burada örgütlenmesi
Alınan Kararlar
1. Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.

Uyarı: ilk defa "Milli sınırlardan" bahsedilmektedir. Bu yönü ile Misak-i Milliye temel teşkil etmiştir.

2. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet birlik olarak haklarını savunacaktır.
Uyarı: ilk defa işgal ve baskılara karşı savaşmaktan söz edilmiştir.

3. Osmanlı Hükümeti vatanın bağımsızlığını sağ¬layamaz ve koruyamazsa geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümeti kuracaklar Milli Kongre tarafından seçilecektir. Kongre toplantı halinde değilse bu seçimi Temsil Heyeti yapacaktır.

4. Kuvay-i Milliye'yi etken, İrade-i Milliye'yi hakim kılmak esastır

Uyarı: İleride Cumhuriyet rejiminin kurulacağının ilk işareti verilmektedir

5. Manda ve himaye kabul edilemez

Uyarı: Milli mücadelenin amacının kayıtsız şartsız bağımsızlık olduğu vurgulanmaktadır

Uyarı: Manda ve himaye fikri ilk kez burada reddedilmişse de kesin olarak Sivas Kongresi'nde reddedilecektir.

6. Hristiyan azınlığa siyasi hakimiyet ve sosyal dengemizi bozan ayrıcalıklar verilemez

Uyarı: Bu madde ile azınlıkların devlet kurma veya Anadolu'yu parçalama girişimlerine karşı çıkılmıştır.

Uyarı: Kapitülasyonlarla azınlıklara verilen haklara karşı çıkılmıştır

7. Meclisin derhal toplanmasına ve hükümet işlerinin meclis denetimi altında yürütülmesine çalışılacaktır

Uyarı: Meclis-i Mebusan'ın yeniden açılması ile İstanbul Hükümeti'nin alacağı kararların meclis denetimine girmesi istenmektedir

8. Ulusal güçler padişahlık ve halifelik makamını kurtaracaktır

SİVAS KONGRESİ (4-11 Eylül 1919)​

Toplanma Nedeni:
Mondros’tan doğan olumsuz koşullar ve bu koşullar karşısında Osmanlı hükümetinin olumsuz tutumu

Katılım:
Yurdun her bölgesinden gelen temsilciler katılmıştır. Ancak bu kongreye Erzurum
Kongresinden daha az sayıda delege katılmıştır. (38 delege)
Nedenleri:
Ulaşım sorunları ve zorlukları
İstanbul Hükümetinin engellemeleri
Fransızların Sivas’ı işgal edecekleri söylentisi

Kongre çalışmaları başlarken pek de umut verici olmayan üç önemli gelişme yaşandı.
Elazığ valisi Ali Galip, kuvvet gönderip kongreyi basmak istemiş, fakat vatansever subaylarca önlemiştir.
Bazı delegeler Mustafa Kemal’in başkanlığına karşı çıkmıştır. (Çoğunluk oyları ile yine başkan seçildi):
Manda ve himaye fikri Erzurum’da reddedilmişti; ancak Amerikalıların kongreye gönderdikleri gözlemcilerin etkisiyle manda ve himaye fikri bazı delegeler tarafından yeniden savunulmuştur. Fakat Mustafa Kemal’in kararlı tutumuyla manda fikri bir daha gündeme gelmemek üzere reddedilmiştir.

Sivas Kongresi’nde Alınan Kararlar
1) Erzurum Kongresinde alınan kararlar aynen kabul edilmiştir.
2) Mondros Ateşkesi ile belirlenen sınırlarımız ayrılmaz bir bütündür.
3) Milli gücü etken, milli iradeyi hakim kılmak esastır.
4) Her türlü işgale karşı hep birlikte karşı konulacaktır.
5) Osmanlı hükümeti görevini yapamadığı takdirde hilafet ve saltanatın, vatan ve milletin korunması için korunması için her türlü tedbir alınmıştır.
6) Osmanlı Mebusan Meclisi derhal toplanmalıdır.
7) Tüm yararlı cemiyetler tek bir çatı altında birleştirilmiştir (Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti)
8) Temsil Heyeti yurdun bütününü temsil eder.


Sonuçları:
Toplanışı ve kararları bakımından ulusaldır.

Türk ulusu adına söz söyleme yetkisi Temsil Heyeti’ne verilmiştir.


Tüm yararlı cemiyetlerin birleştirilmiş olması Kurtuluş Savaşı’nı tek elden yürütmek, bütünlüğü ve beraberliği sağlamak amacı taşımaktadır.

İrade-i Milliye adlı bir gazete çıkarılarak halka doğru haber aktarmak amaçlanmıştır.


Kongre sonrası M. Kemal, Temsil Kurulu başkanı sıfatı ile Anadolu’daki tüm vilayetlerin İstanbul ile bağlantılarını kesmelerini istemiştir. 22 gün süren bu protesto sonucu Damat Ferit Paşa istifa etmek zorunda kalmıştır.

Uyarı: Temsil Heyetinin İstanbul Hükümetine karşı kazandığı ilk siyasi başarıdır