- Katılım
- 21 Ocak 2007
- Mesajlar
- 8,558
- Puanları
- 683
- Yaş
- 48
- Konum
- Denizli
- Web sitesi
- www.sosyalbilgiler.biz
HAYATI
İstiklâl Marşı şâiri. 1873 yılında İstanbul'da doğdu. Annesi Emine Şerife Hanım, babası Temiz Tâhir Efendidir. İlk tahsiline Emir Buhâri Mahalle Mektebinde başladı. İlk ve orta öğrenimden sonra Mülkiye Mektebine devam etti. Babasının vefâtı ve evlerinin yanması üzerine mülkiyeyi bırakıp Baytar Mektebini birincilikle bitirdi. Tahsil hayâtı boyunca yabancı dil derslerine ilgi duydu. Fransızca ve Farsça öğrendi. Babasından Arapça dersleri aldı.
Zirâat nezâretinde baytar olarak vazife aldı. Üç dört sene Rumeli, Anadolu ve Arabistan'da bulaşıcı hayvan hastalıkları tedâvisi için bir hayli dolaştı. Bu müddet zarfında halkla temasta bulundu. Âkif'in memuriyet hayatı 1893 yılında başlar ve 1913 târihine kadar devam eder.
Memuriyetinin yanında Ziraat Mektebinde ve Dârulfünûn'da edebiyat dersleri veriyordu.
1893 senesinde Tophâne-i Âmire veznedârı M. Emin Beyin kızı ismet Hanımla evlendi.
Âkif okulda öğrendikleriyle yetinmeyerek, dışarda kendi kendini yetiştirerek tahsilini tamamlamaya, bilgisini genişletmeye çalıştı. Memuriyet hayatına başladıktan sonra öğretmenlik yaparak ve şiir yazarak edebiyat sâhasındaki çalışmalarına devam etti. Fakat onun neşriyat âlemine girişi daha fazla 1908'de İkinci Meşrutiyetin îlânıyla başlar. Bu târihten itibaren şiirlerini Sırât-ı Müstakîm'de neşretmeye başladı.
Âkif, yazı ve şiirlerini hiçbir zaman geçim kaynağı olarak görmedi. Buna rağmen onu memlekete tanıtan, halka sevdiren asıl vasfı şâirliğidir.
Birinci Cihan Harbi sırasında Berlin ve Necid'e (Arabistan) gitti. Çanakkale harbi, onun Berlin seyahati sırasında meydana gelmiş, şâir o günlerin ıstırap ve heyecanını orada yaşamıştır. Şâir, bu iki seyâhatiyle ilgili Berlin Hatıraları ve Necid Çöllerinden Medîne'ye adlı eserlerini yazmıştır. Harbin son senesinde, çok sevdiği dostu İsmail Hakkı İzmirli ile Lübnan'a gitti.
Cihan Harbi 1918'de imzâlanan Mondros Mütârekesi ile nihayete erdikten sonra, galip devletler Türk vatanını parçalamak ve paylaşmak için dört taraftan saldırmağa başlamışlardı. Harpten son derece bitkin bir halde çıkan Türk milleti, vatanını müdâfaa için silâha sarıldı. Âkif, vatan müdâfaasının ehemmiyetini anlatmak için hutbelerle halkı, istiklâlini muhâfaza etmek için savaşmaya çağırdı. Anadolu'da millî mücâdele rûhunun yayılması üzerine, Anadolu'ya iltihâka karar verdi.
İstanbul'dan deniz yoluyla İnebolu'ya çıktı. Oradan Ankara'ya hareket etti. Konya isyanı üzerine Konya'ya gidip, ayaklanmanın bastırılmasında mühim rol oynadı. Sonra tekrar Ankara'ya döndü. Ankara'dan Kastamonu'ya giderek Nasrullah Câmiinde verdiği vaazlar neşredilerek memleketin her tarafına dağıtıldı. Sonra Ankara'ya döndü.
1920 târihinde Burdur Mebusu olarak Birinci Büyük Millet Meclisine seçildi. 17 Şubat 1921 günü İstiklâl Marşı'nı yazdı. Meclis 12 Martta bu marşı kabul etti.
Zaferden sonra İstanbul'a geldi. Abbâs Halîm Paşanın dâveti üzerine 1923'te Mısır'a gitti. O kışı Mısır'da geçirip, baharda döndü. Artık her yıl kışı Mısır'da, yazı İstanbul'da geçiriyordu. Halîm Paşa geçimini karşılamayı taahhüt etti. Ertesi yaz İstanbul'a dönünce Diyanet İşleri Riyâseti tarafından Kur'ân-ı kerîmi tercüme etme vazifesi verildi. Âkif yıllarca çalıştı. Sonunda bu konudaki ilmî kifâyetsizliğini anlayarak vazgeçti.
1926 yılından îtibâren Mısır Üniversitesinde Türkçe dersleri verdi. Derslerden döndükce Kur'ân-ı kerîm tercümesiyle de meşgul oluyordu, fakat bu sırada siroza tutuldu. Önceleri hastalığının ehemmiyetini anlayamadı ve hava değişimiyle geçeceğini zannetti. Lübnan'a gitti. Ağustos 1936'da Antakya'ya geldi. Mısır'a hasta olarak döndü.
Hastalık onu harâb etmiş, bir deri bir kemik bırakmıştı. İstanbul'a geldi. Hastanede yattı, tedâvi gördü. Fakat hastalığın önüne geçilemedi. 27 Aralık 1936 târihinde vefat etti. Kabri Edirnekapı Mezarlığındadır.
Şahsiyeti: Mehmed Âkif'in Sırât-ı Müstakîm ve onun devâmı olan Sebîl-ür-Reşâd mecmuasında çıkan yüz kadar muhtelif makalesi, elli kadar tercümesi ve şiirleri vardır. Fakat Âkif günümüzün hatta Türk târihinin en önde gelen destan şâirlerinden biridir. Şiirleri edebiyat târihimizde büyük önem taşır.
Şiirlerinde bâzan düşünce, bâzan duygu ön plandadır. Aruzu en güzel şekilde kullanan şâirlerdendir. Şiirlerinde bir taraftan hürriyet, doğruluk, samimiyet, vatanseverlik, adâlet, istiklâl gibi ahlâkî kıymetleri telkin ederken, diğer taraftan cemiyetlerin çökme sebebi olan riyakârlık, münâfıklık, korkaklık, dalkavukluk, tembellik, zulüm gibi fenalıklara şiddetle hücûm eder.
Mehmed Âkif yaşadığı devri bütün genişlik ve derinliği ile şiirlerinde yansıtmaya çalışmış bir Türk şâiridir. Yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde Türk milletinin içinde bulunduğu acıları, sevinçleri, ümidleri ve hayal kırıklıklarını manzum bir târih, bir roman, bir hikâye, bir destan havası içinde anlatmaya çalışmıştır. Eserlerindeki kişiler de aydın, cahil, yobaz, züppe, şehirli, dinli, dinsiz, sarhoş, gariban, külhanbeyi vs. gibi cemiyetin hemen her kesiminden insanlardır. Çevre olarak da saray, konak, câmi, sokak, bayram yeri, mevlit cemiyeti, savaş yeri, mahalleler, köhne evlerin odaları, oteller vs. şeklinde yaşadığı devrin bütün husûsiyetlerini aksettiren yerleri seçmiştir. Çalışma tarzı olarak, önce görüp incelemeyi, not ederek veya aklında tutarak ve sonra şiir taslakları kurup, onun üzerinde çalışmayı prensib edinmiştir. Müşâhade ve kompozisyona büyük önem vermiştir. Şiirinde kapalılık yok gibidir. Her şeyi açık açık yazmaya çalışmış, mübhem duygulardan, yüce ve fizik ötesi mefhumlardan ve süslü hayallerden uzak durmuştur. Kişilerini ve çevreyi resimvâri ve heykelvâri tasvirlerle anlatmıştır. Mehmed Âkif, muhtevâ yönünden edebî ekollerden realist, biçim verdiği değer bakımından parnasçı ve bâzı şiirlerinde de naturalist bir hava içindedir. Şiirlerinde şahsî üzüntüleri, arzu ve istekleri yok gibidir. Toplumun dertlerini konu edinmiş, onlar adına gülmeye ve ağlamaya çalışmıştır. Kötülerle, fakirlikle ve gerilikle mücadele esas gâyesidir.
Âkif, ahlâksız edebiyata düşmandır. Samimiyetsiz, sahte ve taklitçi olanları sevmemiştir. Şiirlerinde halk deyimleri, atasözleri, halk kelimeleri bol bol yer alır.
Şiirleri manzum hikâyeler, hitâbet şiirleri, lirik şiirler ve taşlama şiirleri şeklinde sınıflandırılabilir. Bunlardan manzum hikâyeleri sosyal konulu, hitâbet şiirleri didaktik muhtevalı, lirik şiirleri vatanî, millî ve dînî coşkunluklarla dolu, taşlama şiirleri de şakadan hicve kadar uzanan tenkitleriyle doludur.
