TÜRKİYE TARİHİ (IX. – XIV. YÜZYIL )
1.Anadolu’ya Türk Akınları : Çok eski çağlardan bu yana çeşitli Türk boyları zaman zaman Anadolu’ya akınlar yapmışlardı. Ancak Anadolu’ya ciddi manada ve yerleşmek amacı ile yapılan Türk Akınları Büyük selçuklu Devleti döneminde başlamıştır. 1015 yılında Çağrı Bey zamanında başlayan Anadolu ‘ya Türk akınları şiddetlenerek artmıştır. Tuğrul Bey döneminde Anadolu ‘nun fethi ile görevlendirilen “ Kutalmış “ ve “ İbrahim Yinal “ zamanında Bizans ile ilk savaş yapılmış ve bu savaş Türk ordusu tarafından kazanılmıştır.( Pasinler Savaşı-1408 – İlk Bizans –Türk Savaşı)
Sultan Alparslan döneminde de Türk akınları daha da şiddetlenerek artmıştır. Sultan Alparslan döneminde Türk tarihi açısından büyük önem taşıyan Malazgirt Meydan Savaşı yapılmıştır. 1071 yılında Bizans Devleti ile yapılan Malazgirt Savaşı nın kazanılması ile Anadolu’nun kapıları ( Bak oğlum, bu ahır kapısı dil ona göre!! ) Türklere açılmıştır. Sultan Alparslan Malazgirt Savaşını kazandıktan sonra Anadolu ‘nun fethi için bir grup Türk komutanı görevlendirmişti. Anadolu’nun fethi ile görevlendirilen bu komutanlar kısa sürede Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçirdiler. Türk komutanlar ele geçirdikleri yerlerde kendi adlarını taşıyan beylikler kurmuşlardır. Ancak bu beylikler tamamen bağımsız hareket edemiyorlardı .Büyük Selçuklu devletine bağlı idiler.
2. ANADOLU’DA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ( BEYLİKLERİ )
A. DANİŞMENTLİLER
Kurucusu : Danişment Gazi
Kurulduğu Yer : Merkezi Sivas olmak üzere , Amasya,Tokat, Kayseri, Malatya bölgesinde kurulmuştur.
Önemi: Anadolu’da kurulan ilk beylikler arasında en güçlüsü idi.
Yıkılışı : Anadolu Seçluklu devleti tarafından yıkılmıştır.
B. SALTUKLULAR
Kurucusu . Ebul Kasım. Ancak en ünlü sultanları İzzettin Saltuk ‘tur. Beyliğe adını vermiştir.
Kurulduğu Yer . Erzurum
Önemi : Anadolu’da kurulan İlk Türk Beyliğidir.( 1072 )
Yıkılışı : Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
C. MENGÜCEKLER
Kurucusu : Mengücek Gazi
Kurulduğu Yer : Erzincan, Kemah, Divriği. Beylik daha sonra Erzincan ve Divriği kolu olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Yıkılışı . Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
D. ARTUKLULAR
Artuk Bey’in oğulları tarafından Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da kurulmuştur. Üç ayrı kola ayrılmıştır. Bunlar :
d.1. Hasankeyf ( Hısn-ı keyfa ) Artukluları : Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
d.2. Harput Artukluları : Elazığ’da kurulmuştur. Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
d.3. Mardin Artukluları : Mardin de kurulan Artukluların bu kolu en uzun süre yaşayan koldur. Karakoyunlar tarafından yıkılmıştır. Mardin Artuklular nın uzun yaşamasında Mardin Kalesinin savunmaya elverişli olmasının büyük bir etkisi vardır.
