Performans Görevi Nedir?
5.3.1. Performans Görevi
Performans görevi, birçok durumda alternatif değerlendirme veya özgün (otantik) değerlendirme kavramları ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Ancak bu üç kavram aslında birbirinden çok farklıdır. Alternatif değer- lendirme kavramı, geleneksel değerlendirmelerde kullanılmayan ölçme araçlarının dışında kalan araçları ta- nımlamak için kullanılır. Özgün değerlendirme ise okulda öğrenilen bilgi ile gerçek dünyadaki olaylar arasında bir ilişki kurulması ve bununla ilgili uygulamaların yapılmasına yönelik çalışmaları tanımlamak için kullanılır. Performans görevi ise ne alternatif değerlendirmeler gibi çok genel ne de özgün değerlendirmeler gibi çok abartılı olan bir değerlendirme şeklidir. En genel anlamda öğrencilerin istenilen bir öğrenme alanındaki bilgi, beceri ve tutumlarını ölçmek için, onlara alanla ilgili bir görev verip o görevdeki etkililiklerini, geçerliği ve güvenirliği sağlanmış ölçüm araçları (rubrikler) kullanarak tespit etmektir. Performansların değerlendirilme- sinde üst düzeyde düşünme (analiz, sentez ve değerlendirme), problem çözme becerileri geliştirme, gerçek dünyadaki sorunlarla ilgilenme ve davranışları hem ürün hem de süreç olarak kontrol etmek oldukça önemlidir.
Performansa dayalı durum belirlemenin klasik yöntemlerle ölçülemeyen öğrenme çıktılarını ölçmede kulla- nıldığı belirtilmektedir. Performansa dayalı durum belirleme, bilginin yapılandırılmasına ve üst düzey zihinsel süreçlere odaklanmaktadır. Amaç öğrencinin bilgi düzeyinin ötesinde gerçek yeni bilgiler üretmesini sağla- maktır. Başka bir deyişle bu yaklaşım, bilginin yapılandırılmasını ve yapılandırılan bilginin anlamlı bir şekilde kullanılmasını gerektirmektedir. Performansa dayalı durum belirlemenin klasik değerlendirme yöntemlerine göre bir farkı da bilginin ya da becerinin öğrencide var olup olmadığının belirlenmesinden ziyade o bilgi ve becerileri kullanırken öğrencinin gösterdiği performansın ve gelişim sonuçlarının gözlenebilmesidir. Ayrıca klasik durum belirleme yöntemleri ile performansa dayalı durum belirleme yöntemleri arasındaki en çarpıcı farkın gerçek yaşam durumlarını içerme düzeyleri olduğu söylenebilir. Performansa dayalı durum belirleme çok sayıda alt düzey zihinsel süreci içeren soruya yanıt vermekten ziyade daha az sayıda ancak üst düzey zihinsel süreç gerektiren soruları veya görevleri yerine getirmeyi gerektirmektedir. Süreç olarak performans değerlendirme öğrencilerin en basit düzeyde oluşturdukları cevaplar ile başlayıp geniş bir zaman diliminde kapsamlı gösteri ve koleksiyonlara kadar değişen görevleri kapsar. Farklı türlerde olsa bile performans değer- lendirmeler; öğrencinin cevabı seçmesi yerine oluşturması, öğrencinin okul dışında da ortaya koyması gereken davranışların izlenmesine imkân sunması ve öğrencilere süreçte rehberlik yapacak puanlama araçlarının olma- sı bakımından benzerdirler.
5.3.1.1. Performans Görevinin Değerlendirilmesinde Uyulması Gereken Temel İlkeler
- Değerlendirme süresinin uzunluğu değerlendirilmek istenilen performansa göre
- Değerlendirme birçok beceriyi kapsamalı.
- Hem bireysel değerlendirmeler hem de grup değerlendirmeler yapılmalı.
ç) Değerlendirme hem ürüne hem de sürece odaklanmalı.
- Değerlendirmede birçok veri toplama tekniği kullanılmalı.
- Değerlendirmedeki hedefler açık olarak yazılmalı.
- Değerlendirilen konu hakkındaki ön fikirler ileri sürülmeli.
- Değerlendirilmesi istenilen konu çekici hale
- Değerlendirme müfredattaki konularla ilişkilendirilmeli.
- Puanlar nota dönüştürülmeli.