Mehmed Âkif şiirlerini çoğunlukla kuralsız nazım şekliyle yazmıştır. Vezin olarak yalnız aruzu kullanmış, ama heceye de karşı olmamıştır. Üslûbu, şiirlerindeki olaydan ve fikirden daha önce göze çarpar. Süse ve yapmacığa kaçmadan yaşayan halk ifâdeleriyle kurulmuş, çekici bir anlatışı vardır. Halk dili ve üslûbunu hemen her şiirinde kullanmasına rağmen, bu konuda en çok muvaffak olduğu eseri Âsım oldu. Bol fiil ve sıfat kullandığı şiirlerinde aşırı sadelikten ve yapma dilden kaçınmış, Servet-i Fününcuların ağır ve cansız lisanından da uzak durmuştur.
Şiirlerinde tahkiye, tasvir, hitap, muhâvere gibi bütün anlatım yollarını başarıyla kullanmıştır. Bilhassa muhâvere (karşılıklı konuşma) anlatım yolu onun şiirlerinin en önde gelen özelliklerinden olmuştur. İç âhenk, daha çok lirik şiirlerinde görünür. Fazla mecaz kullanmaktan kaçınmıştır.
Memleketin sosyal meseleleri, şâhit olduğu elem verici olaylar ve çilekeş Anadolu insanlarının hâlini sık sık şiirlerine konu edinerek ele almış, duygu ve düşüncelerini samimi ifâdesiyle dile getirmiş, çâre için çeşitli teklifler öne sürmüştür. Osmanlı Devletinin Tanzimâtın îlânıyla başlayan, meşrutiyet îlânlarıyla devam eden ve İttihat ve Terakki Partisinin iktidârı zamanında son hadde vardırılan yıkılışa götürücü hareketlerle kısa zamanda târih sahnesinden silinmesi, dünyâdaki Müslümanların ilim ve teknikte Avrupa'dan geri kalmış olması ve başsız kalarak herbirinin ayrı ayrı yollar tutup parçalanmaları karşısında, feryâd edici şiirleri vardır.
Mehmed Âkif milletini ve dînini seven, insanlara karşı merhametli bir mizaca sâhip, şâir tabiatının heyecanlarıyla dalgalanan, edebî bakımdan kıymetli şiirlerin yazarı meşhur bir Türk şâiridir. İstiklâl Marşı şâiri olması bakımından da "Millî Şâir" ismini almıştır.
Mehmet Akif Ersoy Kronolojisi
1873
Mehmet Akif İstanbul Fatih Sarıgüzel'de doğdu
1877
Mehmet Akif 4 yaşında mahalle mektebine başladı
13 Şubat 1878
İkinci Abdülhamit Meclis-i Mebusan'ı kapatarak 33 yıl sürecek dönemini başlattı.
1879
Akif, 7 yaşında Emir Buhari İlkokulu'na başladı.
1882
3 yıllık ilkokulu bitirerek, 9 yaşında Rüştiye'ye girdi.
1885
12 yaşında Mekteb-i Mülkiye'nin lise kısmına başladı.
1887
14 yaşında, Mekteb-i Mülkiye'nin yüksek kısmına girdi.
1887-1888
Evleri yandı ve babası öldü.
1888
Akif, 15 yaşında, Baytar Mektebi'ne girdi.
3 Kasım 1892
19 yaşında, bilinen ilk şiirlerinden Desturu yazdı.
14 Aralık 1893
20 yaşında, Baytar Mektebi'ni bitirerek memurluğa başladı.
1894
21 yaşında, İsmet Hanım'la evlendi. Edirne'de gezici görevde bulunuyor.
14 Mart 1895
22 yaşında, yayımlanan ilk şiiri Kur'an'a Hitap Mektep Mecmuası'nda çıktı.
1896
23 yaşında, Beşinci Ordu'ya at satın almak için Adana'ya sonradan Şam'a kadar gitti.
20 Mayıs 1897
Türk-Yunan Savaşı başladı.
1897
Bazı şiirleri Resimli Gazete'de yayımlandı (24 yaşında).
1899
26 Haziran 1903
Hersekli Arif Hikmet manzumesini yazdı.
1905
Rusya'da Çarlığa karşı geniş ayaklanmalar; Muhammed Abduh öldü; Tevfik Fikret Tarih-i Kadimi yazdı. Orman ve Meadin ve Ziraat Nezareti Beşinci Şube Baytar Müfettiş Muavinliği'ne atandı.
4 Ekim 1906
İlk görevinin yanında, (33 yaşında) Halkalı Ziraat Mektebi'ne kompazisyon öğretmeni olarak da atandı.
29 Aralık 1906
Küfe'yi yazdı.
25 Ağustos 1907
(34 yaşında). Çiftlik Ziraat Mektebi Türkçe öğretmenliğine atandı.
28 Ocak 1908
Seyfi Baba'yı yazdı.
23 Temmuz 1908
İkinci Meşrutiyet ilan edildi.
28 Temmuz 1908
Mehmet Akif, İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne kaydoldu.
27 Ağustos 1908
Sebilürreşat'ın ilk sayısı ve Akif'in bu dergide ilk manzumesi Fatih Camii yayımlandı.
11 Kasım 1908
Darülfünun Edebiyat Müderrisliği'ne atandı.
17 Aralık 1908
Meclis-i Mebusan açıldı.
13 Nisan 1909
31 Mart Ayaklanması başladı.
27 Nisan 1909
İkinci Abdülhamit tahttan indirildi. Sultan Reşat padişah oldu.
1911
(38 yaşında). İlk kitabı Safahat Birinci Kitap adıyla yayımlandı.
29 Eylül 1911
Türk-İtalyan Savaşları başladı.
5 Mart 1912
Yazılarının yayınlandığı Sıratı Müstakim, Sebillürreşat olarak adını değiştirdi.
1912
(39 yaşında) Safahat, İkinci Kitap Süleymaniye Kürsüsünde yayımlandı.
15 Ekim 1912
Türk-İtalyan Savaşı sona erdi.
8 Ekim 1912
Balkan Savaşları başladı.
23 Aralık 1912
Akif İstanbul'dan Mısır'a gitti.
6 Ocak 1913
Balkan Savaşları'nı sonuçlandırmak için toplanan Londra Konferansı sonuçsuz olarak dağıldı.
20 Şubat 1913
Akif, Mısır'dan İstanbul'a döndü.
23 Ocak 1913
İttihatçılar Babıâli Baskını'nı düzenleyerek iktidara hakim oldular.
2 Şubat 1913
Akif (40 yaşında). Beyazıt Cami Kürsüsü'nde halkı birliğe ve yurt savunmasına çağırdı.
7 Şubat 1913
Fatih Cami Kürsüsü'nde konuştu.
5 Mart 1913
Edirne teslim oldu.
11 Mayıs 1913
Akif memurluktan istifa etti.
30 Mayıs 1913
Londra Antlaşması'yla Edirne Bulgarlara bırakıldı. Mayıs-Haziran Safahat, Üçüncü Kitap "Hakkın Sesleri" yayımlandı.
29 Haziran 1913
İkinci Balkan Savaşları başladı.
10 Temmuz 1913
Fatih Kürsüsü'nde uzun manzumesi Sebilürreşat'ta yayımlandı.
21 Temmuz 1913
Edirne kurtarıldı.
10 Ağustos 1913
Bükreş Anlaşması'yla Balkan Savaşları sona erdi.
14 Ağustos 1913
Akif'in ilk Tefsir Serifi yayımlandı.
1914
Fatih Kürsüsünde kitap olarak yayımlandı. Yılın ilk aylarında Akif Mısır'a gitti, Medine'ye kadar yolculuk yaptı.
29 Ekim 1914
Türkiye, Birinci Dünya Savaşı'na girdi.
Aralık (?) 1914
Akif (41 yaşında). Almanların elindeki esir Müslüman askerlerine propağanda yapmak amacıyla Almanya'ya gönderildi.
5 Mart 1915
Akif (42 yaşında). Berlin Hatıraları'nı bitirdi.
8 Nisan 1915
Berlin Hatıraları yayımlanmaya başladı.
25 Kasım 1915
Sebiürreşat yayınına 5,5 ay ara verdi.
1916 (ilk Ayları)
Akif (43 yaşında). Teşkilat-ı Mahsusa tarafından Arabistan'a Gezisi 4-5 ay sürdü.
10 Mayıs 1916
5,5 aylık aradan sonra Sebilürreşat yeniden yayımlandı.
26 Ekim 1916
Sebilürreşat 20 ay kadar yeniden kapandı.
1917
Safahat, Beşinci Kitap "Hatıralar" yayımlandı; (44 yaşında) Akif, Lübnan'a geri döndü; Dar-ül Hikmet-ül İslamiye başkatipliğine atandı.
4 Temmuz 1918
Sultan Reşat öldü. Vahdettin tahta geçti.
17 Temmuz 1918
Sebilüreşşat, yeniden yayına başladı.
1918
"Süleymaniye Kürsüsü"ndenin üçüncü basımı, "Hakkın Sesleri ve "Hatıralar"ın ikinci basımları yapıldı.
30 Ekim 1918
Mondros Ateşkes Anlaşması imza edildi.
13 Kasım 1918
İtilaf donanması İstanbul'a geldi.
21 Aralık 1918
Meclis-i Mebusan kapatıldı.