E. SÖKMENLİLER ( AHLATŞAHLAR )
Kurucusu: Sökmen Bey Kurulduğu yer : Ahlat Yıkılışı : Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
F. DİLMAÇOĞULLARI
Kurucusu : Dilmaç oğlu Mehmet Bey Kurulduğu Yer : Bitlis Yıkılışı . Akkoyunlar
G. İNALOĞULLARI
Kurucusu : İnal Bey Kurulduğu Yer : Diyarbakır Yıkılışı : Eyyubiler
H. ÇUBUKOĞULLARI
Kurucusu : Çubuk Bey Kurulduğu Yer : Harput ( Elazığ ) Yıkılışı :Artuklular
I. İNANÇOĞULLARI
Kurucusu:...... Kurulduğu Yer
enizli Yıkılışı : Germiyanoğulları
İ. ÇAKA BEY İzmir ve çevresinde bir beylik kuran Çaka Bey bilinen ilk Türk denizcisidir. Kurduğu donanma ile Bizans’a saldırılar yapmış, Ege adalarının bir kısmını ele geçirmiştir. Çaka Bey Balkanlardaki Peçenek ve Kuman Türkleri ve Anadolu Selçuklu devleti ile anlaşarak Bizans’a karşı ortak bir saldırı planı yapmış ancak ,Bizans Devleti Çaka Bey’in bu planını farkederek , Çaka Bey ile Anadolu Selçuklu Devleti Sultan’ı I. Kılıçaslan’ın arasını açarak onu öldürtmüştür.
TÜRKİYE ( ANADOLU ) SELÇUKLU DEVLETİ
Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu “Kutalmış Oğlu Süleyman Şah”tır. Süleyman Şah diğer Türk komutanlar gibi Anadolu ‘nun fethi ile görevlendirilmişti. Süleyman Şah kısa sürede Bizans’ın zayıf durumundan yararlanarak Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçirdi. İstanbul yakınlarına kadar ilerledi. İznik şehrini başkent yaptı. Süleyman Şah Halep şehrini almak isteyince Suriye Selçuklu devleti ile arası açıldı. İki devlet arasında yapılan savaşta Süleyman Şah öldü. Anadolu selçuklu Devleti bir süre hükümdarsız kaldı . Melikşah’ın yanında kalan ,Süleyman Şah’ın oğlu Kılıçarslan , Melikşah ölünce İznik’e gelerek Anadolu Selçuklu Devleti’ni yeniden kurdu. I. Kılıçarslan döneminde haçlı seferleride başladı.
I. Kılıçarslan’dan sonra başa I. Mesut daha sonra da II. Kılıçarslan geçti. II. Kılıçarslan döneminde haçlı seferlerinden yararlanmak isteyen Bizans Devleti ,Türkleri haçlılarla uğraşırken sıkıştırıp anadolu ‘yu yeniden ele geçirmeyi planladı. Bu amaçla toplanan Bizans ordusu ile Türk ordusu arasında Eğridir gölü yakınlarında yapılan “ Miryakefelon “savaşını Türk ordusu kazandı. Bu savaşın kazanılması ile Türkler Anadolu’ya kesin olarak yerleştiler.
NOT 1: Malazgirt savaşı ile Anadolu’nun kapısın açan Türkler ; Miryakefelon savaşı ile Anadolu’nun tapusunu aldılar.
II. Kılıçarslan’dan sonra başa I. Gıyaseddin KEYHUSREV geçti. I. Gıyaseddin KEYHUSREV ile Anadolu Selçuklu devleti yükselme dönemine girmiş oldu. Bu dönemde özellikle denizcilik alanında önemli gelişmeler oldu. Samsun, Antalya gibi liman şehirleri ele geçirildi. I. Gıyaseddin KEYHUSREV ‘den sonra başa I. İzzeddin KEYKAVUS daha sonra da I. Alaeddin KEYKUBAT geçti.
I. Alaeddin KEYKUBAT döneminde Türkiye Selçuklu Devleti her alanda en güçlü dönemini yaşadı. Alanya alınarak burada bir tersane yaptırıldı. Kırım Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlandı. Artukoğulları ve Mengücekliler Beylikleri egemenlik altına alındı.
YASSIÇEMEN SAVAŞI : Orta Asya’da Moğol tehlikesi karşısında Doğu Anadolu’ya sığınan Harzemşahlar bu bölgede hakimiyet kurmak isteyince Anadolu Selçuklu Devleti ile arası açıldı. İki Türk devleti 1230 yılında karşı karşıya geldi. Yapılan savaşı Anadolu Selçuklu Devleti kazandı.
