Ş
şekerr
Misafir
Ziyaretçi
I. DÜNYA SAVASI (1914-1918)
Nedenleri :
** Sanayi inkilabi sonucunda devletler arasinda Pazar ve hammadde arayisindan dogan sömürgecilik yarisi ve ekonomik rekabet
** Ekonomik yarisin devletler arasi bloklasmalara sebep olmasi
** Almanya ile Fransa arasinda Alsac-e Lorainne (Alsas Loren) bölgesinden dogan çekisme
** Rusya ile Avusturya – Macaristan Imparatorlugu arasinda Ruslar’in panislavizm politikasindan dogan gerginlik
** Ruslar’in Osmanli topraklari üzerindeki emelleri ve sicak denizlere inme politikasi
** Avusturya-Macaristan Imparatorlugu’nun Bosna Hersek’i ilhalkinin Sirbistan ile arasinda meydana getirdigi gerginlik
** Avusturya – Macaristan Imparatorlugu veliahtinin Bosna Hersek’i ziyaretinde bir sirp tarafindan öldürülmesi
SAVASIN BASLAMASI VE GELISMESI :
Avusturya ile Sirbistan arasinda baslayan savas, Almanya, Rusya, Fransa ve Ingiltere’nin de savasa katilmasiyla bir dünya savasina dönüsmüstür.
(Baglasma) Ittifak Devletleri : Almanya, Avusturya – Macaristan Imparatorlugu, Italya (savas baslayinca taraf degistirmistir.) Savas baslayinca Osmanli ve Bulgaristan da katilmislardir.
(Anlasma) Ittifak Devletleri : Ingiltere, Fransa, Rusya savas baslayinca Romanya, Italya, Portekiz, Japonya, A.B.D., Yunanistan, Sirbistan da katilmistir.
Osmanli Devleti’nin Savasa Girme ve Ittifak Devletleri’ni Tercih Sebepleri :
* Basta Balkanlar olmak üzere kaybedilen topraklari geri alma düsüncesi.
* Turan idealini gerçeklestirme düsüncesi.
* Almanya’nin savasi kazanacagina kesin gözüyle bakilmasi
* Yalnizlik politikasindan kurtulmak istemesi
* Kapitülasyonlar ve Duyun-u Umumiye’den dolay Ingiltere ve Fransa’nin ekonomik baskisi altinda bulunmasi
* Ittihatçi subaylarda Alman hayranligi olmasi
* Ingiltere’nin önünden kaçan “Goben” ve “Breslav” adli iki Alman gemisinin “Yavuz” ve “
Midilli” adi verilerek satin alindiginin ilan edilmesi, Karadeniz’e geçen bu gemilerin Ruslar’in, Sivastopol ve Odesa limanlarini bombalamasi.
Almanlar’in Osmanlilar’i Savasa Çekmekteki Amaçlari :
* Yeni cepheler açmak, kendi yüklerini hafifletmek
* Osmanli’nin jeopolitik konumu
* Halifenin nüfuzundan faydalanmak (Cihad ilani)
* Petrol bölgelerini kontrol altinda tutmak
* Ingilizler’in sömürgeleri ile irtibatini kesmek
* Osmanli’nin mevcut asker potansiyelinden faydalanmak
* Bogazlar’in kontrol altinda tutulmasiyla Rusya’ya yardim yapilmasini engellemek
I. DÜNYA SAVASI SIRASINDA BÜYÜK DEVLETLERIN DURUMU
Italya’nin Durumu : Savas öncesi gruplasmalarda Almanya’nin yaninda yar alan Italya, savas baslayinca tarafsiz kalmisti. 12 Ada ve Güneybati Anadolu’nun vaad edilmesiyle Itilaf Devletleri yaninda savasa katilmis, sonra Bati Anadolu da vaadedilmistir.
Bulgaristan’in Durumu : II. Balkan savasinda kaybettigi topraklari geri almak isteyen Bulgaristan Çanakkale Savasi’ndan sonra Osmanli yaninda savasa girmistir. Böylece Osmanli-Alman kara baglantisi saglanmistir.