26 Aralık 1918
Akif'in "Hala mı Boğuşmak" manzumesi yayımlandı.
15 Mayıs 1919
İzmir işgal edildi.
19 Mayıs 1919
Mustafa Kemal Paşa, Samsun'a çıktı.
12 Haziran 1919
Sebilürreşat, mandacılığa karşı çıktı.
26 Haziran 1919
Sebilürreşat, Türklerle Arapların ayrılamayacağını yazdı.
23 Temmuz 1919
Erzurum Kongresi açıldı.
4 Eylül 1919
Sivas Kongresi açıldı.
18 Eylül 1919
Akif (46 yaşında). Asım, Sebilürreşat'ta yayımlanmaya başlandı.
12 Ocak 1920
Son Osmanlı Mebuslar Meclisi açıldı.
22 Ocak 1920
(47 yaşında) Dar-ül Hikmet-ül İslamiye üyeliğine atandı.
23 Ocak 1920
Akif Balıkesir'de Zağanos Paşa Camii'nde halkı düşmana ve bozgunculara karşı birlik olmaya çağırdı.
16 Mart 1920
İstanbul İtilaf Devletleri'nce işgal edildi.
11 Nisan 1920
Şeyhülislamlık fetvası yayımlandı. Akif (47 yaşında). İstanbul'dan gizlice Anadolu'ya geçti.
23 Nisan 1920
Büyük Millet Meclisi açıldı.
28 Nisan 1920
Hakimiyeti Milliye Mehmet Akif'in Ankara'ya geldiğini yazdı.
3 Mayıs 1920
Dar-ül Hikmet-ül İslamiye'deki görevine son verildi.
6 Mayıs 1920
Sebilürreşat'ın İstanbul'da son sayısı yayımlandı.
3 Haziran 1920
Biga'da adaylar arasında en yüksek oyu alarak mebus seçildi.
5 Haziran 1920
Burdur Mebusluğu Meclis'te onaylandı.
Haziran 1920 İsyancıları bastırmak üzere Konya'ya gönderildi. Daha sonra Burdur ve Antalya'ya gitti.
15 Temmuz 1920
Mehmet Akif, Meclis'te ant içti. Eşref Edip, Kastamonu'ya geldi.
17 Temmuz 1920
Burdur Mebusluğu'nu tercih ettiğini Meclis Başkanlığı'na bildirdi. (18 Temmuz'da görüşülüp onaylandı.)
4 Ekim 1920
Basın ve Haber alma Genel Müdürlüğü, Meclis Başkanlığı'ndan Akif'in irşat için Kastamonu'ya gönderilmei iznini istedi.
19 Ekim 1920
Kastamonu'ya geldi.
25 Ekim 1920
Batı Cephesi Komutanlığı'nın isteğiyle, Maarif Vekaleti'nin İstiklal Marşı yarışması açtığı haberi Hakimiyeti Milliye'de yayımlandı.
5 Kasım 1920
Açıksöz'de ilk manzumesi yayımlandı: Kır Ağası'nın Rüyası.
5 Kasım 1920
Kastamonu Nasrullah Camii'nde Sevr Anlaşması'nı anlatarak halkı birliğe ve milli mücadeleye çağırdı. Avrupa'ya karşı Moskova yönetimiyle iyi ilişkiler geliştirilmesini savundu.
28 Kasım 1920
Sebilürreşat'ın Anadolu'daki ilk sayısı Kastamonu'da, Akif'in Nasrullah Camii Kanuşmasıy'la yayımlandı.
3 Aralık 1920
Kastamonu ilçelerinde yaptığı konuşmalar neşredilmeye başladı.
24 Aralık 1920
Akif ve Eşref Edip Kastamonu'dan Ankara'ya gitti.
3 Şubat 1921
Sebilürreşat'ın Ankara'da ilk sayısı yayınlandı.
5 Şubat 1921
Maarif Vekili Namdullah Suphi Tanrısever bir mektupla Mehmet Akif'e başvurarak İstiklal Marşı Yarışması'na katılmasını istedi.
8 Şubat 1921
Meclis Kürsüsü'nde tek konuşmasını yaptı. Tevfik Paşa Hükümeti'ne yumuşak bir cevap yazılmasını önerdi. Mustafa Kemal buna karşı çıktı.
10 Şubat 1921
Elcezire Cephesi Komutanı Nihat Paşa, Akif'e bir mektup yazarak Nasrullah Camii Konuşması'nı övdü. Onun Diyarbakır'da kitapçık halinde basıldığını haber verdi.
17 Şubat 1921
İstiklal Marşı Hakimiyeti Milliye ve Sebilürreşat'ta yayımlandı. (Açıksöz'de 21 Şubat tekrar Hakimiyeti Milliye; 14 Mart, Gaye-i Milliye; 26 Mart; Yeni Giresun (?), Öğüt: 29 Şubat!)
26 Şubat 1921
İstiklal Marşı konusu Meclis'e getirildi. Seçimin Meclis genel kurulunda yapılması kararlaştırıldı.
1 Mart 1921
İstiklala Marşı Meclis'in ikinci çalışma yılının açılışında okundu, alkışlarla karşılandı.
12 Mart 1921
(Akif 48 yaşında) İstiklal Marşı Meclis'te tartışılarak kabul edildi.
Mart 1921
Marş için beste yarışması açıldı.
19 Mart 1921
Akif'in de içinde olduğu Anadolu'da bir İslam kongresi için hazırlık kurulu ilk toplantısını yaptı.
1 Nisan 1921
Besteci Ali Rıfat Bey, bestelediği İstiklal Marşı'nı Kadıköy Apollon Tiyatrosu'nda çaldı.
14 Nisan 1921
(15 Nisan'da Sebilürreşet'ta) Süleyman Nazif'e Hakimiyeti Milliye'de yayımlandı.
30 Nisan 1921
Akif'in Afgan elçiliği ziyareti Sebilürreşat'ta neşredildi.
7 Mayıs 1921
"Bülbül" Sebilülreşat'ta yayımlandı.
9 Mayıs 1921
Sebilülreşat-Hükümet ilişkileri Meclis'te tartışıldı.
10 Mayıs 1921
Akif'in de üye olarak gösterildiği Birinci Grup Mustafa Kemal tarafından kuruldu.
23 Ağustos 1921
Sakarya Savaşı başladı ve 13 Eylül'de kazanıldı.
12 Eylül 1921
Akif'in Afgan Elçiliği'ni ziyareti Açıksöz'de yayımlandı.
24 Eylül 1921
(Ali Şükür'ün konuşması) Kayseri'ye taşınan Sebilülreşat'ın buradaki ilk ve tek sayısı ile birlikte yayımlandı.
1 Kasım 1921
İstiklal Marşı'ını bestelenmesi konusu Meclis'te tartışıldı. Genel kurul beste seçiminin İstanbul'da yapılması isteğini reddetti.
19 Kasım 1921
Ali Rıfat Bey'in bestesi Yarın gazetesinde yayımlandı.
10 Aralık 1921
2,5 aylık bir aradan sonra Sebilürreşat yeniden Ankara'da yayımlandı.
31 Aralık 1921
Akif ve arkadaşlarının İstanbul'daki ahlaksızlıkların kınanmasıyla ilgili önergesi tartışılarak kabul edildi.
3 Nisan 1922
(Akif 49 yaşında) "Leyla" Hakimiyeti Milliye'de yayımlandı.
26 Temmuz 1922
Akif, İstiklal Mahkemeleri aleyhine oy kullandı.
29 Temmuz 1922
Üç milletvekiliyle birlikte Akif'in, askerlerin bayramını kutlamak üzere cepheye gittiği açıklandı.
26 Ağustos 1922
Türk ordusu Büyük Taarruz'a başladı.
9 Eylül1922
Türk ordusu İzmir'e girdi. Meclis'te Sebilürreşat'a yardım konusu tartışıldı. Basına hükümet yardımı kesildi.
1 Kasım 1922
Padişahlık kaldırıldı.
16 Aralık 1922
Akif, Eğitim Komisyonu Başkanlığı'ndan istifa etti.
19 Ocak 1923
2 ay ve 7 günlük bir aradan sonra Sebilülreşat yeniden yayımlandı.
29 Ocak 1923
Yunus Nadi'nin Cumhuriyet'te Yeni bir Savaş Devri başlıklı yazısı mecliste tartışıldı. Akif ve arkadaşlarının yazıya itirazları kabul edilmedi.
1 Nisan 1923
Meclis, seçimlerin yenilenmesi kararını aldı.
12 Nisan 1923
Sebilürreşat'ın Ankara'da son sayısı çıktı. Mayıs 1923 Mehmet Akif 50 yaşında, İstanbul'a döndü.
16 Mayıs 1923
Sebülürreşat, taşınmasından 3 yıl sonra yeniden İstanbul'da yayımlanmaya başladı.
Ekim 1923
Abbas Halim Paşa'nın çağrısına uyan Mehmet Akif kışı geçirmek üzere Mısır'a gitti. (1924 baharında dönecek, kışın yeniden gidecek,1925 baharında tekrar gelecek ve sonbaharında yeniden gidecektir.)
29 Ekim 1923
Cumhuriyet ilan edildi.