I. Aleaddin Keykubat oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından zehirletilerek öldürülünce Anadolu Selçuklu Devleti’nin yükselme dönemi sona ermiş oldu. II. Gıyaseddin Keyhüsrev ile birlikte gerileme dönemi başlamaya başladı. Doğudan gelen Moğol tehlikesine karşı önlem almayan II. Gıyaseddin Keyhüsrev Moğolları cesaretlendirdi.
NOT : Moğolların Anadolu’yu işgal etmelerinde o dönemde çıkan Baba İshak isyanı da etkili olmuştur.
KÖSEDAĞ SAVAŞI : Moğollar doğudan Anadolu’yu istila etmeye başlayınca II. Gıyaseddin Keyhüsrev Sivas yakınlarında Moğollarla savaşmaya karar verdi. Yapılan savaşı Moğollar kazandı. (1243 ) Kösedağ savaşını kaybeden Anadolu Selçuklu devleti Moğolların egemenliği altına girdi.
Moğollar Anadolu’yu kendilerine bağlı bir eyalet haline getirdiler. İstedikleri kişiyi sultan yaptılar. Moğol baskısından bunalan Anadolu Türk Beyleri ,Memluk Sultanı Baybars’ı yardıma çağırdı. Baybars Anadolu’ya girerek Moğolları yenilgiye uğratsa da kesin sonuç alamadı. Anadolu’da Moğol baskısı giderek arttı. II. Mesut’un 1308 yılında ölümü ile birlikte Anadolu Selçuklu Devleti yıkılmış oldu.
NOT : Moğollar ( İlhanlılar ) , her ne kadar Anadolu’yu işgal etseler de hiçbir zaman tam anlamı ile bir otorite kuramadılar.
ANADOLU SELÇUKLULARI SONRASI KURULAN BEYLİKLERİ
Anadolu’daki ilk Türk Devleti’nin yıkılması ile meydana gelen otorite boşluğu sonucunda Anadolu’nun değişik yerlerinde çeşitli Türk beylikleri kurulmuştur. Beyliklerin isimleri ve kuruluş yerleri şunlardır:
1.Osmanlı Beyliği-Söğüt,Domaniç-1299
2.Karaman Beyliği-Konya,Karaman
3.Germiyan Beyliği-Kütahya ve çevresi
4.Candarlı Beyliği-Kastamonu,Sinop
5.Aydınoğulları-Aydın,İzmir
6.Saruhanoğulları-Manisa ve çevresi
7.Menteşeoğulları-Muğla ve çevresi
8.Karesioğulları-Çanakkale,Balıkesir
9.Ramazanoğulları-Adana ve çevresi
10.Dulkadiroğulları-Kahramanmaraş,Elbistan,Malatya
11.Eretna Beyliği-Sivas,Kayseri
12. Eşrefoğulları-Beyşehir
13. Tacettinoğulları-Tokat-Niksar
OSMANLI BEYLİĞİ
Osmanlı Beyliği ni kuranlar Oğuz Türkleri’nin Bozok koluna mensup Kayı boyudur.Osmanlı Beyliği, Bilecik ilimizin Söğüt ilçesi merkezli bir uç beyliği idi.Anadolu Selçuklu Devleti, Osmanlı Beyliği ni Bizans sınırına yerleştirmiş bir anlamda sınır koruma da görevli bir uç beyliği konumundaydı. Önceleri Anadolu Selçuklu devleti egemenliğinde olan beylik, 1299 yılında OSMAN GAZİ döneminde bağımsız olmuştur.
KARAMAN BEYLİĞİ
Anadolu Selçuklu Devleti sonrası kurulan Türk Beylikleri nin en güçlüsü idi. Oğuz Türkleri nin Bozok koluna mensup Avşar boyu tarafından kurulmuştur. Konya-Karaman merkezli bu beylik kendisini Anadolu Selçuklu Devleti ‘nin devamı kabul ediyordu. Bu durum Osmanlı Beyliği ile arsında uzun yıllar sürecek mücadeleye neden olmuştur. Karamanoğlu Mehmet Bey 1277 yılında Türkçe’yi resmi dil ilan ederek Türk dili ve Türk kültürü açısından çok önemli bir gelişim sağlamıştır.
