8. SINIF DERS NOTU: MUSTAFA KEMAL'İN FİKİR HAYATI
BİRİNCİ BÖLÜM: FİKİR HAYATINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Mustafa Kemal’in düşünce yapısı, doğup büyüdüğü ortamdan, aldığı eğitimden ve okuduğu eserlerden derinlemesine etkilenmiştir.
FİKİR HAYATINI ŞEKİLLENDİREN TEMEL UNSURLAR
Etkileyen Faktör | Açıklama |
Büyüdüğü Çevre (Selanik) | Şehrin çok uluslu olması, Batı’ya açılan bir kapı olması ve Fransız İhtilali’nin etkilerinin yayıldığı bir yer olması fikir yapısını etkilemiştir. |
Eğitim ve Öğretim | Eğitim hayatındaki olaylar, deneyimler ve öğretmenleri kişiliğinin oluşmasında önemli rol oynamıştır. |
Yaşadığı Olaylar ve Savaşlar | Yaşadığı olaylar, savaşlar ve görev aldığı yerler, liderlik ve cesaret gibi özelliklerinin gelişmesinde etkili olmuştur. |
Okuduğu Kitaplar ve Yazarlar | Yerli ve yabancı birçok aydının düşüncelerinden istifade etmiş, bu sayede düşünce dünyasını zenginleştirmiştir. |
Osmanlı Devleti'nin Durumu | Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu olumsuz durumlar, devletteki aksaklıkları fark etmesine ve inkılap düşüncesinin gelişmesine yol açmıştır. |
İKİNCİ BÖLÜM: FİKİR HAYATINI ETKİLEYEN KİŞİLER
Mustafa Kemal’i hem Türk yazar ve şairler hem de yabancı Aydınlanma Çağı düşünürleri etkilemiştir.
MUSTAFA KEMAL’İ ETKİLEYEN ÖĞRETMENLER
Öğretmen Adı | Okul ve Branş | Etkisi (Hap Bilgi) |
Yüzbaşı Mustafa Bey | Selanik Askerî Rüştiyesi (Matematik) | Yeteneklerini sezip kendisine "Kemal" adını vermiştir. |
Kolağası Mehmet Tevfik Bey | Askerî İdadi (Tarih) | Mustafa Kemal’e tarih sevgisi aşılamış ve tarih alanında yeni ufuklar açmıştır. |
Yüzbaşı Nakiyüddin Bey | Askerî Rüştiye (Fransızca) | Geleceğe ilişkin ilk fikirlerinin oluşmasında katkıları olmuştur. |
MUSTAFA KEMAL’İ ETKİLEYEN TÜRK DÜŞÜNÜRLERİ
Türk yazar ve şairler, genelde Mustafa Kemal’in milliyetçi (ulusçu) düşüncelerini etkilemişlerdir.
Düşünür Adı | Temel Özellik / Lakap | Etkilediği Başlıca Kavramlar |
Namık Kemal | "Vatan şairi". | Vatan sevgisi, millet, hürriyet kavramlarının oluşması ve kalbine yerleşmesi. |
Tevfik Fikret | Osmanlı’da yetişmiş ünlü şair. | İnkılapçılık ruhu, özgürlük, adalet, bağımsızlık, Batılılaşma, gençlik ve kadın hakları. |
Ziya Gökalp | Toplum bilimci, Türkçülük akımının temsilcisi. | Türkçülük ve Türk milliyetçiliği, tarih ve dil alanındaki fikirlerin olgunlaşması. |
Mehmet Emin Yurdakul | Türk millî şairi. | Milliyetçi (ulusçu) düşüncelerin gelişmesi, millî kültür, millî birlik ve beraberlik. |
DİKKAT• Namık Kemal ve Tevfik Fikret'in Etkisi: Mustafa Kemal, kurduğu gizli siyasal derneğe "Vatan ve Hürriyet" adını vermesinde, kökeni Fransız Devrimi’ne dayanan anlayış ile Namık Kemal ve Tevfik Fikret’in dile getirdiği vatan ve hürriyet sevgisinin etkisi olduğunu belirtmiştir.