3 Mart 1923
Halifelik kaldırıldı. "Eğitimin Birleştirilmesi Yasası" çıktı. Şer'iye ve Evkaf Vekaletleri kaldırıldı.
5 Mart 1925
Sebilürreşat'ın son sayısı yayımlandı.
6 Mart 1925
Hükümet, diğer bazı yayım organlarıyla birlikte Sebilürreşat'ı kapattı.
Mayıs 1925
Sebilürreşat'ın sahibi ve müdürü Eşref Edip Fergon, İstiklal Mahkemesi'nde yargılanmak üzere tutuklandı.
1925
Mehmet Akif (52 yaşında) Mısır'a gitti.
2 Eylül 1925
Bakanlar Kurulu türbe ve zaviyelerin kapatılmasını (Kanun: 30 Kasım), memurların şapka giymesini (Kanun: 25 Kasım) kararlaştırdı.
17 Şubat 1926
İsviçre Medeni Kanunu uyarlanarak kabul edildi.
1926
Annesi 90 yaşında İstanbul'da öldü. 53 yaşındaki Akif, Mısır Darülfünunu Edebiyat Şubesi, Edebiyet-ı Türkiye müderrisliğine atandı. (1936'ya kadar)
10 Nisan 1928
Anayasa'dan devletin dini, din-i İslamdır ve din hükümlerinin meclis tarafından yerine getirileceği ibareleri çıkarıldı.
1928
Akif'in damadı Ömer Rıza Doğrul, Safahat'ın mevcudu tükenmiş ciltlerini yeniden bastırdı. Kabil Elçiliği'ne giden Hikmet Bayur, Mısır'da Akif'ten Kur'an çevirisini istediyse de alamadı.
1 Aralık 1928
Yeni harfler kullanılmaya başlandı.
1 Ocak 1929
Eski yazıyı kullanma yasağı başladı.
1 Eylül 1929
Okullarda Arapça ve Farsça dersleri kaldırıldı.
22 Ocak 1932
Türkçe Kur'an ilk kez Yerebatan Camii'nde okundu.
1932
Mısır'a giden Eşref Edip Akif'in Kur'an çevirisini vermeye ikna edemedi.
7 Şubat 1933
İstanbul'da bütün camilerde ezan ve kamet Türkçe okunmaya başlandı.
1933
Akif (60 yaşında), Mısır'da Safahat'ın yedinci kitabı Gölgeler'i bastırdı.
1935
Mısır'da hastalanan Akif (62 yaşında), tedavi olmak için Lübnan'a gitti. Oradan Antakya'ya geçti.
19 Haziran 1936
63 yaşına Akif hasta olarak İstanbul'a geldi.
27 Aralık 1936
Mehmet Akif, İstanbul'da siroz hastalığından öldü.
Bülbül
Bütün dünyaya küskündüm, dün akşam pek bunalmıştım;
Nihâyet, bir zaman kırlarda gezmiş, köyde kalmıştım.
Şehirden kaçmak isterken sular zâten kararmıştı;
Pek ıssız bir karanlık sonradan vâdiyi sarmıştı.
Işık yok, yolcu yok, ses yok, bütün hilkat kesilmiş lâl...
Bu istiğrâkı tek bir nefha olsun etmiyor ihlâl.
Muhitin hâli 'insâniyyet'in timsâlidir, sandım;
Dönüp mâziye tırmandım, ne hicranlar, neler andım!
Taşarken haşrolup beynimden artık bin müselsel yâd,
Zalâmın sinesinden fışkıran memdûd bir feryâd,
O müstağrak, o durgun vecdi nâgâh öyle coşturdu:
Ki vâdiden bütün, yer yer, eninler çağlayıp durdu.
Ne muhrik nâğmeler, yâ Rab, ne mevcâmevc demlerdi:
Ağaçlar, taşlar ürpermişti, güyâ Sur-ı Mahşerdi!
-Eşin var, âşiyânın var, baharın var, ki beklerdin;
Kıyâmetler koparmak neydi, ey bülbül, nedir derdin?
O zümrüd tahta kondun, bir semâvi saltanat kurdun;
Cihânın yurdu hep çiğnense, çiğnenmez senin yurdun.
Bugün bir yemyeşil vâdi, yarın bir kıpkızıl gülşen,
Gezersin, hânumânın şen, için şen, kâinâtın şen.
Hazansız bir zemin isterse, şâyed ruh-ı ser-bâzın,
Ufuklar, bu'd-i mutlaklar bütün mahkum-ı pervâzın,
Değil bir kayda, sığmazsın -kanatlandın mı- eb'ada;
Hayâtın en muhayyel gâyedir ahrâra dünyâdâ.
Neden öyleyse mâtemlerle eyyâmın perişandır?
Niçin bir damlacık göğsünde bir umman huruşandır?
Hayır, mâtem senin hakkın değil...Mâtem benim hakkım:
Asırlar var ki, aydınlık nedir, hiç bilmez âfâkım!
Teselliden nasibim yok, hazân ağlar bahârımda:
Bugün bir hânumansız serseriyim öz diyârımda!
Ne hüsrandır ki: Şark'ın ben vefâsız, kansız evlâdı,
Serâpâ Garb'a çiğnettim de çıktım hak-i ecdâdı!
Hayâlimden geçerken şimdi; fikrim hercümerc oldu,
Selâhaddin-i Eyyubi'lerin, Fâtih'lerin yurdu.
Ne zillettir ki: Nâkuus inlesin beyninde Osmân'ın;
Ezan sussun, fezâlardan silinsin yâdı Mevlâ'nın!
Ne hicrandır ki: En şevketli bir mâzi serâb olsun;
O kudretler, o satvetler harâb olsun, turâb olsun!
Çökük bir kubbe kalsın ma'bedinden Yıldırım Hân'ın;
Şenâ'atlerle çiğnensin muazzam kabri Orhan'ın;
Ne haybettir ki: Vahdet-gâhı dinin devrilip, taş taş,
Sürünsün şimdi milyonlarca me'vâsız kalan dindaş!
Yıkılmış hânumanlar yerde işkenceyle kıvransın;
Serilmiş gövdeler, binlerce, yüzbinlerce doğransın!
Dolaşsın, sonra, İslâm'ın harem-gâhında nâ-mahrem...
Benim hakkım, sus ey bülbül, senin hakkın değil mâtem!
Mehmet Akif Ersoy
Mehmet Akif'i Mısra Mısra Anmak
“Asım”dı, şairdi, dertli bülbüldü,
Hak yolda inançla coşan bülbüldü.
Mümindi, İslam’a duyduğu aşkı,
Safahat’a mısra mısra döküldü.
Rıfkı KAYMAZ
Büyük insanlar; topluma, insanlığa hizmet sunan, yaşantısıyla örnek olan, hayırlı eserler üreten insanlardır.
Tarihi altın sayfalarla, muhteşem bir medeniyeti yansıtan milletimizin geçmişinde böylesi büyük insanlar, hemen her dönem eserleriyle varlıklarını gösterirler. Bu insanlar, Peygamberimizin “insanların en hayırlısı insanlara en yararlı olanıdır” hadisi ışığında insanlara yararlı hizmetler sunmayı kendilerine ilke edinmişlerdir.
Mehmet Akif Ersoy, yakın tarihimizde yaptığı hizmetleriyle, örnek yaşantısıyla, şiirleriyle milletimizin gönlünde taht kurmuş büyük ve “hayırlı” insanlardan biridir.
Osmanlı Devleti’nin son yıllarında, İstiklâl Savaşı döneminde, Meclisin açılışı, Cumhuriyetin kuruluş ve sonrasında, camide vaiz, kürsüde hatip, Mecliste milletvekili, toplumumuzun her kesiminde varlığını hissettiren bir gönül adamı, bir kahraman, bir örnek şahsiyet, ilim adamı, şair, hafız, Türkçe’yle birlikte Arapça, Farsça ve Fransızca’ya hakim bir edip, milletimizin değer ölçüleriyle dopdolu bir kahraman...
Osmanlı Devleti’nin çeşitli nedenlerle duraklamaya, ardından gerilemeye başladığı yıllarda, ardından İstiklâl Savaşı öncesinin karanlık günlerinde o, inancından aldığı güçle, sorumluluk duygusuyla milletimize sesleniyor, “korkma!” diyordu.
“Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak
O benim milletimin yıldızıdır parlayacak
O benimdir o benim milletimindir ancak”
O, inancından aldığı şuurla, bir sorumluluk duygusuyla:
“Sahipsiz olan memleketin batması haktır
Sen sahip olursan bu vatan batmayacaktır” diyerek milletimizi ümitsizlikten kurtarmaya çalışıyordu.
Akif,
“İmandır o cevher ki, ilahi ne büyüktür
İmansız olan paslı yürek sinede yüktür”
“Allah’a dayan, sa’ye sarıl, hikmete ram ol;
Yol varsa budur bilmiyorum başka çıkar yol” diyerek Allah’a dayanarak, çalışarak ve hikmete ram olarak gerçek bir mümin tavrıyla,
“İnmemiştir hele Kur’an, bunu hakkıyla bilin
Ne mezarlıkta okunmak, ne de fal bakmak için” diyerek Kur’an’a sarılmıştır.