- Değerlendirme kurallara uygun olarak gerçekleştirilmeli.
Performans değerlendirmede uyulması gereken kuralların birçoğu, yukarıda belirtilen hususlara benzer ifade- lerle NRC (National Research Council) tarafından tespit edilmiş ve bu hususta bazı standartlar getirilmiştir. NRC tarafından hazırlanan “Okullarımızda Nasıl Değerlendirme Yapılmalı” isimli raporda bu standartlar aşa- ğıdaki gibi ele alınmıştır;
- Öğrencilerin öğrenmeleri için değerlendirmede en önemli içeriklerin seçilmesi,
- Değerlendirmede öğrenciye sunulan durumlarla ilgili verilerinde dikkate alınması,
- Öğrenci başarısıyla öğrenme ortamının birlikte ele alınması,
- Başarılarını göstermeleri için öğrencilere yeterli fırsatların sunulması,
- Değerlendirme işlemleri ve yöntemlerinin farklı zamanlarda kullanıldığında daha önceki sonuçlara ulaştı- racak kadar tutarlı veriler sağlaması,
- Değerlendirme işlemlerinin farklı deneyim ve ilgi alanlarına sahip öğrencilerin ihtiyaçlarını dikkate alma- sı.
5.3.1.2. Performans Değerlendirme Araçlarının Geliştirilmesi
Bir performans görevinde aşağıdaki husuların yer alması beklenir.
- Sınıf düzeyi,
- Dersin adı,
- Dersin konusu/konuları,
- Kazanımlar,
- İlişkili olunan problem durumu,
- Görevi yerine getirirken izlenecek yönerge,
- Puanlama yöntemi.
Yukarıda sıralananların yer aldığı bir performans görevi dört ana aşamadan meydana getirilir.
Birinci aşama/Ölçülecek zihinsel süreçlerin belirlenmesi ve ders içeriklerinin ilişkilendirilmesi: Perfor- mans görevinin iki temel amacı, öğrencilerin öğrendiklerini yaşamda kullanmalarını sağlamak ve üst düzey becerilerinin gelişimine katkı sağlamaktır. Bu bakımdan bir performans görevi hazırlanırken öncelikle ortaya konan davranışlar günlük yaşam becerileri ile ilişkilendirilmeli ve bu davranışların hangi üst düzey zihinsel becerilerin göstergeleri olabileceği ortaya konmalıdır.
İkinci aşama/Görev kısmının oluşturulması: Bu aşamada öğretmen öğrencinin kendisinin veya grupça ya- pacağı bir görev ya da problem durumunu tanıtır. Burada yer alan görev, bir soru biçiminde olabileceği gibi bir senaryo da olabilir. Öğretmen bu kısımda açık ve net bir dille öğrencinin neler yapması ve hangi görevleri yerine getirmesi gerektiğini ifade eder. Dikkat edilmesi gereken en önemli husus birinci aşamada yer alan iki temel amaç çerçevesinde bir sürecin ve ürünün tanımlanmasıdır.
Üçüncü aşama/Yönergenin hazırlanması: Görev tanımlandıktan sonra öğrencilerin görevi yerine getirmede, ürünü ortaya koymada ve süreçte dikkat etmeleri gereken hususları belirten bir yönerge hazırlanır. Yönerge açık ve net bir dille hazırlanmalı, öğrenciye ürün ve süreç hakkında yol gösterici olmalıdır. Yönergenin amacı öğrenciyi baskı altına almak değil ona yol göstermek ve gözden kaçıracağı noktalarda ona destek olmaktır. Bu bakımdan yönergede kullanılan dilin de içerik kadar önemli olduğu söylenebilir.
Dördüncü aşama/Puanlama yönteminin belirlenmesi: Bu aşamada görevin yapısına, görevin gereklilikleri- ne, görevi yerine getirirken ortaya konan davranışların sıklıklarına, öğrencinin sınıf düzeyine, ortaya konacak ürünün özelliklerine, sınıf mevcuduna ve puanlama güvenirliğine en uygun puanlama yöntemi belirlenmeye çalışılır. Genel olarak geri bildirim verilmesi ve detaylı değerlendirme imkânı sunulması nedeniyle dereceli puanlama anahtarları tercih edilir. Bunun yanında kontrol listeleri, akran/öz/grup değerlendirme, dereceleme ölçekleri kullanılabilir.