Rusya’nin Durumu : Rusya yardim alamayinca zor durumda kalmis, 1917’de Bolsevik Ihtilaliyle Çarlik Rusya’si yikilmis Sovyet Rusya kurulmustur. Sovyet Rusya 3 Mart 1918 Brest – Litowsk Antlasmasi’yla savastan çekilmistir.
ABD’nin Durumu : Savasta uzun süre tarafsizligini koruyan ABD, ticaret ve yolcu gemilerinin Alman denizaltilari tarafindan batirilmasi sonucu savasa katilmistir. ABD’nin katilmasiyla savas kisa sürede sona ermistir.
Not : Yunanistan savasa en son katilan devlettir.
OSMANLI DEVLETI’NIN SAVASTIGI CEPHELER
** Kendi topraklari üzerindeki cepheler :
Taarruz Cepheleri :
* Kafkas
* Kanal
Savunma Cepheleri :
* Çanakkale
* Irak
* Suriye – Filistin
* Hicaz – Yemen
** Müttefiklerine yardim için savastigi cepheler :
* Romanya
* Makedonya
* Galiçya
Kafkas Cephesi : Dogu Anadolu’nun Ruslar’in eline geçmesini engellemek, daha öce kaybedilen topraklari geri almak, Kafkaslar’i ele geçirerek Turan Idealini gerçeklestirmek amaçlanmistir.
Osmanli Devleti soguk, hastalik ve açlik karsisinda yaklasik 100.000 sehit vermistir. Ruslar ilerleyerek Mus, Bitlis, Van, Erzurum ve Trabzon’a kadar Dogu Anadolu’yu ele geçirmis, Mustafa Kemal, Mus ve Bitlis’i bizzat kurtarmistir. 3 Mart 1918 Brest-Litowsk Antlasmasi ile bu bölgeler, hatta 1878 Berlin Antlasmasi’yla kaybedilen Kars, Ardahan ve Batum da geri alinmis, Kafkas cephesi kapanmistir.
Not : Karisiklik çikaran Ermeniler, 1915 Tehcir Kanunu ile Suriye taraflarina sürülmüstür.
Kanal Cephesi : Ingiltere’nin sömürgeleri ile irtibatini kesmek için Almanlar’la beraber Süveys Kanali’na iki kez çikarma yapilmissa da basarili olunamamistir.
Not : Ingiltere tepki olarak Çanakkale ve Irak cephelerini açmistir.
Çanakkale Cephesi (18 Mart 1915) :
Cephenin Açilma Sebepleri :
* Rusya’ya yardim etmek
* Osmanli Devleti’ni savas disi birakmak
* Bogazlar’i ve Istanbul’u ele geçirerek jeopolitik açidan avantaj elde etmek
* Balkan devletlerini kendi yanlarinda savasa çekerek yeni cepheler açmak.
* Savasi kisa sürede sona erdirmek.
Sonuçlari :
* Nusret mayin gemisinin basarili çalismalari, Türk askerinin kahramanligi ve topçularin isabetli atislari karsisinda Itilaf devletleri gerek denizde gerekse karada maglup olmuslardir.
* Savas en az 2 yil daha uzamistir.
* Bulgaristan Osmanli Devleti’nin yaninda savasa girmistir.
* Ingiltere ve Fransa’nin itibari sarsilmistir.
* Gizli antlasmalar gündeme gelmistir. (Rusya’nin istegi üzerine)
* Rusya’ya yardim yapilamayinca Çarlik Rejimi zor duruma düsmüs ve 1917 Bolsevik ihtilali’ne zemin hazirlamistir.
* Mustafa Kemal’in Anafartalar, Conkbayiri, Ariburnu ve Kireçtepe’de elde ettigi basarilari, Milli Mücadele’ye lider olmasini saglamistir.
Irak Cephesi : Ingiltere Rusya’ya karadan yardim yapmak ve petrol bölgelerini ele geçirmek amaciyla taarruza geçmis ise de Osmanli ordulari tarafindan Kut’ül-Amare bölgesinde durdurulmuslardir. Fakat yardim alan Ingilizler ilerleyerek Bagdat’i ele geçirmisler, Musul önlerine geldiklerinde Mondros Mütarekesi imzalanmistir.