“Ne irfandır veren ahlâka yükseklik, ne vicdandır
Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır.” diyen Akif, Allah korkusunu yüreğinde her an hissederek erdemli insan olmanın en güzel örneğini vermiştir.
O, gerçek Müslümanlığın “büyük bir kahramanlık” olduğunu:
“Şahamet dini, gayret dini ancak Müslümanlıktır
Hakiki Müslümanlık en büyük kahramanlıktır” diyerek dile getirmiştir.
“Atiyi karanlık görerek azmi bırakmak
Alçak bir ölüm varsa eminim budur ancak”
“Ye’s öyle bir bataktır ki düşersen boğulursun
Ümmide sarıl sımsıkı, seyret ne olursun”
“İş bitti sebatın sonu yoktur” deme, yılma
Ey milleti merhume sakın ye’se kapılma.”
Ümitsizliğin İslâm inancıyla uyuşmadığını bilen Akif, “iki günü birbirine eşit olan zarardadır” hadisi ışığında milletimize çalışmayı, üretmeyi ve mutlu olmayı tavsiye eder.
Bütün dünya çalışırken Müslüman tembel olabilir mi?
“Dünya koşuyorken yolun üstünde yatılmaz
Davranmayacak kimse bu meydana atılmaz.”
Müslüman elbette çalışmalı, “bir ölü” olmaktan kurtulmalıdır.
“Ey dipdiri meyyit, iki el bir baş içindir
Davransana... Eller de senin, baş da senindir!
Hüsrana rıza verme... Çalış... Azmi bırakma,
Kendin yanacaksan bile evladını yakma”
Asırlarca süren uykudan uyanarak karanlıkları aydınlığa çevirmek gerekmektedir. Akif bu gerçeği:
“Yıllarca, asırlarca süren uykudan artık
Silkin de muhitindeki zulmetleri yak, yık!
Bir baksana a: Gökler uyanık, yer uyanıktır,
Dünya uyanıkken uyumak maskaralıktır.”
Çalışmayan, kazanmayan, üretmeyen toplumda elbette kendisine saygın bir yer edinemez:
“Kim kazanmazsa bu dünyada bir ekmek parası
Dostunun yüzkarası düşmanının maskarası”
Akif, miskinliği adeta kendisine ilke edinmiş insanlara son bir kez daha şöyle haykırır:
“Yer çalışsın, gök çalışsın, sen sıkılmazsan otur!
Bunların hakkında bilmem bir bahanen var mı? Dur!
Ey bütün dünya ve mafiha ayaktayken yatan!
Leş misin, davranmıyorsun? Bari Allah’tan utan!”
Toplum hayatında birlik ve beraberlik içinde yaşamak elbette bir ve beraber olarak, tek yürek halinde aynı duyguları paylaşmak ve yaşamakla mümkündür.
“Girmeden tefrika bir millete düşman giremez
Toplu vurdukça yürekler, onu top sindiremez.”
Toplum birlik ve beraberlikten uzaklaştığı ve sen ben kavgasına düştüğü gün, artık onun için kıyamet kopmuştur:
“Sen ben desin efrat aradan vahdeti kaldır
Milletler için işte kıyamet o zamandır.”
Mehmet Akif “büyük kahramanlık” olarak ifade ettiği Müslümanlığı gerçekten anlayıp ve yaşamak için gerçek eğitimi de şart koşar. Bir milletin yükselmesi ve geleceğini kurtarması için iki kudrete sahip olmak gerekir. Bunlar marifet (bilgi) ve fazilet (ahlâk)tır.
“Çünkü milletlerin ikbali için evladım,
Marifet, bir de fazilet... İki kudret lazım”
Çocuklarımıza ve gençlerimize çağın bütün ilimlerini öğretmek şarttır:
“Evet ulumunu asrın şebaba öğretelim
Mukaddesata, fakat çokça ihtiram edelim.”
Bu eğitimde eğiticilerin de vasıfları çok önemlidir: İman, edep, liyakat, vicdan...
“Muallimim diyen olmak gerektir imanlı
Edepli, sonra liyakatli, sonra vicdanlı”
Edep, haya bir anlamda tahsilden de önce gelmelidir. Bilgili fakat insani değerlerden yoksun insanın toplumuna olumlu yönden faydası olabilir mi? Elbette hayır. Akif, böylesi bir öğrenciye:
“Ne ibret! Yok mu bir bilsen kızarmak bilmeyen çehren
Bırak tahsili evladım, sen önce bir haya öğren.”
Akif, bir zamanlar bütün dünyaya eşsiz bir örnek olan milletimiz ve tarihimizden ders alınması gerektiğini söyler ve inançlı, çalışkan, milletinin değer ölçüleriyle donanmış bir gençliği özler. Bu gençliğin adı: “Asım”dır.
Tarih, ibret ve ders alındığı taktirde bir anlam ifade eder:
“Tarihi tekerrür diye tarif ediyorlar,
Hiç ibret alınsaydı tekerrür mü ederdi?”
Bu yazımızda Akif’i, milletimizin hafızasında önemli yer etmiş mısralarından hareketle anmaya çalıştık.
Mehmet Akif, yedi kitaptan oluşan Safahat’ında milletimizin geçmişine uzanarak geleceğimize ışık tutan aydın bir ediptir.
Onun Safahat’ı; milletimizdir, tarihimizdir, geçmişimizdir, geleceğimizdir. Onu okumak, onu anlamak, ondan ders almak geleceğimizi kurmada elbette çok şey ifade edecektir. Akif, en yakın arkadaşı Fatih Gökmen’in
“Mum gibi yandı ciğer; çünkü vatan türküsünü
Hep geçen kapkara günlerde terennüm etti
Çıktı “kırklar” bir ağızdan dediler tarihin
İçimizden vatanın şairi Akif gitti.” mısralarında da ifade ettiği gibi bugün aramızda değil. Onu millet olarak 1936 yılında ebediyete uğurladık. O, bugün bedenen değil ama eserleriyle, Safahat’ıyla, fikirleri ve düşünceleriyle önümüzü aydınlatan örnek bir şahsiyet olarak karşımızda.
Onu Safahat’ın mısraları arasında dolaştığımız bu yazımızla bir kere daha rahmetle anıyoruz.
Rıfkı Kaymaz
ÇANAKKALE ŞEHİTLERİNE
Şüheda gövdesi, bir baksana dağlar taşlar...
O, rûkü olmasa, dünyada eğilmez başlar,
Vurulmuş temiz alnından uzanmış yatıyor;
Bir hilâl uğruna ya Rab, ne güneşler batıyor!
Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş, asker!
Gökten ecdâd inerek öpse o pak alnı değer.
Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhid'i...
Bedr'in aslanları ancak, bu kadar şanlı idi...
Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
"Gömelim gel seni tarihe!" desem, sığmazsın.
Herc u merc ettiğin edvara ya yetmez o kitab...
Seni ancak ebediyyetler eder istiab.
"Bu, taşındır" diyerek Kabe'yi diksem başına;
Ruhumun vahyini duysam da geçirsem taşına;
Sonra gök kubbeyi alsam da, rida namiyle,
Kanayan lahdine çeksem bütün ecramiyle;
Mor bulutlarla açık türbene çatsam da tavan;
Yedi kandilli Süreyya'yı uzatsam oradan;
Sen bu avizenin altında, bürünmüş kanına,
Uzanırken gece mehtabı getirsem yanına,
Türbedarın gibi ta fecre kadar bekletsem;
Gündüzün fecr ile avizeni lebriz etsem;
Tüllenen mağribi, akşamları sarsam yarana...
Yine bir şey yapabildim diyemem hatırana.
Sen ki, son ehl-i salibin kırarak savletini,
Şarkın en sevgili sultanı Selahaddin'i,
Kılıç Arslan gibi iclaline ettin hayran...
Sen ki İslam'ı kuşatmış, boğuyorken hüsran,
O demir çemberi göğsünde kırıp parçaladın;
Sen ki, ruhunla beraber gezer ecramı adın;
Sen ki; a'sara gömülsen taşacaksın... Heyhat,
Sana gelmez bu ufuklar, seni almaz bu cihat...
Ey şehid oğlu şehid, isteme benden makber,
Sana ağuşunu açmış duruyor Peygamber.
Mehmet Akif ERSOY
İstiklâl Marşı şâiri. 1873 yılında İstanbul'da doğdu. Annesi Emine Şerife Hanım, babası Temiz Tâhir Efendidir. İlk tahsiline Emir Buhâri Mahalle Mektebinde başladı. İlk ve orta öğrenimden sonra Mülkiye Mektebine devam etti. Babasının vefâtı ve evlerinin yanması üzerine mülkiyeyi bırakıp Baytar Mektebini birincilikle bitirdi. Tahsil hayâtı boyunca yabancı dil derslerine ilgi duydu. Fransızca ve Farsça öğrendi. Babasından Arapça dersleri aldı.
Zirâat nezâretinde baytar olarak vazife aldı. Üç dört sene Rumeli, Anadolu ve Arabistan'da bulaşıcı hayvan hastalıkları tedâvisi için bir hayli dolaştı. Bu müddet zarfında halkla temasta bulundu. Âkif'in memuriyet hayatı 1893 yılında başlar ve 1913 târihine kadar devam eder.
