Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği Dersi

ÇEİD.1. ÜNİTE: İNSAN VE DOĞA
Bu ünitede öğrencilerin, çevresinde yaptığı gözlemlerden hareketle insan ve doğa arasındaki
etkileşimi, canlı ve cansız varlıkların bu etkileşimdeki rollerini, doğanın hassas bir dengeye sahip
olduğunu fark ederek doğal dengenin korunmasına yönelik olumlu tutum geliştirmeleri
amaçlanmaktadır.
Önerilen Süre: 10 ders saati
Konu/Kavramlar: doğa, canlı ve cansız varlıklar, doğal denge
ÇEİD.1.1. Yaşadığı çevrenin bir parçası olduğunu gözlemlerine dayanarak fark eder.
Öğrencilerin, gözlemlerine dayanarak insanla doğa arasındaki etkileşime örnekler vermesi
sağlanır.
ÇEİD.1.2. İnsan ve doğa arasındaki etkileşimin olumlu ve olumsuz yönlerini tartışır.
a) İnsan ve doğa arasındaki etkileşim ele alınırken doğal ve yapay çevreye değinilir.
b) Plansız yerleşme, sanayileşme, ulaşım vb. faaliyetlerin doğaya olumlu ve olumsuz etkilerine
değinilir.
c) Doğanın insana olumlu ve olumsuz etkilerine yönelik yerel ve küresel örnekler üzerinde
durulur.
ÇEİD.1.3. Yaşadığı çevrede canlı ve cansız varlıklar arasındaki sürekli etkileşime örnekler verir.
a) Canlı-canlı ve canlı-cansız etkileşimleri üzerinde durulur.
b) Okul dışı öğrenme ortamları (millî parklar, botanik bahçeleri, doğal anıtlar vb.) ziyaret edilerek
öğrencilerin bu etkileşime örnekler vermesi sağlanır.
ÇEİD.1.4. Doğanın hassas bir dengeye sahip olduğu ile ilgili çıkarım yapar.
Detayları verilmeden üretici, tüketici ve ayrıştırıcıların doğal denge üzerindeki rollerine değinilir.
ÇEİD.1.5. Doğal dengenin korunmasına yönelik toplumsal farkındalık oluşturacak bir proje tasarlar.
Ülkemizde ve dünyada doğal dengenin korunmasına yönelik yapılan çalışmalardan
yararlanılması sağlanır.
ÇEİD.1.6. Doğal dengeyi olumsuz etkileyecek davranışları güncel örnekler üzerinden tartışır.
a) Doğal dengeyi olumsuz etkileyecek davranışlar ikilemler yoluyla çevre etiği açısından ele
alınır.
b) Doğal dengeyi korumaya yönelik tutum ve davranışların geliştirilmesinde sorumlu olduklarını
fark etmeleri beklenir.
ÇEİD.2. ÜNİTE: DÖNGÜSEL DOĞA
Bu ünitede öğrencilerin doğal kaynakları sınıflandırarak madde ve enerji döngüleri üzerinden
doğadaki madde ve enerji akışını fark etmesi ve bu akışın doğal yaşam ile canlılar üzerindeki etkisini
anlamlandırması amaçlanmaktadır.
Önerilen Süre: 10 ders saati
Konu/Kavramlar: doğal kaynaklar, madde döngüleri, enerji akışı
ÇEİD.2.1. Yakın çevresindeki doğal kaynaklara gözlem sonuçlarından faydalanarak örnek verir.
Öğrencilerin, yaşadıkları yerdeki doğal kaynaklarla ilgili gözlem sonuçlarını paylaşmaları sağlanır.

ÇEİD.2.2. Yeryüzündeki doğal kaynakları yaptığı araştırma sonuçlarına dayanarak gruplandırır.
Öğrencilerin hava, su, toprak, güneş, rüzgâr, bitki, petrol, doğal gaz, kömür vb. doğal
kaynaklardan örnekler vermeleri ve bu örnekleri gruplandırmaları istenir.
ÇEİD.2.3. Doğal kaynakların madde döngüsü ve enerji akışı ile süreklilik kazandığını fark eder.
a) Bitki, hava, su, toprak vb. doğal kaynakların doğal koşullar altında madde döngüsü
aracılığıyla sürdürülebilir olduğunu fark etmeleri beklenir.
b) Su döngüsü örneği verilerek madde döngülerini fark etmeleri sağlanır.
c) Güneşin doğadaki temel enerji kaynağı olduğu vurgulanır.

