AHLAK VE YURTTAŞLIK EĞİTİMİ DERSİ
AYE.1.1. ÜNİTE: BİREY VE AHLAK
Bu ünitede öğrencilerin ahlak kavramını tanımaları, bireysel yaşamında ahlakın yeri ve önemini
kavramaları, ahlaki ilkeler oluşturabilmeleri, yaşamındaki olay ve durumları ahlaki ilkeler doğrultusunda
değerlendirebilmeleri beklenmektedir.
Kavramlar: ahlak, etik, edep, ahlaki ilke, ahlaki sorumluluk, ahlaki karar alma, terbiye, mizaç, huy,
vicdan, doğru, yanlış, iyi, kötü
AYE.1.1.1. Ahlakla ilgili temel kavramları tanımlar.
Ahlak, iyi-kötü, erdem, terbiye, mizaç, huy, vicdan, doğru-yanlış, etik, edep, ahlaki ilke, ahlaki
sorumluluk gibi temel kavramlara değinilir.
AYE.1.1.2. Ahlakın kaynaklarını açıklar.
Ahlakın öznel ahlak (yaratılıştan gelen), vicdan, nesnel ahlak (sonradan edinilen), toplum, din,
örf ve adet gibi kaynaklarına değinilir.
AYE.1.1.3. Ahlakın bireysel yönünü açıklar.
Ahlakın, kimlik ve kişilikle ilişkisi vurgulanır.
AYE.1.1.4. Ahlakın kişinin yaşamındaki rolünü tartışır.
a) Ahlakın, kişiliğin bir parçası olduğu vurgulanır.
b) Neden ahlaklı davranmak gerektiği üzerinde durulur.
c) Öğrencilerin, kişisel yaşamlarında ve davranışlarında ahlaki sorumlulukları fark etmeleri
sağlanır.
AYE.1.1.5. Bireyin ahlaki gelişiminin yaşam boyu devam eden bir süreç olduğunu fark eder.
AYE.1.1.6. Temel değerler ile ahlak arasındaki ilişkiyi fark eder.
Sevgi, saygı, sabır, sorumluluk, dayanışma, adalet, yardımseverlik, dostluk, cömertlik, tevazu,
sağduyu, hüsnüzan, yardımseverlik, dostluk ve diğerkâmlık gibi değerler ele alınır.
AYE.1.1.7. Ahlaki sorumluluğun önemini değerlendirir.
a) Birey olarak aldığı kararların ahlaki yönüne dikkat etmesi gerektiği vurgulanır.
b) Ortak iyilik, hak, adil olma, dürüstlük vb. değerler ele alınır.
AYE.1.1.8. Aldığı kararlarda ahlaki ilkelerin önemini değerlendirir.
Bireysel yaşantıda alınan kararlarda ahlaki ilkeleri (doğru-yanlış, iyi-kötü gibi yargılar ve
davranışın temelinde yatan iyi niyet, sorumluluk duygusu vb.) göz önünde bulundurmanın
gereği vurgulanır.
AYE.1.2. ÜNİTE: TOPLUM VE AHLAK
Bu ünitede öğrencilerin, toplumun ve kültürün kendi ahlaki gelişimlerindeki rolünü kavramaları,
değerler ile ahlak arasındaki ilişkiyi analiz edebilmeleri, ön yargı ve kalıp yargıları fark edebilmeleri,
kimlik ve kişiliğin toplumsal boyutlarını kavramaları beklenmektedir.
Kavramlar: ön yargı, kalıp yargı, ortak sorumluluk, ahlaki gelişim, ahlak kuralları
AYE.1.2.1. Ahlakın toplumsal yönünü fark eder.
a) Ahlak kurallarının bir toplumun davranışlarına uzun süredir yön verdiği ve süreklilik arz ettiği
üzerinde durulur. Bununla birlikte zamanla değişime uğrayabileceği ve manevi
yaptırımlarının (uyarma, kınama, dışlama vb.) olduğu belirtilir.
b) İnsanın sosyal bir varlık olduğu vurgulanır ve bunun insanların yaşamlarına ve düşünme
biçimlerine etkisi üzerinde durulur.
c) Aile, arkadaş çevresi, okul ortamının ahlak gelişimindeki rolleri ele alınır.
AYE.1.2.2. Ahlak gelişiminde kültürün etkilerini yorumlar.
İçinde yaşadığı toplumun kültüründe yer alan iyi-kötü, doğru-yanlış yargılarının bireyin ahlak
anlayışı üzerindeki etkileri vurgulanır.
AYE.1.2.3. Yaşadığı toplumun ahlak kurallarını açıklar.