Memuriyetinin yanında Ziraat Mektebinde ve Dârulfünûn'da edebiyat dersleri veriyordu.
1893 senesinde Tophâne-i Âmire veznedârı M. Emin Beyin kızı ismet Hanımla evlendi.
Âkif okulda öğrendikleriyle yetinmeyerek, dışarda kendi kendini yetiştirerek tahsilini tamamlamaya, bilgisini genişletmeye çalıştı. Memuriyet hayatına başladıktan sonra öğretmenlik yaparak ve şiir yazarak edebiyat sâhasındaki çalışmalarına devam etti. Fakat onun neşriyat âlemine girişi daha fazla 1908'de İkinci Meşrutiyetin îlânıyla başlar. Bu târihten itibaren şiirlerini Sırât-ı Müstakîm'de neşretmeye başladı.
Âkif, yazı ve şiirlerini hiçbir zaman geçim kaynağı olarak görmedi. Buna rağmen onu memlekete tanıtan, halka sevdiren asıl vasfı şâirliğidir.
Birinci Cihan Harbi sırasında Berlin ve Necid'e (Arabistan) gitti. Çanakkale harbi, onun Berlin seyahati sırasında meydana gelmiş, şâir o günlerin ıstırap ve heyecanını orada yaşamıştır. Şâir, bu iki seyâhatiyle ilgili Berlin Hatıraları ve Necid Çöllerinden Medîne'ye adlı eserlerini yazmıştır. Harbin son senesinde, çok sevdiği dostu İsmail Hakkı İzmirli ile Lübnan'a gitti.
Cihan Harbi 1918'de imzâlanan Mondros Mütârekesi ile nihayete erdikten sonra, galip devletler Türk vatanını parçalamak ve paylaşmak için dört taraftan saldırmağa başlamışlardı. Harpten son derece bitkin bir halde çıkan Türk milleti, vatanını müdâfaa için silâha sarıldı. Âkif, vatan müdâfaasının ehemmiyetini anlatmak için hutbelerle halkı, istiklâlini muhâfaza etmek için savaşmaya çağırdı. Anadolu'da millî mücâdele rûhunun yayılması üzerine, Anadolu'ya iltihâka karar verdi.
İstanbul'dan deniz yoluyla İnebolu'ya çıktı. Oradan Ankara'ya hareket etti. Konya isyanı üzerine Konya'ya gidip, ayaklanmanın bastırılmasında mühim rol oynadı. Sonra tekrar Ankara'ya döndü. Ankara'dan Kastamonu'ya giderek Nasrullah Câmiinde verdiği vaazlar neşredilerek memleketin her tarafına dağıtıldı. Sonra Ankara'ya döndü.
1920 târihinde Burdur Mebusu olarak Birinci Büyük Millet Meclisine seçildi. 17 Şubat 1921 günü İstiklâl Marşı'nı yazdı. Meclis 12 Martta bu marşı kabul etti.
Zaferden sonra İstanbul'a geldi. Abbâs Halîm Paşanın dâveti üzerine 1923'te Mısır'a gitti. O kışı Mısır'da geçirip, baharda döndü. Artık her yıl kışı Mısır'da, yazı İstanbul'da geçiriyordu. Halîm Paşa geçimini karşılamayı taahhüt etti. Ertesi yaz İstanbul'a dönünce Diyanet İşleri Riyâseti tarafından Kur'ân-ı kerîmi tercüme etme vazifesi verildi. Âkif yıllarca çalıştı. Sonunda bu konudaki ilmî kifâyetsizliğini anlayarak vazgeçti.
1926 yılından îtibâren Mısır Üniversitesinde Türkçe dersleri verdi. Derslerden döndükce Kur'ân-ı kerîm tercümesiyle de meşgul oluyordu, fakat bu sırada siroza tutuldu. Önceleri hastalığının ehemmiyetini anlayamadı ve hava değişimiyle geçeceğini zannetti. Lübnan'a gitti. Ağustos 1936'da Antakya'ya geldi. Mısır'a hasta olarak döndü.
Hastalık onu harâb etmiş, bir deri bir kemik bırakmıştı. İstanbul'a geldi. Hastanede yattı, tedâvi gördü. Fakat hastalığın önüne geçilemedi. 27 Aralık 1936 târihinde vefat etti. Kabri Edirnekapı Mezarlığındadır.
Şahsiyeti: Mehmed Âkif'in Sırât-ı Müstakîm ve onun devâmı olan Sebîl-ür-Reşâd mecmuasında çıkan yüz kadar muhtelif makalesi, elli kadar tercümesi ve şiirleri vardır. Fakat Âkif günümüzün hatta Türk târihinin en önde gelen destan şâirlerinden biridir. Şiirleri edebiyat târihimizde büyük önem taşır.
Şiirlerinde bâzan düşünce, bâzan duygu ön plandadır. Aruzu en güzel şekilde kullanan şâirlerdendir. Şiirlerinde bir taraftan hürriyet, doğruluk, samimiyet, vatanseverlik, adâlet, istiklâl gibi ahlâkî kıymetleri telkin ederken, diğer taraftan cemiyetlerin çökme sebebi olan riyakârlık, münâfıklık, korkaklık, dalkavukluk, tembellik, zulüm gibi fenalıklara şiddetle hücûm eder.
Mehmed Âkif yaşadığı devri bütün genişlik ve derinliği ile şiirlerinde yansıtmaya çalışmış bir Türk şâiridir. Yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde Türk milletinin içinde bulunduğu acıları, sevinçleri, ümidleri ve hayal kırıklıklarını manzum bir târih, bir roman, bir hikâye, bir destan havası içinde anlatmaya çalışmıştır. Eserlerindeki kişiler de aydın, cahil, yobaz, züppe, şehirli, dinli, dinsiz, sarhoş, gariban, külhanbeyi vs. gibi cemiyetin hemen her kesiminden insanlardır. Çevre olarak da saray, konak, câmi, sokak, bayram yeri, mevlit cemiyeti, savaş yeri, mahalleler, köhne evlerin odaları, oteller vs. şeklinde yaşadığı devrin bütün husûsiyetlerini aksettiren yerleri seçmiştir. Çalışma tarzı olarak, önce görüp incelemeyi, not ederek veya aklında tutarak ve sonra şiir taslakları kurup, onun üzerinde çalışmayı prensib edinmiştir. Müşâhade ve kompozisyona büyük önem vermiştir. Şiirinde kapalılık yok gibidir. Her şeyi açık açık yazmaya çalışmış, mübhem duygulardan, yüce ve fizik ötesi mefhumlardan ve süslü hayallerden uzak durmuştur. Kişilerini ve çevreyi resimvâri ve heykelvâri tasvirlerle anlatmıştır. Mehmed Âkif, muhtevâ yönünden edebî ekollerden realist, biçim verdiği değer bakımından parnasçı ve bâzı şiirlerinde de naturalist bir hava içindedir. Şiirlerinde şahsî üzüntüleri, arzu ve istekleri yok gibidir. Toplumun dertlerini konu edinmiş, onlar adına gülmeye ve ağlamaya çalışmıştır. Kötülerle, fakirlikle ve gerilikle mücadele esas gâyesidir.
Âkif, ahlâksız edebiyata düşmandır. Samimiyetsiz, sahte ve taklitçi olanları sevmemiştir. Şiirlerinde halk deyimleri, atasözleri, halk kelimeleri bol bol yer alır.
Şiirleri manzum hikâyeler, hitâbet şiirleri, lirik şiirler ve taşlama şiirleri şeklinde sınıflandırılabilir. Bunlardan manzum hikâyeleri sosyal konulu, hitâbet şiirleri didaktik muhtevalı, lirik şiirleri vatanî, millî ve dînî coşkunluklarla dolu, taşlama şiirleri de şakadan hicve kadar uzanan tenkitleriyle doludur.
Mehmed Âkif şiirlerini çoğunlukla kuralsız nazım şekliyle yazmıştır. Vezin olarak yalnız aruzu kullanmış, ama heceye de karşı olmamıştır. Üslûbu, şiirlerindeki olaydan ve fikirden daha önce göze çarpar. Süse ve yapmacığa kaçmadan yaşayan halk ifâdeleriyle kurulmuş, çekici bir anlatışı vardır. Halk dili ve üslûbunu hemen her şiirinde kullanmasına rağmen, bu konuda en çok muvaffak olduğu eseri Âsım oldu. Bol fiil ve sıfat kullandığı şiirlerinde aşırı sadelikten ve yapma dilden kaçınmış, Servet-i Fününcuların ağır ve cansız lisanından da uzak durmuştur.
Şiirlerinde tahkiye, tasvir, hitap, muhâvere gibi bütün anlatım yollarını başarıyla kullanmıştır. Bilhassa muhâvere (karşılıklı konuşma) anlatım yolu onun şiirlerinin en önde gelen özelliklerinden olmuştur. İç âhenk, daha çok lirik şiirlerinde görünür. Fazla mecaz kullanmaktan kaçınmıştır.