ÇEİD.2.4. Madde döngüsündeki ve enerji akışındaki aksamanın doğal yaşama etkisi ile ilgili çıkarımlar
yapar.
Su döngüsünde ortaya çıkabilecek olumsuz etkileşimlerin araştırılarak elde edilen sonuçların
sosyal, ekonomik ve çevresel boyutlarıyla tartışılması sağlanır.
ÇEİD.3. ÜNİTE: ÇEVRE SORUNLARI
Bu ünitede öğrencilerin üretim-tüketim dengesinin önemini fark ederek insan faaliyetleri sonucu
ortaya çıkan ekolojik ayak izlerini hesaplamaları, tüketim toplumunun neden olacağı olumsuz sonuçları
kavramaları ve çevre sorunlarının insan hayatı üzerindeki etkisini açıklamaları amaçlanmaktadır.
Önerilen Süre: 12 ders saati
Konu/Kavramlar: çevre, üretim ve tüketim arasındaki denge, yaşam döngüsü analizi, israf, atık, çöp,
kirlilik, ekolojik ayak izi
ÇEİD.3.1. Günlük hayattaki üretim ve tüketim arasındaki dengenin önemini fark eder.
a) Yaşam döngüsü analizi kavramı açıklanır.
b) Seçilecek tüketim maddelerinin yaşam döngüsü analizleri yapılır. Günlük hayatta kullanılan
kâğıt, plastik poşet, bilgisayar ve kot pantolon gibi ürünlerin üretim aşamalarında kullanılan
doğal kaynaklar (enerji, su, madenler vb.) ile üretim sonucunda ortaya çıkan atıkların varlığı
vurgulanır.
ÇEİD.3.2. Atık, çöp ve kirlilik kavramlarını ayırt eder.
a) Atık, çöp ve kirliliğin tüketimle ilişkisine değinilir.
b) İsraf (su, ekmek, teknoloji, elektrik israfı vb.) kavramına değinilir.
ÇEİD.3.3. Atık ve çöpün hava, su, toprak kirliliğine ve radyoaktif kirliliğe neden olduğunu fark eder.
ÇEİD.3.4. Ekolojik ayak izi kavramını örneklerle açıklar.
Öğrencinin ekolojik ayak izini hava, su, gıda, enerji, atıklar (organik atıklar, katı atıklar, tehlikeli
atıklar vb.) üzerinden kendi tüketim alışkanlıkları ile hesaplaması sağlanır. Ekolojik ayak izi
hesaplamasının güvenilir dijital kaynaklar kullanılarak yapılması önerilir.
ÇEİD.3.5. Yerel ve küresel çevre sorunlarını örneklerle açıklar.

ÇEİD.3.6. Çevre kirliliğine bağlı olarak ortaya çıkan sorunları ve bu sorunların insan hayatı üzerindeki
etkilerini açıklar.
a) Nüfus artışının, çarpık kentleşmenin, sanayileşmenin, değişen tüketim alışkanlıklarının çevre
sorunları üzerindeki etkisine değinilir.
b) Öğrencilerin, güncel bir çevre sorunu ile ilgili ulusal ve/veya uluslararası araştırma
sonuçlarından yararlanarak sunum yapmaları sağlanır.
ÇEİD.4. ÜNİTE: KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
Bu ünitede öğrencilerin küresel iklim değişikliğine neden olan çevre sorunlarına değinerek bu
sorunların ortaya çıkış sürecini, küresel iklim değişikliğiyle birlikte artan doğal afetler ile bu afetlerin
canlılar üzerindeki etkilerini fark etmeleri ve küresel iklim değişikliği sorununa yönelik çözüm önerileri
ortaya koymaları amaçlanmaktadır.