Büyüklere saygılı olma, yalan söylememe, bencil olmama, yardımsever olma, alay etmeme,
dedikodu yapmama, dürüstlük gibi örnekler üzerinde durulur.
AYE.1.2.4. Ahlak gelişiminde dinin etkilerini ifade eder.
a) Bireyin sahip olduğu iyi-kötü, doğru-yanlış yargılarında dinî inançların yeri vurgulanır.
b) Dinin, bireyi iyiye ve doğruya yöneltme amacı açıklanır.
c) Peygamberlerin ve âlimlerin hayatlarından örnekler verilir.
AYE.1.3. ÜNİTE: ORTAK YAŞAM
Bu ünitede öğrencilerin, ortak yaşamanın gerektirdiği sorumlulukları kavramaları, bu sorumlulukları
yerine getirme sürecinde karar verme ve problem çözme becerilerini kullanmaları amaçlanmaktadır.
Kavramlar: ortak yaşam, ortak yaşam kuralları, ortak yaşam becerileri
AYE.1.3.1. Ortak yaşamın gerektirdiği kuralları açıklar.
a) Aile, okul ve çocuğun etkileşimde bulunabileceği kamusal alanda geçerli olan kurallara
değinilir.
b) Okul, park, spor salonu, kütüphane, müze gibi ortak alanlarda kullanılan araç gereçleri
dikkatli kullanma, yüksek sesle konuşmama gibi kurallar üzerinde durulur.
AYE.1.3.2. Ortak yaşamda üzerine düşen sorumlulukları yerine getirir.
Verilen zamanı aşmama, verilen görevleri zamanında yerine getirme, çevreyi temiz tutma, ortak
kullanılan eşyalara zarar vermeme, enerji kaynaklarını verimli kullanma gibi sorumlulukların
önemine değinilir.
AYE.1.3.3. Ortak yaşam becerilerini açıklar.
a) Kamu malına zarar vermemenin vatan sevgisinin bir ifadesi olduğu vurgulanır.
b) İş birliği, etkili iletişim, problem çözme, liderlik, girişimcilik gibi becerilere değinilir.
AYE.1.3.4. Ortak yaşam problemlerine örnekler verir.
Öğrencilerin kendi çevrelerinde yaşadıkları ortak yaşam problemlerine örnekler vermeleri
sağlanır.
AYE.1.3.5. Okul ve çevredeki sosyal kulüp faaliyetlerine katılmaya istekli olur.
AYE.1.4. ÜNİTE: EVRENSEL AHLAK
Bu ünitede öğrencilerin, ahlakın evrensel boyutunun farkına varmaları, bilim, sanat ve sporda ahlaki
süreçleri analiz edebilmeleri, sürdürülebilir kalkınmada ahlakın rolünü değerlendirebilmeleri, insan
hakları ile ahlak arasındaki ilişkiyi kavramaları amaçlanmaktadır.
Kavramlar: evrensel ahlak, tüketim ahlakı, çevre ahlakı, dijital ahlak
AYE.1.4.1. Ahlakın evrensel yönünü açıklar.
a) Ahlak, insan olmanın bir gereği olarak ele alınır.
b) Kültür, din, milliyet ayrımı yapılmaksızın tüm insanlar için geçerli ahlaki kurallara değinilir.
AYE.1.4.2. Dünyanın her yerinde geçerli olan sorumluluklara örnekler verir.
Evrensel ahlak ilkelerine örnekler verilir. İnsanların birbirine ve diğer canlılara saygılı ve
merhametli olmasının önemine vurgu yapılır.
AYE.1.4.3. Bilim, sanat ve spor alanlarında geçerli olan ahlaki kuralları fark eder.
a) Bilimsel çalışmaların konu seçiminde doğa ve canlıların sahip oldukları haklara dikkat
edilmesi, gerekli izinlerin alınması, verilerin izinsiz paylaşılmaması, kaynak gösterimi, intihal
gibi konular üzerinde durulur.
b) Bilim, sanat ve spor etkinliklerinin, insanlığın ortak faydasına yönelik boyutu vurgulanır.
c) Bilim, sanat ve spor etkinliklerinde başarıya ulaşmak için disiplinli çalışmanın ve
sorumluluklarını yerine getirmenin önemine değinilir.
ç) Rekabet içeren etkinliklerde ahlaki davranış (kurallara uygun davranma, kazananı tebrik
edebilme, başarı kadar yenilgiyi de kabul edebilme gibi) sergilemenin üzerinde durulur.
d) Bilim, sanat ve spor alanlarıyla ilgili çalışmalarda telif hakkı üzerinde durulur.