Memleketin sosyal meseleleri, şâhit olduğu elem verici olaylar ve çilekeş Anadolu insanlarının hâlini sık sık şiirlerine konu edinerek ele almış, duygu ve düşüncelerini samimi ifâdesiyle dile getirmiş, çâre için çeşitli teklifler öne sürmüştür. Osmanlı Devletinin Tanzimâtın îlânıyla başlayan, meşrutiyet îlânlarıyla devam eden ve İttihat ve Terakki Partisinin iktidârı zamanında son hadde vardırılan yıkılışa götürücü hareketlerle kısa zamanda târih sahnesinden silinmesi, dünyâdaki Müslümanların ilim ve teknikte Avrupa'dan geri kalmış olması ve başsız kalarak herbirinin ayrı ayrı yollar tutup parçalanmaları karşısında, feryâd edici şiirleri vardır.
Mehmed Âkif milletini ve dînini seven, insanlara karşı merhametli bir mizaca sâhip, şâir tabiatının heyecanlarıyla dalgalanan, edebî bakımdan kıymetli şiirlerin yazarı meşhur bir Türk şâiridir. İstiklâl Marşı şâiri olması bakımından da "Millî Şâir" ismini almıştır.
Mehmet Akif Ersoy Kronolojisi
1873
Mehmet Akif İstanbul Fatih Sarıgüzel'de doğdu
1877
Mehmet Akif 4 yaşında mahalle mektebine başladı
13 Şubat 1878
İkinci Abdülhamit Meclis-i Mebusan'ı kapatarak 33 yıl sürecek dönemini başlattı.
1879
Akif, 7 yaşında Emir Buhari İlkokulu'na başladı.
1882
3 yıllık ilkokulu bitirerek, 9 yaşında Rüştiye'ye girdi.
1885
12 yaşında Mekteb-i Mülkiye'nin lise kısmına başladı.
1887
14 yaşında, Mekteb-i Mülkiye'nin yüksek kısmına girdi.
1887-1888
Evleri yandı ve babası öldü.
1888
Akif, 15 yaşında, Baytar Mektebi'ne girdi.
3 Kasım 1892
19 yaşında, bilinen ilk şiirlerinden Desturu yazdı.
14 Aralık 1893
20 yaşında, Baytar Mektebi'ni bitirerek memurluğa başladı.
1894
21 yaşında, İsmet Hanım'la evlendi. Edirne'de gezici görevde bulunuyor.
14 Mart 1895
22 yaşında, yayımlanan ilk şiiri Kur'an'a Hitap Mektep Mecmuası'nda çıktı.
1896
23 yaşında, Beşinci Ordu'ya at satın almak için Adana'ya sonradan Şam'a kadar gitti.
20 Mayıs 1897
Türk-Yunan Savaşı başladı.
1897
Bazı şiirleri Resimli Gazete'de yayımlandı (24 yaşında).
1899
26 Haziran 1903
Hersekli Arif Hikmet manzumesini yazdı.
1905
Rusya'da Çarlığa karşı geniş ayaklanmalar; Muhammed Abduh öldü; Tevfik Fikret Tarih-i Kadimi yazdı. Orman ve Meadin ve Ziraat Nezareti Beşinci Şube Baytar Müfettiş Muavinliği'ne atandı.
4 Ekim 1906
İlk görevinin yanında, (33 yaşında) Halkalı Ziraat Mektebi'ne kompazisyon öğretmeni olarak da atandı.
29 Aralık 1906
Küfe'yi yazdı.
25 Ağustos 1907
(34 yaşında). Çiftlik Ziraat Mektebi Türkçe öğretmenliğine atandı.
28 Ocak 1908
Seyfi Baba'yı yazdı.
23 Temmuz 1908
İkinci Meşrutiyet ilan edildi.
28 Temmuz 1908
Mehmet Akif, İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne kaydoldu.
27 Ağustos 1908
Sebilürreşat'ın ilk sayısı ve Akif'in bu dergide ilk manzumesi Fatih Camii yayımlandı.
11 Kasım 1908
Darülfünun Edebiyat Müderrisliği'ne atandı.
17 Aralık 1908
Meclis-i Mebusan açıldı.
13 Nisan 1909
31 Mart Ayaklanması başladı.
27 Nisan 1909
İkinci Abdülhamit tahttan indirildi. Sultan Reşat padişah oldu.
1911
(38 yaşında). İlk kitabı Safahat Birinci Kitap adıyla yayımlandı.
29 Eylül 1911
Türk-İtalyan Savaşları başladı.
5 Mart 1912
Yazılarının yayınlandığı Sıratı Müstakim, Sebillürreşat olarak adını değiştirdi.
1912
(39 yaşında) Safahat, İkinci Kitap Süleymaniye Kürsüsünde yayımlandı.
15 Ekim 1912
Türk-İtalyan Savaşı sona erdi.
8 Ekim 1912
Balkan Savaşları başladı.
23 Aralık 1912
Akif İstanbul'dan Mısır'a gitti.
6 Ocak 1913
Balkan Savaşları'nı sonuçlandırmak için toplanan Londra Konferansı sonuçsuz olarak dağıldı.
20 Şubat 1913
Akif, Mısır'dan İstanbul'a döndü.
23 Ocak 1913
İttihatçılar Babıâli Baskını'nı düzenleyerek iktidara hakim oldular.
2 Şubat 1913
Akif (40 yaşında). Beyazıt Cami Kürsüsü'nde halkı birliğe ve yurt savunmasına çağırdı.
7 Şubat 1913
Fatih Cami Kürsüsü'nde konuştu.
5 Mart 1913
Edirne teslim oldu.
11 Mayıs 1913
Akif memurluktan istifa etti.
30 Mayıs 1913
Londra Antlaşması'yla Edirne Bulgarlara bırakıldı. Mayıs-Haziran Safahat, Üçüncü Kitap "Hakkın Sesleri" yayımlandı.
29 Haziran 1913
İkinci Balkan Savaşları başladı.
10 Temmuz 1913
Fatih Kürsüsü'nde uzun manzumesi Sebilürreşat'ta yayımlandı.
21 Temmuz 1913
Edirne kurtarıldı.
10 Ağustos 1913
Bükreş Anlaşması'yla Balkan Savaşları sona erdi.
14 Ağustos 1913
Akif'in ilk Tefsir Serifi yayımlandı.
1914
Fatih Kürsüsünde kitap olarak yayımlandı. Yılın ilk aylarında Akif Mısır'a gitti, Medine'ye kadar yolculuk yaptı.
29 Ekim 1914
Türkiye, Birinci Dünya Savaşı'na girdi.
Aralık (?) 1914
Akif (41 yaşında). Almanların elindeki esir Müslüman askerlerine propağanda yapmak amacıyla Almanya'ya gönderildi.
5 Mart 1915
Akif (42 yaşında). Berlin Hatıraları'nı bitirdi.
8 Nisan 1915
Berlin Hatıraları yayımlanmaya başladı.
25 Kasım 1915
Sebiürreşat yayınına 5,5 ay ara verdi.
1916 (ilk Ayları)
Akif (43 yaşında). Teşkilat-ı Mahsusa tarafından Arabistan'a Gezisi 4-5 ay sürdü.
10 Mayıs 1916
5,5 aylık aradan sonra Sebilürreşat yeniden yayımlandı.
26 Ekim 1916
Sebilürreşat 20 ay kadar yeniden kapandı.
1917
Safahat, Beşinci Kitap "Hatıralar" yayımlandı; (44 yaşında) Akif, Lübnan'a geri döndü; Dar-ül Hikmet-ül İslamiye başkatipliğine atandı.
4 Temmuz 1918
Sultan Reşat öldü. Vahdettin tahta geçti.
17 Temmuz 1918
Sebilüreşşat, yeniden yayına başladı.
1918
"Süleymaniye Kürsüsü"ndenin üçüncü basımı, "Hakkın Sesleri ve "Hatıralar"ın ikinci basımları yapıldı.
30 Ekim 1918
Mondros Ateşkes Anlaşması imza edildi.
13 Kasım 1918
İtilaf donanması İstanbul'a geldi.
21 Aralık 1918
Meclis-i Mebusan kapatıldı.
26 Aralık 1918
Akif'in "Hala mı Boğuşmak" manzumesi yayımlandı.
15 Mayıs 1919
İzmir işgal edildi.
19 Mayıs 1919
Mustafa Kemal Paşa, Samsun'a çıktı.
12 Haziran 1919
Sebilürreşat, mandacılığa karşı çıktı.
26 Haziran 1919
Sebilürreşat, Türklerle Arapların ayrılamayacağını yazdı.
23 Temmuz 1919
Erzurum Kongresi açıldı.
4 Eylül 1919
Sivas Kongresi açıldı.
18 Eylül 1919
Akif (46 yaşında). Asım, Sebilürreşat'ta yayımlanmaya başlandı.
12 Ocak 1920
Son Osmanlı Mebuslar Meclisi açıldı.
22 Ocak 1920
(47 yaşında) Dar-ül Hikmet-ül İslamiye üyeliğine atandı.
23 Ocak 1920
Akif Balıkesir'de Zağanos Paşa Camii'nde halkı düşmana ve bozgunculara karşı birlik olmaya çağırdı.
16 Mart 1920
İstanbul İtilaf Devletleri'nce işgal edildi.
11 Nisan 1920
Şeyhülislamlık fetvası yayımlandı. Akif (47 yaşında). İstanbul'dan gizlice Anadolu'ya geçti.