Önerilen Süre: 12 ders saati
Konu/Kavramlar: küresel iklim değişikliği, sera gazları, küresel ısınma, asit yağmurları, ozon
tabakasının incelmesi, afetler
ÇEİD.4.1. Sera gazlarının artışına neden olan olayları sorgular.
a) Öğrencilerin, çevre sorunlarına neden olan sera gazlarını ifade etmeleri beklenir.
b) Belirli düzeyde sera gazının atmosferdeki sıcaklığın korunması açısından gerekli olduğu ifade
edilir.
c) Sera gazlarının artışına fosil yakıt kullanımı, ormansızlaşma, aşırı gübre kullanımı,
endüstriyel amaçlı yetiştirilen hayvanların dışkıları, anız yangınları, atıkların gömülmesi veya
yakılması, volkanik patlamalar, süpersonik uçaklar, aşırı buharlaşma, egzoz dumanı,
spreyler, klima gazları, strafor, yangın söndürücüler vb. örnek olarak verilebilir.
ÇEİD.4.2. Küresel ısınmanın sera etkisinin bir sonucu olarak ortaya çıktığını fark eder.
Detaylarına değinilmeden asit yağmurları ile ozon tabakasının incelmesi olaylarına değinilir.
ÇEİD.4.3. Küresel iklim değişikliği ile küresel ısınma arasındaki ilişkiyi açıklar.
a) Küresel iklim değişikliği ile küresel ısınmanın farklı kavramlar olduğu üzerinde durulur.
b) İklim krizi kavramına değinilir.
ÇEİD.4.4. Küresel iklim değişikliğinin etkilerini örnek olaylar üzerinden yorumlar.
a) Biyoçeşitliliğin azalması, buzulların erimesi ve deniz seviyesinde yükselme, kıyı ekosisteminin
değişmesi, göllerin kuruması, sucul ortamların kimyasal yapısının değişmesi, temiz su
kaynaklarının azalması, hayvanların göç ve üreme zamanlarının değişmesi vb. sorunlar örnek
olaylar üzerinden öğrenciye hissettirilir.
b) Küresel iklim değişikliğinin neden olduğu olayların birbiri ile ilişkisine değinilir.
ÇEİD.4.5. Küresel iklim değişikliğinin doğrudan ya da dolaylı olarak neden olduğu afetleri etkileriyle
birlikte açıklar.
a) Sel, taşkın, heyelan, müsilaj, yangın, ormansızlaşma, kuraklık, kıyı erozyonu, çölleşme,
kasırga, hortum, küresel açlık, salgın hastalıklar vb. afetlere değinilir.
b) Afet öncesinde alınması gereken önlemlere değinilir.
c) Yaşanmış bir afet üzerinden afet sırası ve sonrasında yapılması gerekenler tartışılır.

ÇEİD.5. ÜNİTE: İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE TÜRKİYE
Bu ünitede öğrencilerin iklim değişikliğinin Türkiye’deki etkileri konusunda bilgi kazanmaları, iklim
değişikliği ile mücadelede ulusal ve uluslararası çalışmaların önemini fark etmeleri, iklim değişikliğinin
etkilerini azaltma ile ilgili sorumluluk almaları ve konuyla ilgili projeler üretmeleri amaçlanmaktadır.
Önerilen Süre: 12 ders saati
Konu/Kavramlar: Türkiye’de iklim değişikliği, ulusal ve uluslararası çalışmalar, toplumsal farkındalık
ÇEİD.5.1. İklim değişikliğinin Türkiye’deki mevcut ve olası etkilerini fark eder.
a) Türkiye’nin, diğer nedenlerin yanı sıra coğrafi konumu nedeniyle de iklim değişikliğinden
etkilendiğinin fark edilmesi sağlanır.
b) İklim değişikliğinin Türkiye’deki tarım ve hayvancılık faaliyetleri, biyoçeşitlilik, turizm ve
ekonomi gibi alanlar üzerindeki etkilerinin tartışılması sağlanır.
ÇEİD.5.2. Türkiye’de iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik ulusal ve uluslararası çalışmaların önemini
tartışır.
a) Küresel iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik Paris Anlaşması gibi uluslararası anlaşmalara
değinilir.
b) Küresel iklim değişikliğinin önlenmesine yönelik ulusal düzeyde çalışmalar yapan kurum ve
kuruluşların faaliyetlerine değinilir.
ÇEİD.5.3. İklim değişikliğinin Türkiye’deki etkilerini azaltmaya yönelik önlemlere örnekler verir.
Tüketim alışkanlığının değiştirilmesi, toplu taşıt kullanımının yaygınlaşması, yenilenebilir enerji
kaynaklarına yönelim, geri dönüşüm, ormanların korunması vb. karbon salımını etkileyen
konulara değinilir.