• Millî Benlik: Mustafa Kemal, Manastır’da öğrenci iken Mehmet Emin Yurdakul’un "Ben bir Türk’üm, dinim, cinsim uludur." mısrasıyla başlayan şiirini okuduğunda ilk defa millî benliğini bulduğunu ifade etmiştir.
• İnkılap Ruhu: Mustafa Kemal, "Ben inkılap ruhunu ondan aldım." diyerek Tevfik Fikret’ten nasıl etkilendiğini belirtmiştir.
MUSTAFA KEMAL’İ ETKİLEYEN YABANCI DÜŞÜNÜRLER
Mustafa Kemal, yabancı dil (Fransızca) öğrenerek bu düşünürlerin eserlerini okumuş, Aydınlanma Çağı’nın önemli isimlerinden etkilenmiştir.
Düşünür Adı | Temel Savunduğu Fikir | Etkilediği Başlıca Kavramlar |
Montesquieu | Mutlakiyete karşı meşruti monarşiyi (anayasalı krallık rejimini) savundu. | Adalet, anayasalı yönetim. |
J. J. Rousseau | Yasaların herkese eşit uygulanması gerektiğini vurguladı. Eseri: Toplum Sözleşmesi. | Eşitlik, demokrasi, millî egemenlik. |
Voltaire | Tarih ve edebiyat alanında eserler kaleme aldı. | Vicdan ve fikir hürriyeti (özgürlüğü). |
Diderot | Aydınlanma Çağı filozofu, ansiklopedi yayımladı. | Esaret, hürriyet, adalet. |
DİKKAT• Fransız İhtilali: Fransız İhtilali’ni başlatan Voltaire, J. J. Rousseau ve Montesquieu gibi yazarlardan edindiği adalet, eşitlik, hürriyet ve demokrasi fikirleri onun fikir yapısının oluşmasına katkı sağlamıştır.
• Sonuç: Mustafa Kemal, yabancı ve yerli düşünürlerin fikirlerinden yararlanarak özgün fikirler üretmiş ve inkılapçı bir kişilik özelliği kazanmıştır. Bu fikirler, ileride Kurtuluş Savaşı’nın olgunlaşmasında ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasında önemli rol oynamıştır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: MUSTAFA KEMAL’İ ETKİLEYEN ÖNEMLİ OLAYLAR
Olay / Durum | Tarih | Mustafa Kemal’e Etkisi |
1897 Türk-Yunan Savaşı | 1897 (Manastır Askerî İdadisi yılları) | Savaşı gönüllü olarak katılmak istemesi, onun vatanseverliğinin bir göstergesidir. Osmanlı’nın masada istediği sonucu alamaması büyük üzüntüye neden oldu. |
Osmanlı'nın Geri Kalması | Devletin son dönemleri | Devlet yönetimindeki hataları ve aksaklıkları fark etti. Kendisinde inkılap düşüncesinin gelişmesinde rol oynadı. |
Çok Uluslu Çevre | Çocukluk yılları (Selanik) | Fransız İhtilali'nin yaydığı milliyetçilik akımının etkisiyle azınlıkların isyan etmesine tanık oldu, bu durum özellikle Balkanlar'da büyük huzursuzluk yaratmaktaydı. |
DİKKATMustafa Kemal, eğitim hayatını farklı şehirlerde tamamlamıştır.
Okul Adı | Başlangıç Yılı | Rütbe/Mezuniyet (Hap Bilgi) |
Selanik Askerî Rüştiyesi | 1893 | (Burada "Kemal" adını aldı). |
Manastır Askerî İdadisi | 1896 | (1899'da başarı ile bitirdi). |
İstanbul Harp Okulu | 1899 | 1902'de Teğmen rütbesiyle mezun oldu. |
İstanbul Harp Akademisi | (1902'de devam etti). | 1905'te Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. |
İlk Görev Yeri | 1905 | Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle Şam 5. Ordu |