Suriye, Filistin, Hicaz ve Yemen Cepheleri : Bu cephelerde Ingilizler’le ve onlarin kandirdiklari Araplar’la mücadele edilmis ve bu topraklar kaybedilmistir.
Not-1 : Islamcilik fikrinin geçerliliginin kaybedildigi görülmüstür.
Not-2 : Osmanlilar’dan ayrilan en son topluluk Araplar’dir.
Not-3 : Mustafa Kemal’in I. Dünya Savasi’ndaki son görevi en son kapanan Suriye Cephesinde Yildirim Ordulari grup komutanligidir.
Romanya, Makedonya, Galiçya Cepheleri : Müttefiklerine yardim amaciyla ordular gönderilen bu cepheler, Rusya’da ihtilalin çikmasi ve Brest-Litowsk Antlasmasi’yla kapanmistir.
WILSON ILKELERI ( 8 OCAK 1918)
A.B.D. baskani Wilson, savas sonrasi düzeni saglamak ve barisi korumak amaciyla 14 maddelik ilkelerini yayinlamistir. Buna göre :
* Bogazlar bütün devletlere açik olacak
* Her millet kendi gelecegini kendisi tayin edebilecek, Türkler nüfus yogunluguna sahip olduklari bölgelerde bagimsiz olarak yasayabilecekler, azinliklar nüfus çogunluguna sahip olduklari bölgelerde bagimsiz devletler kurabilecek
* Savas sonrasi toprak isgali olmayacak
* Maglup devletlerden savas tazminati alinmayacak
* Gizli anlasmalar iptal edilecek, baris görüsmeleri açik olacak
* Alsac-e Lorainne bölgesi Fransa’ya verilecek
* Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak
* Sömürgecilik yapilmayacak
GIZLI ANTLASMALAR
(OSMANLI DEVLETI’NI PAYLASMA TASARILARI)
* 1915 Bogazlar Antlasmasi : Rusya’yi kendi yanlarinda tutabilmek için Ingiltere ve Fransa tarafindan Istanbul, Bogazlar ve Marmara kiyilari Rusya’ya vaadedilmistir.
* 1915 Londra Antlasmasi : 12 Ada ve Güneybati Anadolu Italyanlar’a vaadedilerek itilaf Devletleri’nin yaninda savasa çekildigi antlasmadir.
* 1916 Sykes-Picot Antlasmasi : Ingiltere ve Fransa’nin Osmanli topraklarini paylastiklari anlasmadir. Çukurova, Güneydogu Anadolu, Musul ve Suriye çevresi Fransizlar’a, Irak Ingilizler’
e birakilacak, diger bölgelerde ise bir Arap devleti kurulacaktir.
* 1916 Petrograd Antlasmasi : Dogu Anadolu ve Trabzon’a kadar olan Karadeniz kiyilari daha önceki bölgelere ek olarak Rusya’ya birakilmistir.
* 1916 Mac – Mahon Antlasmasi : Ingilizler’in Misir valisi Mac-Mahon ile Hicaz Emiri Serif Hüseyin arasinda yapilmistir. Araplar’in Osmanli Devleti’ne isyan etmelerine karsilik bagimsiz bir Arap devleti vaadedilmistir.
* 1917-Saint Jean de Maurienne Antlasmasi : Rusya’nin savastan çekilme ihtimali üzerine Italya’nin önemi artmis ve önceki bölgelere ek olarak Bati Anadolu da Italyanlara vaat edilmistir.
Not : Rusya’da Bolsevik Ihtilali sonunda kurulan yeni rejim tarafindan gizli antlasmalar dünya kamuoyuna duyurulmus, böylece uygulama alani bulamamislardir.
I. DÜNYA SAVASI’NIN SONUÇLARI
.Yaklasik 10 milyon insan hayatini kaybetmistir.