KARESİ BEYLİĞİ :Osmanlı Beyliğine kendi isteği ile katılan ilk Türk Beyliğidir. Karesi Beyliğinin katılması ile osmanlı Devleti ilk donanmasına sahip oldu.
RAMAZANOĞULLARI BEYLİĞİ : Osmanlı Devletine katılan son Türk Beyliğidir. ( 1608 yılında )
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET
1.Devlet Yönetimi
a. Sultan: Devleti yöneten kişi.
b. Melik: Sultanın erkek çocuklarına verilen isim.
c. Atabey : Melikleri yetiştirmekle görevli uzman eğitimciler.
d. Divan : Devlet işlerinin görüşülüp karar bağlandığı yer.
e. Müstevfi : Maliye işlerinden sorumlu görevli
f. Pervane : Dirliklerin ( Tımar ) dağıtılmasından sorumlu görevli
g. Müşrif : Hukuk ve askeri işler dışındaki devlet işlerinden sorumlu görevli
h. Ariz : Ordunun ihtiyaçlarının karşılanmasından sorumlu görevli
i. Emir-i dad . Adalet işlerine bakan görevli
2. Dil ve Edebiyat
Anadolu Selçuklu Devleti döneminde devletin resmi dili Arapça, edebiyat dili Farsça ,halkın dili ise Türkçe idi. Bu dönemde edebiyat üç bölüme ayrılmıştı.
a. Halk Edebiyatı
b. Tasavvuf Edebiyatı
c. Divan Edebiyatı
Dönemin Türk Kültür tarihinde yer etmiş en önemli kişileri, Mevlana Celaleddin Rumi, Hacı Bektaşi Veli ve Yunus Emre ‘dir. Türk Kültür tarihinde çok önemli bir yere sahip olan bu kişiler Anadolu halkı üzerinde derin izler bırakmış ve etkileri günümüze kadar ulaşmıştır.
NOT : Anadolu Selçuklu Devleti döneminin en önemli şehirleri Konya ,Erzurum, Sivas , Niğde ve Kayseri olmuştur. Anadolu Selçuklu devletine ait eserlerin büyük bir çoğunluğu da bu şehirlerdedir.
1.Anadolu’ya Türk Akınları : Çok eski çağlardan bu yana çeşitli Türk boyları zaman zaman Anadolu’ya akınlar yapmışlardı. Ancak Anadolu’ya ciddi manada ve yerleşmek amacı ile yapılan Türk Akınları Büyük selçuklu Devleti döneminde başlamıştır. 1015 yılında Çağrı Bey zamanında başlayan Anadolu ‘ya Türk akınları şiddetlenerek artmıştır. Tuğrul Bey döneminde Anadolu ‘nun fethi ile görevlendirilen “ Kutalmış “ ve “ İbrahim Yinal “ zamanında Bizans ile ilk savaş yapılmış ve bu savaş Türk ordusu tarafından kazanılmıştır.( Pasinler Savaşı-1408 – İlk Bizans –Türk Savaşı)
Sultan Alparslan döneminde de Türk akınları daha da şiddetlenerek artmıştır. Sultan Alparslan döneminde Türk tarihi açısından büyük önem taşıyan Malazgirt Meydan Savaşı yapılmıştır. 1071 yılında Bizans Devleti ile yapılan Malazgirt Savaşı nın kazanılması ile Anadolu’nun kapıları ( Bak oğlum, bu ahır kapısı dil ona göre!! ) Türklere açılmıştır. Sultan Alparslan Malazgirt Savaşını kazandıktan sonra Anadolu ‘nun fethi için bir grup Türk komutanı görevlendirmişti. Anadolu’nun fethi ile görevlendirilen bu komutanlar kısa sürede Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçirdiler. Türk komutanlar ele geçirdikleri yerlerde kendi adlarını taşıyan beylikler kurmuşlardır. Ancak bu beylikler tamamen bağımsız hareket edemiyorlardı .Büyük Selçuklu devletine bağlı idiler.
2. ANADOLU’DA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ( BEYLİKLERİ )
A. DANİŞMENTLİLER
Kurucusu : Danişment Gazi
Kurulduğu Yer : Merkezi Sivas olmak üzere , Amasya,Tokat, Kayseri, Malatya bölgesinde kurulmuştur.