ÇEİD.5.4.Türkiye’de iklim değişikliğiyle mücadele ile ilgili, yakın çevresini bilgilendirme sürecindeki
sorumluluklarının farkında olur.
Öğrencilerin yakın çevresini bilgilendirmek amacıyla sunum, afiş, poster, broşür vb. materyaller
hazırlaması beklenir.
ÇEİD.5.5. İklim değişikliğinin Türkiye’deki etkilerini azaltmaya yönelik toplumsal farkındalık oluşturacak
proje/projeler tasarlar.
ÇEİD.6. ÜNİTE: SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA VE ÇEVRE DOSTU TEKNOLOJİLER
Bu ünitede öğrencilerin sürdürülebilir kalkınmanın çevresel, ekonomik ve sosyal sistemler
arasındaki etkileşime bağlı olduğunu anlamaları; bugünkü nesil ile gelecek nesillerin bireysel ve
toplumsal refahının bu sistemlerle ilişkisini fark ederek çevre sorunlarına çözüm geliştirmeleri
amaçlanmaktadır.
Önerilen Süre: 16 ders saati
Konu/Kavramlar: sürdürülebilir kalkınma, su okuryazarlığı, geri dönüşüm, bilinçli tüketim, tasarruf,
kariyer bilinci
ÇEİD.6.1. Günlük hayatında istek ve ihtiyaçlarını karşılarken gelecek nesillerin de gereksinimlerini
dikkate alarak hareket etmesi gerektiğini fark eder.
Kendine yeten, istek ve ihtiyaçlarını ayırabilen, atıklarını çevreye zarar vermeden dönüştürebilen,
temiz enerjiyi kullanmayı tercih eden, sürdürülebilir yaşam şekillerini fark etmeleri beklenir.

ÇEİD.6.2. Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımının önemini fark eder.
a) Suyun canlılar için önemi belirtilerek su okuryazarlığına değinilir.
b) Su okuryazarlığı; su tasarrufu, su yönetimi, su kaynaklarının temiz tutulması, tarımsal sulama
vb. boyutlarına kısaca değinilir.
ÇEİD.6.3. Kaynakların sürdürülebilir kullanımının kalkınmaya etkisini araştırma verilerine dayalı olarak
tartışır.
Çevre okuryazarlığı, su okuryazarlığı, tarım okuryazarlığı, gıda okuryazarlığı, finansal
okuryazarlık kavramlarına değinilir.
ÇEİD.6.4. Sürdürülebilir kalkınma açısından geri dönüşümün ve geri kazanımın önemini açıklar.
a) Geri dönüşüm ve geri kazanım arasındaki farklara değinilir.
b) Sıfır atık projesi ve atık değerlendirme ile ilgili yapılan projelere değinilir.
ÇEİD.6.5. Atık malzemelerden yararlanarak bir ileri dönüşüm ürünü tasarlar.
İleri dönüşüm kapsamında çeşitli atıklardan yararlanılarak bir ürün tasarlaması sağlanır.
ÇEİD.6.6. Türkiye ve dünyadaki sürdürülebilir kalkınmayı destekleyen örnekler sunar.
a) Çevre dostu teknolojileri de kapsayan önerilere yer verilmesi beklenir.
b) Sürdürülebilirliği destekleyen sakin şehirler, ekolojik köyler, sürdürülebilir okul vb. kavramlara
değinilir.
c) Geçmişten günümüze çevreyi korumaya yönelik, tarihte iz bırakan uygulamalardan örnekler
verilir.
ÇEİD.6.7. Gerçek hayat sorununa yönelik sürdürülebilir kalkınma bilincine dayalı çözüm içeren bir proje
tasarlar.
Sürdürülebilir enerji, ulaşım, üretim, tüketim, doğal kaynakların yönetimi, nüfus ve göç gibi
kavramlara değinilir.
ÇEİD.6.8. Çevre, iklim ve sürdürülebilir kalkınma ile ilgili farklı kariyer alanlarına örnekler verir.
Yeşil istihdam sahaları üzerinden yeşil mesleklere değinilir. Gelecekte ihtiyaç duyulabilecek yeşil
meslekler konusunda öğrencilerin fikirleri alınır.