. Bazi büyük devletler yikilmis, yeni devletler kurulmustur. (Avusturya, Macaristan, Yugoslavya, Polonya, Çekoslovakya)
. Bazi devletlerde rejim degisikligi meydana gelmistir. (Rusya’da kominizm, Italya’da fasizm, Almanya’da nazizm, Türkiye’de cumhuriyet). Genel olarak cumhuriyet agirlikli rejimler kurulmustur.
. Bazi devletlerde yönetimde degisiklikler olmustur. (Ittihat Terakkiciler yurt disina kaçmis, Ahmet Izzet Pasa kabinesi kurulmustur.)
. Yeni teknolojik silahlar kullanilmistir. (Uçak, tank, denizalti)
. Kurtulus Savasi’na sebep olmustur.
. Maglup devletlerle önce ateskes, daha sonra baris antlasmalari imzalanmistir.
Bulgaristan ile Selanik Mütarekesi – Neuilly Baris Antlasmasi
Osmanli ile – Mondros Mütarekesi – Sevres Antlasmasi
Avusturya ile – Willa Gusti Müterakesi – Saint Germain Baris Antlasmasi
Almanya ile – Rethondes Müterekesi – Wersailles (Versay) Baris Antlasmasi
Macaristan ile – Trianon Baris Antlasmasi imzalanmistir.
* Osmanli Devleti Ortadogu topraklarini kaybetmistir.
* I. Dünya Savasi’nin sonuçlari özellikle (Versay Antlasmasi) II. Dünya Savasi’na sebep olmustur.
* Milletler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam) kurulmustur.
MONDROS MÜTAREKESI (30 EKIM 1918)
** Siyasi Alandaki Maddeler :
-Bogazlar Itilaf devletleri denetimine birakilacaktir. (Osmanlilarin Anadolu topraklari ile Rumeli topraklari arasindaki bütünlük bozulmustur.)
-Itilaf devletleri güvenliklerini tehlikeli gördükleri bölgeleri isgal edebileceklerdir. (7. Madde)
-Dogu Anadolu’da 6 ilde herhangi bir karisiklik çikarsa bölge isgal edilebilecektir. (24. Madde) (Bir Ermeni devleti kurulmasina zemin hazirlanmak istenmistir.)
** Askeri Alandaki Maddeler :
- 50.000 kisilik Jandarma kuvveti disindaki bütün Osmanli ordulari terhis edilecektir.
- Osmanli donanmasi, gösterilen limanlarda Itilaf devletlerine teslim olacaktir.
- Osmanli silah ve cephanesi Itilaf devletlerine teslim edilecektir.
- Itilaf devletleri esirleri serbest birakilacak fakat Osmanli esirleri serbest birakilmayacaktir.
** Teknik ve Ekonomik Alandaki Maddeler : Demiryollari, bütün ulasim ve haberlesme araçlari, limanlar, Toros tünelleri ve geçitler Itilaf devletleri denetimine birakilacaktir.
Not : Çok agir sartlar tasiyan, isgallere zemin hazirlayan (özellikle 7. Maddesiyle) Osmanli Devleti’ni fiilen sona erdiren bir antlasmadir. Istanbul Hükümeti anlasmayi olumlu karsilamis, Mustafa Kemal’inde içinde bulundugu birçok aydin ise tepki göstermistir.
Mondros’a karsi Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri, isgallerin baslamasiyla da Kuvay-i Milliye birlikleri kurulmustur.
Not : Osmanli’nin kayitsiz sartsiz teslim belgesidir.
MONDROS’TAN SONRAKI ISGALLER
-Ingiltere – Musul (ilk isgal), Urfa, Antep ve Maras’i isgal etmis, ayrica Izmit, Eskisehir, Afyon, Samsun, Merzifon ve Batum’a asker çikarmislar.
-Itilaf Devletleri – Istanbul’u fiilen isgal etmis (13 Kasim 1918)
-Fransa – Adana ve çevresini isgal etmis.
-Italya – Antalya ve Konya çevresini isgal etmistir.
Not-1 : Urfa, Antep ev Maras sonradan Fransa’ya devredilmistir.