Önemi: Anadolu’da kurulan ilk beylikler arasında en güçlüsü idi.
Yıkılışı : Anadolu Seçluklu devleti tarafından yıkılmıştır.
B. SALTUKLULAR
Kurucusu . Ebul Kasım. Ancak en ünlü sultanları İzzettin Saltuk ‘tur. Beyliğe adını vermiştir.
Kurulduğu Yer . Erzurum
Önemi : Anadolu’da kurulan İlk Türk Beyliğidir.( 1072 )
Yıkılışı : Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
C. MENGÜCEKLER
Kurucusu : Mengücek Gazi
Kurulduğu Yer : Erzincan, Kemah, Divriği. Beylik daha sonra Erzincan ve Divriği kolu olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Yıkılışı . Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
D. ARTUKLULAR
Artuk Bey’in oğulları tarafından Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da kurulmuştur. Üç ayrı kola ayrılmıştır. Bunlar :
d.1. Hasankeyf ( Hısn-ı keyfa ) Artukluları : Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
d.2. Harput Artukluları : Elazığ’da kurulmuştur. Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
d.3. Mardin Artukluları : Mardin de kurulan Artukluların bu kolu en uzun süre yaşayan koldur. Karakoyunlar tarafından yıkılmıştır. Mardin Artuklular nın uzun yaşamasında Mardin Kalesinin savunmaya elverişli olmasının büyük bir etkisi vardır.
E. SÖKMENLİLER ( AHLATŞAHLAR )
Kurucusu: Sökmen Bey Kurulduğu yer : Ahlat Yıkılışı : Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
F. DİLMAÇOĞULLARI
Kurucusu : Dilmaç oğlu Mehmet Bey Kurulduğu Yer : Bitlis Yıkılışı . Akkoyunlar
G. İNALOĞULLARI
Kurucusu : İnal Bey Kurulduğu Yer : Diyarbakır Yıkılışı : Eyyubiler
H. ÇUBUKOĞULLARI
Kurucusu : Çubuk Bey Kurulduğu Yer : Harput ( Elazığ ) Yıkılışı :Artuklular
I. İNANÇOĞULLARI
Kurucusu:...... Kurulduğu Yer
enizli Yıkılışı : Germiyanoğulları İ. ÇAKA BEY İzmir ve çevresinde bir beylik kuran Çaka Bey bilinen ilk Türk denizcisidir. Kurduğu donanma ile Bizans’a saldırılar yapmış, Ege adalarının bir kısmını ele geçirmiştir. Çaka Bey Balkanlardaki Peçenek ve Kuman Türkleri ve Anadolu Selçuklu devleti ile anlaşarak Bizans’a karşı ortak bir saldırı planı yapmış ancak ,Bizans Devleti Çaka Bey’in bu planını farkederek , Çaka Bey ile Anadolu Selçuklu Devleti Sultan’ı I. Kılıçaslan’ın arasını açarak onu öldürtmüştür.
TÜRKİYE ( ANADOLU ) SELÇUKLU DEVLETİ
Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu “Kutalmış Oğlu Süleyman Şah”tır. Süleyman Şah diğer Türk komutanlar gibi Anadolu ‘nun fethi ile görevlendirilmişti. Süleyman Şah kısa sürede Bizans’ın zayıf durumundan yararlanarak Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçirdi. İstanbul yakınlarına kadar ilerledi. İznik şehrini başkent yaptı. Süleyman Şah Halep şehrini almak isteyince Suriye Selçuklu devleti ile arası açıldı. İki devlet arasında yapılan savaşta Süleyman Şah öldü. Anadolu selçuklu Devleti bir süre hükümdarsız kaldı . Melikşah’ın yanında kalan ,Süleyman Şah’ın oğlu Kılıçarslan , Melikşah ölünce İznik’e gelerek Anadolu Selçuklu Devleti’ni yeniden kurdu. I. Kılıçarslan döneminde haçlı seferleride başladı.