AYE.1.4.4. Kaynakların tüketiminde ahlaki davranışlar sergiler.
a) Araç gereç ve zaman kullanımında aşırıya kaçmamak gerektiği vurgulanır.
b) Günlük yaşamda kaynak (su, gıda, para, enerji vb.) kullanımında israfın ahlaka uygun
olmadığı üzerinde durulur.
c) Doğal kaynakların sınırsız olmadığına, bilinçli kullanılması gerektiğine değinilir.
AYE.1.5. ÜNİTE: YURTTAŞLIK
Bu ünitede öğrencilerin yurttaşlık ve farklı yurttaşlık türleri hakkında bilgi edinmeleri, yurttaşlığın
gelişim sürecini değerlendirmeleri, hak ve sorumluluklarını kavramaları amaçlanmaktadır.
Kavramlar: yurttaşlık, çevresel yurttaşlık, e-yurttaşlık, devlet
AYE.1.5.1. Yurttaşlık ile ilgili temel kavramları açıklar.
a) Yurttaşlığın birey ile devlet arasında hukuki ve ahlaki bir bağ olduğu vurgulanır.
b) Yurttaşlığın kazanılması ve kaybedilmesinin yasalara bağlı olduğu vurgulanır.
c) Yurttaşlık, üyelik ve aidiyet kavramları ele alınarak incelenir.
ç) Yurttaşlığın tüm insanların sahip olduğu haklardan biri olduğu ele alınır.
AYE.1.5.2. Yurttaşlık çeşitlerini fark eder.
Çevresel yurttaşlık, e-yurttaşlık gibi yurttaşlık çeşitleri üzerinde durulur.
AYE.1.5.3. Yurttaş olarak sahip olunan hak ve sorumlulukların önemini fark eder.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’ndan hak ve sorumluluklarla ilgili örnekler verilir.
AYE.1.5.4. Devlet ve yurttaş arasındaki ilişkiyi açıklar.
a) Vatan, millet ve egemenlik kavramlarının devletin temel ögeleri olduğu vurgulanır.
b) Yurttaşın devlete yönelik sorumluluklarına (kanunlara uymak, seçimlerde oy kullanmak, vergi
vermek, askere gitmek vb.) değinilir.
c) Devletin de yurttaşlarına yönelik sorumlulukları (adalet, sağlık, eğitim, kültür, güvenlik, din
vb. hizmetleri sağlamak) olduğu üzerinde durulur.
AYE.1.6. ÜNİTE: YURTTAŞ OLARAK BEN
Bu ünitede öğrencilerin yurttaş olarak kendilerinden beklenen kazanımların farkına varmaları, çeşitli
ortamlarda (aile, okul, fiziki ve sanal çevre vb.) hak ve sorumluklarının gerekliliklerini yerine getirmeleri
ve gelecek nesillere yönelik olarak üzerine düşen sorumlulukların farkına varmaları ve yakın
çevrelerindeki yetişkinlerde farkındalık oluşturmaları amaçlanmaktadır.
Kavramlar: sivil toplum kuruluşu, aktif katılım, aktif yurttaşlık
AYE.1.6.1. Yurttaş olarak üzerine düşen hak, görev ve sorumluluklara örnekler verir.
a) Çocuk Hakları Sözleşmesi ve okullarda uygulanan yönetmelikler gibi belgelerin sunduğu
haklara değinilir.
b) Yurttaşlığın doğumdan itibaren başladığı vurgulanır.
c) Çocukların yurttaşlığa yönelik görev ve sorumluluklarına (hak ve sorumlulukları hakkında
bilgi edinme, kurallara uygun davranma, yaşına uygun topluma hizmet projeleri geliştirme ve
bu tür projelere katılma gibi) değinilir.
AYE.1.6.2. İçerisinde yer aldığı grup ve kurumlara bireysel katkısını tartışır.
a) Öğrencilerin üzerine düşen sorumlulukların neler olabileceği üzerine tartışmaları sağlanır.
b) Ortaya konulan sorumlulukları yerine getirme yönünde öğrencinin kendini değerlendirmesi
sağlanır.
c) Sınıf, okul, mahalle, şehir, devlet gibi kurumlara ve bu kurumlar kapsamında dâhil olduğu
gruplara hangi katkıların sunulabileceğini değerlendirmeleri sağlanır.
AYE.1.6.3. Yakın çevresindeki toplumsal gereksinimlerin karşılanmasına yönelik bir proje tasarlar.
Okulda ya da mahalledeki ortak gereksinimlere (çevre temizliği, çevrenin güzelleştirilmesi,
geliştirilmesi ve çalışma materyali eksiklerinin giderilmesi gibi) değinilir.