Not-2 : Paris Baris Konferansi’ndan sonra Yunanlilar Izmir’i isgal etmislerdir. (15 Mayis 1919)
Nedenleri :
** Sanayi inkilabi sonucunda devletler arasinda Pazar ve hammadde arayisindan dogan sömürgecilik yarisi ve ekonomik rekabet
** Ekonomik yarisin devletler arasi bloklasmalara sebep olmasi
** Almanya ile Fransa arasinda Alsac-e Lorainne (Alsas Loren) bölgesinden dogan çekisme
** Rusya ile Avusturya – Macaristan Imparatorlugu arasinda Ruslar’in panislavizm politikasindan dogan gerginlik
** Ruslar’in Osmanli topraklari üzerindeki emelleri ve sicak denizlere inme politikasi
** Avusturya-Macaristan Imparatorlugu’nun Bosna Hersek’i ilhalkinin Sirbistan ile arasinda meydana getirdigi gerginlik
** Avusturya – Macaristan Imparatorlugu veliahtinin Bosna Hersek’i ziyaretinde bir sirp tarafindan öldürülmesi
SAVASIN BASLAMASI VE GELISMESI :
Avusturya ile Sirbistan arasinda baslayan savas, Almanya, Rusya, Fransa ve Ingiltere’nin de savasa katilmasiyla bir dünya savasina dönüsmüstür.
(Baglasma) Ittifak Devletleri : Almanya, Avusturya – Macaristan Imparatorlugu, Italya (savas baslayinca taraf degistirmistir.) Savas baslayinca Osmanli ve Bulgaristan da katilmislardir.
(Anlasma) Ittifak Devletleri : Ingiltere, Fransa, Rusya savas baslayinca Romanya, Italya, Portekiz, Japonya, A.B.D., Yunanistan, Sirbistan da katilmistir.
Osmanli Devleti’nin Savasa Girme ve Ittifak Devletleri’ni Tercih Sebepleri :
* Basta Balkanlar olmak üzere kaybedilen topraklari geri alma düsüncesi.
* Turan idealini gerçeklestirme düsüncesi.
* Almanya’nin savasi kazanacagina kesin gözüyle bakilmasi
* Yalnizlik politikasindan kurtulmak istemesi
* Kapitülasyonlar ve Duyun-u Umumiye’den dolay Ingiltere ve Fransa’nin ekonomik baskisi altinda bulunmasi
* Ittihatçi subaylarda Alman hayranligi olmasi
* Ingiltere’nin önünden kaçan “Goben” ve “Breslav” adli iki Alman gemisinin “Yavuz” ve “
Midilli” adi verilerek satin alindiginin ilan edilmesi, Karadeniz’e geçen bu gemilerin Ruslar’in, Sivastopol ve Odesa limanlarini bombalamasi.
Almanlar’in Osmanlilar’i Savasa Çekmekteki Amaçlari :
* Yeni cepheler açmak, kendi yüklerini hafifletmek
* Osmanli’nin jeopolitik konumu
* Halifenin nüfuzundan faydalanmak (Cihad ilani)
* Petrol bölgelerini kontrol altinda tutmak
* Ingilizler’in sömürgeleri ile irtibatini kesmek
* Osmanli’nin mevcut asker potansiyelinden faydalanmak
* Bogazlar’in kontrol altinda tutulmasiyla Rusya’ya yardim yapilmasini engellemek
I. DÜNYA SAVASI SIRASINDA BÜYÜK DEVLETLERIN DURUMU
Italya’nin Durumu : Savas öncesi gruplasmalarda Almanya’nin yaninda yar alan Italya, savas baslayinca tarafsiz kalmisti. 12 Ada ve Güneybati Anadolu’nun vaad edilmesiyle Itilaf Devletleri yaninda savasa katilmis, sonra Bati Anadolu da vaadedilmistir.
Bulgaristan’in Durumu : II. Balkan savasinda kaybettigi topraklari geri almak isteyen Bulgaristan Çanakkale Savasi’ndan sonra Osmanli yaninda savasa girmistir. Böylece Osmanli-Alman kara baglantisi saglanmistir.