I. Kılıçarslan’dan sonra başa I. Mesut daha sonra da II. Kılıçarslan geçti. II. Kılıçarslan döneminde haçlı seferlerinden yararlanmak isteyen Bizans Devleti ,Türkleri haçlılarla uğraşırken sıkıştırıp anadolu ‘yu yeniden ele geçirmeyi planladı. Bu amaçla toplanan Bizans ordusu ile Türk ordusu arasında Eğridir gölü yakınlarında yapılan “ Miryakefelon “savaşını Türk ordusu kazandı. Bu savaşın kazanılması ile Türkler Anadolu’ya kesin olarak yerleştiler.
NOT 1: Malazgirt savaşı ile Anadolu’nun kapısın açan Türkler ; Miryakefelon savaşı ile Anadolu’nun tapusunu aldılar.
II. Kılıçarslan’dan sonra başa I. Gıyaseddin KEYHUSREV geçti. I. Gıyaseddin KEYHUSREV ile Anadolu Selçuklu devleti yükselme dönemine girmiş oldu. Bu dönemde özellikle denizcilik alanında önemli gelişmeler oldu. Samsun, Antalya gibi liman şehirleri ele geçirildi. I. Gıyaseddin KEYHUSREV ‘den sonra başa I. İzzeddin KEYKAVUS daha sonra da I. Alaeddin KEYKUBAT geçti.
I. Alaeddin KEYKUBAT döneminde Türkiye Selçuklu Devleti her alanda en güçlü dönemini yaşadı. Alanya alınarak burada bir tersane yaptırıldı. Kırım Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlandı. Artukoğulları ve Mengücekliler Beylikleri egemenlik altına alındı.
YASSIÇEMEN SAVAŞI : Orta Asya’da Moğol tehlikesi karşısında Doğu Anadolu’ya sığınan Harzemşahlar bu bölgede hakimiyet kurmak isteyince Anadolu Selçuklu Devleti ile arası açıldı. İki Türk devleti 1230 yılında karşı karşıya geldi. Yapılan savaşı Anadolu Selçuklu Devleti kazandı.
I. Aleaddin Keykubat oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından zehirletilerek öldürülünce Anadolu Selçuklu Devleti’nin yükselme dönemi sona ermiş oldu. II. Gıyaseddin Keyhüsrev ile birlikte gerileme dönemi başlamaya başladı. Doğudan gelen Moğol tehlikesine karşı önlem almayan II. Gıyaseddin Keyhüsrev Moğolları cesaretlendirdi.
NOT : Moğolların Anadolu’yu işgal etmelerinde o dönemde çıkan Baba İshak isyanı da etkili olmuştur.
KÖSEDAĞ SAVAŞI : Moğollar doğudan Anadolu’yu istila etmeye başlayınca II. Gıyaseddin Keyhüsrev Sivas yakınlarında Moğollarla savaşmaya karar verdi. Yapılan savaşı Moğollar kazandı. (1243 ) Kösedağ savaşını kaybeden Anadolu Selçuklu devleti Moğolların egemenliği altına girdi.
Moğollar Anadolu’yu kendilerine bağlı bir eyalet haline getirdiler. İstedikleri kişiyi sultan yaptılar. Moğol baskısından bunalan Anadolu Türk Beyleri ,Memluk Sultanı Baybars’ı yardıma çağırdı. Baybars Anadolu’ya girerek Moğolları yenilgiye uğratsa da kesin sonuç alamadı. Anadolu’da Moğol baskısı giderek arttı. II. Mesut’un 1308 yılında ölümü ile birlikte Anadolu Selçuklu Devleti yıkılmış oldu.
NOT : Moğollar ( İlhanlılar ) , her ne kadar Anadolu’yu işgal etseler de hiçbir zaman tam anlamı ile bir otorite kuramadılar.