Rusya’nin Durumu : Rusya yardim alamayinca zor durumda kalmis, 1917’de Bolsevik Ihtilaliyle Çarlik Rusya’si yikilmis Sovyet Rusya kurulmustur. Sovyet Rusya 3 Mart 1918 Brest – Litowsk Antlasmasi’yla savastan çekilmistir.
ABD’nin Durumu : Savasta uzun süre tarafsizligini koruyan ABD, ticaret ve yolcu gemilerinin Alman denizaltilari tarafindan batirilmasi sonucu savasa katilmistir. ABD’nin katilmasiyla savas kisa sürede sona ermistir.
Not : Yunanistan savasa en son katilan devlettir.
OSMANLI DEVLETI’NIN SAVASTIGI CEPHELER
** Kendi topraklari üzerindeki cepheler :
Taarruz Cepheleri :
* Kafkas
* Kanal
Savunma Cepheleri :
* Çanakkale
* Irak
* Suriye – Filistin
* Hicaz – Yemen
** Müttefiklerine yardim için savastigi cepheler :
* Romanya
* Makedonya
* Galiçya
Kafkas Cephesi : Dogu Anadolu’nun Ruslar’in eline geçmesini engellemek, daha öce kaybedilen topraklari geri almak, Kafkaslar’i ele geçirerek Turan Idealini gerçeklestirmek amaçlanmistir.
Osmanli Devleti soguk, hastalik ve açlik karsisinda yaklasik 100.000 sehit vermistir. Ruslar ilerleyerek Mus, Bitlis, Van, Erzurum ve Trabzon’a kadar Dogu Anadolu’yu ele geçirmis, Mustafa Kemal, Mus ve Bitlis’i bizzat kurtarmistir. 3 Mart 1918 Brest-Litowsk Antlasmasi ile bu bölgeler, hatta 1878 Berlin Antlasmasi’yla kaybedilen Kars, Ardahan ve Batum da geri alinmis, Kafkas cephesi kapanmistir.
Not : Karisiklik çikaran Ermeniler, 1915 Tehcir Kanunu ile Suriye taraflarina sürülmüstür.
Kanal Cephesi : Ingiltere’nin sömürgeleri ile irtibatini kesmek için Almanlar’la beraber Süveys Kanali’na iki kez çikarma yapilmissa da basarili olunamamistir.
Not : Ingiltere tepki olarak Çanakkale ve Irak cephelerini açmistir.
Çanakkale Cephesi (18 Mart 1915) :
Cephenin Açilma Sebepleri :
* Rusya’ya yardim etmek
* Osmanli Devleti’ni savas disi birakmak
* Bogazlar’i ve Istanbul’u ele geçirerek jeopolitik açidan avantaj elde etmek
* Balkan devletlerini kendi yanlarinda savasa çekerek yeni cepheler açmak.
* Savasi kisa sürede sona erdirmek.
Sonuçlari :
* Nusret mayin gemisinin basarili çalismalari, Türk askerinin kahramanligi ve topçularin isabetli atislari karsisinda Itilaf devletleri gerek denizde gerekse karada maglup olmuslardir.
* Savas en az 2 yil daha uzamistir.
* Bulgaristan Osmanli Devleti’nin yaninda savasa girmistir.
* Ingiltere ve Fransa’nin itibari sarsilmistir.
* Gizli antlasmalar gündeme gelmistir. (Rusya’nin istegi üzerine)
* Rusya’ya yardim yapilamayinca Çarlik Rejimi zor duruma düsmüs ve 1917 Bolsevik ihtilali’ne zemin hazirlamistir.
* Mustafa Kemal’in Anafartalar, Conkbayiri, Ariburnu ve Kireçtepe’de elde ettigi basarilari, Milli Mücadele’ye lider olmasini saglamistir.
Irak Cephesi : Ingiltere Rusya’ya karadan yardim yapmak ve petrol bölgelerini ele geçirmek amaciyla taarruza geçmis ise de Osmanli ordulari tarafindan Kut’ül-Amare bölgesinde durdurulmuslardir. Fakat yardim alan Ingilizler ilerleyerek Bagdat’i ele geçirmisler, Musul önlerine geldiklerinde Mondros Mütarekesi imzalanmistir.
Suriye, Filistin, Hicaz ve Yemen Cepheleri : Bu cephelerde Ingilizler’le ve onlarin kandirdiklari Araplar’la mücadele edilmis ve bu topraklar kaybedilmistir.
Not-1 : Islamcilik fikrinin geçerliliginin kaybedildigi görülmüstür.
Not-2 : Osmanlilar’dan ayrilan en son topluluk Araplar’dir.
Not-3 : Mustafa Kemal’in I. Dünya Savasi’ndaki son görevi en son kapanan Suriye Cephesinde Yildirim Ordulari grup komutanligidir.
Romanya, Makedonya, Galiçya Cepheleri : Müttefiklerine yardim amaciyla ordular gönderilen bu cepheler, Rusya’da ihtilalin çikmasi ve Brest-Litowsk Antlasmasi’yla kapanmistir.
WILSON ILKELERI ( 8 OCAK 1918)
A.B.D. baskani Wilson, savas sonrasi düzeni saglamak ve barisi korumak amaciyla 14 maddelik ilkelerini yayinlamistir. Buna göre :
* Bogazlar bütün devletlere açik olacak
* Her millet kendi gelecegini kendisi tayin edebilecek, Türkler nüfus yogunluguna sahip olduklari bölgelerde bagimsiz olarak yasayabilecekler, azinliklar nüfus çogunluguna sahip olduklari bölgelerde bagimsiz devletler kurabilecek
* Savas sonrasi toprak isgali olmayacak
* Maglup devletlerden savas tazminati alinmayacak
* Gizli anlasmalar iptal edilecek, baris görüsmeleri açik olacak
* Alsac-e Lorainne bölgesi Fransa’ya verilecek
* Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak
* Sömürgecilik yapilmayacak
GIZLI ANTLASMALAR
(OSMANLI DEVLETI’NI PAYLASMA TASARILARI)
* 1915 Bogazlar Antlasmasi : Rusya’yi kendi yanlarinda tutabilmek için Ingiltere ve Fransa tarafindan Istanbul, Bogazlar ve Marmara kiyilari Rusya’ya vaadedilmistir.
* 1915 Londra Antlasmasi : 12 Ada ve Güneybati Anadolu Italyanlar’a vaadedilerek itilaf Devletleri’nin yaninda savasa çekildigi antlasmadir.
* 1916 Sykes-Picot Antlasmasi : Ingiltere ve Fransa’nin Osmanli topraklarini paylastiklari anlasmadir. Çukurova, Güneydogu Anadolu, Musul ve Suriye çevresi Fransizlar’a, Irak Ingilizler’
e birakilacak, diger bölgelerde ise bir Arap devleti kurulacaktir.
* 1916 Petrograd Antlasmasi : Dogu Anadolu ve Trabzon’a kadar olan Karadeniz kiyilari daha önceki bölgelere ek olarak Rusya’ya birakilmistir.
* 1916 Mac – Mahon Antlasmasi : Ingilizler’in Misir valisi Mac-Mahon ile Hicaz Emiri Serif Hüseyin arasinda yapilmistir. Araplar’in Osmanli Devleti’ne isyan etmelerine karsilik bagimsiz bir Arap devleti vaadedilmistir.
* 1917-Saint Jean de Maurienne Antlasmasi : Rusya’nin savastan çekilme ihtimali üzerine Italya’nin önemi artmis ve önceki bölgelere ek olarak Bati Anadolu da Italyanlara vaat edilmistir.
Not : Rusya’da Bolsevik Ihtilali sonunda kurulan yeni rejim tarafindan gizli antlasmalar dünya kamuoyuna duyurulmus, böylece uygulama alani bulamamislardir.
I. DÜNYA SAVASI’NIN SONUÇLARI
.Yaklasik 10 milyon insan hayatini kaybetmistir.