ANADOLU SELÇUKLULARI SONRASI KURULAN BEYLİKLERİ
Anadolu’daki ilk Türk Devleti’nin yıkılması ile meydana gelen otorite boşluğu sonucunda Anadolu’nun değişik yerlerinde çeşitli Türk beylikleri kurulmuştur. Beyliklerin isimleri ve kuruluş yerleri şunlardır:
1.Osmanlı Beyliği-Söğüt,Domaniç-1299
2.Karaman Beyliği-Konya,Karaman
3.Germiyan Beyliği-Kütahya ve çevresi
4.Candarlı Beyliği-Kastamonu,Sinop
5.Aydınoğulları-Aydın,İzmir
6.Saruhanoğulları-Manisa ve çevresi
7.Menteşeoğulları-Muğla ve çevresi
8.Karesioğulları-Çanakkale,Balıkesir
9.Ramazanoğulları-Adana ve çevresi
10.Dulkadiroğulları-Kahramanmaraş,Elbistan,Malatya
11.Eretna Beyliği-Sivas,Kayseri
12. Eşrefoğulları-Beyşehir
13. Tacettinoğulları-Tokat-Niksar
OSMANLI BEYLİĞİ
Osmanlı Beyliği ni kuranlar Oğuz Türkleri’nin Bozok koluna mensup Kayı boyudur.Osmanlı Beyliği, Bilecik ilimizin Söğüt ilçesi merkezli bir uç beyliği idi.Anadolu Selçuklu Devleti, Osmanlı Beyliği ni Bizans sınırına yerleştirmiş bir anlamda sınır koruma da görevli bir uç beyliği konumundaydı. Önceleri Anadolu Selçuklu devleti egemenliğinde olan beylik, 1299 yılında OSMAN GAZİ döneminde bağımsız olmuştur.
KARAMAN BEYLİĞİ
Anadolu Selçuklu Devleti sonrası kurulan Türk Beylikleri nin en güçlüsü idi. Oğuz Türkleri nin Bozok koluna mensup Avşar boyu tarafından kurulmuştur. Konya-Karaman merkezli bu beylik kendisini Anadolu Selçuklu Devleti ‘nin devamı kabul ediyordu. Bu durum Osmanlı Beyliği ile arsında uzun yıllar sürecek mücadeleye neden olmuştur. Karamanoğlu Mehmet Bey 1277 yılında Türkçe’yi resmi dil ilan ederek Türk dili ve Türk kültürü açısından çok önemli bir gelişim sağlamıştır.
KARESİ BEYLİĞİ :Osmanlı Beyliğine kendi isteği ile katılan ilk Türk Beyliğidir. Karesi Beyliğinin katılması ile osmanlı Devleti ilk donanmasına sahip oldu.
RAMAZANOĞULLARI BEYLİĞİ : Osmanlı Devletine katılan son Türk Beyliğidir. ( 1608 yılında )
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET
1.Devlet Yönetimi
a. Sultan: Devleti yöneten kişi.
b. Melik: Sultanın erkek çocuklarına verilen isim.
c. Atabey : Melikleri yetiştirmekle görevli uzman eğitimciler.
d. Divan : Devlet işlerinin görüşülüp karar bağlandığı yer.
e. Müstevfi : Maliye işlerinden sorumlu görevli
f. Pervane : Dirliklerin ( Tımar ) dağıtılmasından sorumlu görevli
g. Müşrif : Hukuk ve askeri işler dışındaki devlet işlerinden sorumlu görevli
h. Ariz : Ordunun ihtiyaçlarının karşılanmasından sorumlu görevli
i. Emir-i dad . Adalet işlerine bakan görevli
2. Dil ve Edebiyat
Anadolu Selçuklu Devleti döneminde devletin resmi dili Arapça, edebiyat dili Farsça ,halkın dili ise Türkçe idi. Bu dönemde edebiyat üç bölüme ayrılmıştı.
a. Halk Edebiyatı
b. Tasavvuf Edebiyatı
c. Divan Edebiyatı
Dönemin Türk Kültür tarihinde yer etmiş en önemli kişileri, Mevlana Celaleddin Rumi, Hacı Bektaşi Veli ve Yunus Emre ‘dir. Türk Kültür tarihinde çok önemli bir yere sahip olan bu kişiler Anadolu halkı üzerinde derin izler bırakmış ve etkileri günümüze kadar ulaşmıştır.
NOT : Anadolu Selçuklu Devleti döneminin en önemli şehirleri Konya ,Erzurum, Sivas , Niğde ve Kayseri olmuştur. Anadolu Selçuklu devletine ait eserlerin büyük bir çoğunluğu da bu şehirlerdedir.