. Bazi büyük devletler yikilmis, yeni devletler kurulmustur. (Avusturya, Macaristan, Yugoslavya, Polonya, Çekoslovakya)
. Bazi devletlerde rejim degisikligi meydana gelmistir. (Rusya’da kominizm, Italya’da fasizm, Almanya’da nazizm, Türkiye’de cumhuriyet). Genel olarak cumhuriyet agirlikli rejimler kurulmustur.
. Bazi devletlerde yönetimde degisiklikler olmustur. (Ittihat Terakkiciler yurt disina kaçmis, Ahmet Izzet Pasa kabinesi kurulmustur.)
. Yeni teknolojik silahlar kullanilmistir. (Uçak, tank, denizalti)
. Kurtulus Savasi’na sebep olmustur.
. Maglup devletlerle önce ateskes, daha sonra baris antlasmalari imzalanmistir.
Bulgaristan ile Selanik Mütarekesi – Neuilly Baris Antlasmasi
Osmanli ile – Mondros Mütarekesi – Sevres Antlasmasi
Avusturya ile – Willa Gusti Müterakesi – Saint Germain Baris Antlasmasi
Almanya ile – Rethondes Müterekesi – Wersailles (Versay) Baris Antlasmasi
Macaristan ile – Trianon Baris Antlasmasi imzalanmistir.
* Osmanli Devleti Ortadogu topraklarini kaybetmistir.
* I. Dünya Savasi’nin sonuçlari özellikle (Versay Antlasmasi) II. Dünya Savasi’na sebep olmustur.
* Milletler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam) kurulmustur.
MONDROS MÜTAREKESI (30 EKIM 1918)
** Siyasi Alandaki Maddeler :
-Bogazlar Itilaf devletleri denetimine birakilacaktir. (Osmanlilarin Anadolu topraklari ile Rumeli topraklari arasindaki bütünlük bozulmustur.)
-Itilaf devletleri güvenliklerini tehlikeli gördükleri bölgeleri isgal edebileceklerdir. (7. Madde)
-Dogu Anadolu’da 6 ilde herhangi bir karisiklik çikarsa bölge isgal edilebilecektir. (24. Madde) (Bir Ermeni devleti kurulmasina zemin hazirlanmak istenmistir.)
** Askeri Alandaki Maddeler :
- 50.000 kisilik Jandarma kuvveti disindaki bütün Osmanli ordulari terhis edilecektir.
- Osmanli donanmasi, gösterilen limanlarda Itilaf devletlerine teslim olacaktir.
- Osmanli silah ve cephanesi Itilaf devletlerine teslim edilecektir.
- Itilaf devletleri esirleri serbest birakilacak fakat Osmanli esirleri serbest birakilmayacaktir.
** Teknik ve Ekonomik Alandaki Maddeler : Demiryollari, bütün ulasim ve haberlesme araçlari, limanlar, Toros tünelleri ve geçitler Itilaf devletleri denetimine birakilacaktir.
Not : Çok agir sartlar tasiyan, isgallere zemin hazirlayan (özellikle 7. Maddesiyle) Osmanli Devleti’ni fiilen sona erdiren bir antlasmadir. Istanbul Hükümeti anlasmayi olumlu karsilamis, Mustafa Kemal’inde içinde bulundugu birçok aydin ise tepki göstermistir.
Mondros’a karsi Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri, isgallerin baslamasiyla da Kuvay-i Milliye birlikleri kurulmustur.
Not : Osmanli’nin kayitsiz sartsiz teslim belgesidir.
MONDROS’TAN SONRAKI ISGALLER
-Ingiltere – Musul (ilk isgal), Urfa, Antep ve Maras’i isgal etmis, ayrica Izmit, Eskisehir, Afyon, Samsun, Merzifon ve Batum’a asker çikarmislar.
-Itilaf Devletleri – Istanbul’u fiilen isgal etmis (13 Kasim 1918)
-Fransa – Adana ve çevresini isgal etmis.
-Italya – Antalya ve Konya çevresini isgal etmistir.
Not-1 : Urfa, Antep ev Maras sonradan Fransa’ya devredilmistir.
Not-2 : Paris Baris Konferansi’ndan sonra Yunanlilar Izmir’i isgal etmislerdir. (15 Mayis 1919)