23 Nisan 1920
Büyük Millet Meclisi açıldı.
28 Nisan 1920
Hakimiyeti Milliye Mehmet Akif'in Ankara'ya geldiğini yazdı.
3 Mayıs 1920
Dar-ül Hikmet-ül İslamiye'deki görevine son verildi.
6 Mayıs 1920
Sebilürreşat'ın İstanbul'da son sayısı yayımlandı.
3 Haziran 1920
Biga'da adaylar arasında en yüksek oyu alarak mebus seçildi.
5 Haziran 1920
Burdur Mebusluğu Meclis'te onaylandı.
Haziran 1920 İsyancıları bastırmak üzere Konya'ya gönderildi. Daha sonra Burdur ve Antalya'ya gitti.
15 Temmuz 1920
Mehmet Akif, Meclis'te ant içti. Eşref Edip, Kastamonu'ya geldi.
17 Temmuz 1920
Burdur Mebusluğu'nu tercih ettiğini Meclis Başkanlığı'na bildirdi. (18 Temmuz'da görüşülüp onaylandı.)
4 Ekim 1920
Basın ve Haber alma Genel Müdürlüğü, Meclis Başkanlığı'ndan Akif'in irşat için Kastamonu'ya gönderilmei iznini istedi.
19 Ekim 1920
Kastamonu'ya geldi.
25 Ekim 1920
Batı Cephesi Komutanlığı'nın isteğiyle, Maarif Vekaleti'nin İstiklal Marşı yarışması açtığı haberi Hakimiyeti Milliye'de yayımlandı.
5 Kasım 1920
Açıksöz'de ilk manzumesi yayımlandı: Kır Ağası'nın Rüyası.
5 Kasım 1920
Kastamonu Nasrullah Camii'nde Sevr Anlaşması'nı anlatarak halkı birliğe ve milli mücadeleye çağırdı. Avrupa'ya karşı Moskova yönetimiyle iyi ilişkiler geliştirilmesini savundu.
28 Kasım 1920
Sebilürreşat'ın Anadolu'daki ilk sayısı Kastamonu'da, Akif'in Nasrullah Camii Kanuşmasıy'la yayımlandı.
3 Aralık 1920
Kastamonu ilçelerinde yaptığı konuşmalar neşredilmeye başladı.
24 Aralık 1920
Akif ve Eşref Edip Kastamonu'dan Ankara'ya gitti.
3 Şubat 1921
Sebilürreşat'ın Ankara'da ilk sayısı yayınlandı.
5 Şubat 1921
Maarif Vekili Namdullah Suphi Tanrısever bir mektupla Mehmet Akif'e başvurarak İstiklal Marşı Yarışması'na katılmasını istedi.
8 Şubat 1921
Meclis Kürsüsü'nde tek konuşmasını yaptı. Tevfik Paşa Hükümeti'ne yumuşak bir cevap yazılmasını önerdi. Mustafa Kemal buna karşı çıktı.
10 Şubat 1921
Elcezire Cephesi Komutanı Nihat Paşa, Akif'e bir mektup yazarak Nasrullah Camii Konuşması'nı övdü. Onun Diyarbakır'da kitapçık halinde basıldığını haber verdi.
17 Şubat 1921
İstiklal Marşı Hakimiyeti Milliye ve Sebilürreşat'ta yayımlandı. (Açıksöz'de 21 Şubat tekrar Hakimiyeti Milliye; 14 Mart, Gaye-i Milliye; 26 Mart; Yeni Giresun (?), Öğüt: 29 Şubat!)
26 Şubat 1921
İstiklal Marşı konusu Meclis'e getirildi. Seçimin Meclis genel kurulunda yapılması kararlaştırıldı.
1 Mart 1921
İstiklala Marşı Meclis'in ikinci çalışma yılının açılışında okundu, alkışlarla karşılandı.
12 Mart 1921
(Akif 48 yaşında) İstiklal Marşı Meclis'te tartışılarak kabul edildi.
Mart 1921
Marş için beste yarışması açıldı.
19 Mart 1921
Akif'in de içinde olduğu Anadolu'da bir İslam kongresi için hazırlık kurulu ilk toplantısını yaptı.
1 Nisan 1921
Besteci Ali Rıfat Bey, bestelediği İstiklal Marşı'nı Kadıköy Apollon Tiyatrosu'nda çaldı.
14 Nisan 1921
(15 Nisan'da Sebilürreşet'ta) Süleyman Nazif'e Hakimiyeti Milliye'de yayımlandı.
30 Nisan 1921
Akif'in Afgan elçiliği ziyareti Sebilürreşat'ta neşredildi.
7 Mayıs 1921
"Bülbül" Sebilülreşat'ta yayımlandı.
9 Mayıs 1921
Sebilülreşat-Hükümet ilişkileri Meclis'te tartışıldı.
10 Mayıs 1921
Akif'in de üye olarak gösterildiği Birinci Grup Mustafa Kemal tarafından kuruldu.
23 Ağustos 1921
Sakarya Savaşı başladı ve 13 Eylül'de kazanıldı.
12 Eylül 1921
Akif'in Afgan Elçiliği'ni ziyareti Açıksöz'de yayımlandı.
24 Eylül 1921
(Ali Şükür'ün konuşması) Kayseri'ye taşınan Sebilülreşat'ın buradaki ilk ve tek sayısı ile birlikte yayımlandı.
1 Kasım 1921
İstiklal Marşı'ını bestelenmesi konusu Meclis'te tartışıldı. Genel kurul beste seçiminin İstanbul'da yapılması isteğini reddetti.
19 Kasım 1921
Ali Rıfat Bey'in bestesi Yarın gazetesinde yayımlandı.
10 Aralık 1921
2,5 aylık bir aradan sonra Sebilürreşat yeniden Ankara'da yayımlandı.
31 Aralık 1921
Akif ve arkadaşlarının İstanbul'daki ahlaksızlıkların kınanmasıyla ilgili önergesi tartışılarak kabul edildi.
3 Nisan 1922
(Akif 49 yaşında) "Leyla" Hakimiyeti Milliye'de yayımlandı.
26 Temmuz 1922
Akif, İstiklal Mahkemeleri aleyhine oy kullandı.
29 Temmuz 1922
Üç milletvekiliyle birlikte Akif'in, askerlerin bayramını kutlamak üzere cepheye gittiği açıklandı.
26 Ağustos 1922
Türk ordusu Büyük Taarruz'a başladı.
9 Eylül1922
Türk ordusu İzmir'e girdi. Meclis'te Sebilürreşat'a yardım konusu tartışıldı. Basına hükümet yardımı kesildi.
1 Kasım 1922
Padişahlık kaldırıldı.
16 Aralık 1922
Akif, Eğitim Komisyonu Başkanlığı'ndan istifa etti.
19 Ocak 1923
2 ay ve 7 günlük bir aradan sonra Sebilülreşat yeniden yayımlandı.
29 Ocak 1923
Yunus Nadi'nin Cumhuriyet'te Yeni bir Savaş Devri başlıklı yazısı mecliste tartışıldı. Akif ve arkadaşlarının yazıya itirazları kabul edilmedi.
1 Nisan 1923
Meclis, seçimlerin yenilenmesi kararını aldı.
12 Nisan 1923
Sebilürreşat'ın Ankara'da son sayısı çıktı. Mayıs 1923 Mehmet Akif 50 yaşında, İstanbul'a döndü.
16 Mayıs 1923
Sebülürreşat, taşınmasından 3 yıl sonra yeniden İstanbul'da yayımlanmaya başladı.
Ekim 1923
Abbas Halim Paşa'nın çağrısına uyan Mehmet Akif kışı geçirmek üzere Mısır'a gitti. (1924 baharında dönecek, kışın yeniden gidecek,1925 baharında tekrar gelecek ve sonbaharında yeniden gidecektir.)
29 Ekim 1923
Cumhuriyet ilan edildi.
3 Mart 1923
Halifelik kaldırıldı. "Eğitimin Birleştirilmesi Yasası" çıktı. Şer'iye ve Evkaf Vekaletleri kaldırıldı.
5 Mart 1925
Sebilürreşat'ın son sayısı yayımlandı.
6 Mart 1925
Hükümet, diğer bazı yayım organlarıyla birlikte Sebilürreşat'ı kapattı.
Mayıs 1925
Sebilürreşat'ın sahibi ve müdürü Eşref Edip Fergon, İstiklal Mahkemesi'nde yargılanmak üzere tutuklandı.
1925
Mehmet Akif (52 yaşında) Mısır'a gitti.
2 Eylül 1925
Bakanlar Kurulu türbe ve zaviyelerin kapatılmasını (Kanun: 30 Kasım), memurların şapka giymesini (Kanun: 25 Kasım) kararlaştırdı.
17 Şubat 1926
İsviçre Medeni Kanunu uyarlanarak kabul edildi.
1926
Annesi 90 yaşında İstanbul'da öldü. 53 yaşındaki Akif, Mısır Darülfünunu Edebiyat Şubesi, Edebiyet-ı Türkiye müderrisliğine atandı. (1936'ya kadar)
10 Nisan 1928
Anayasa'dan devletin dini, din-i İslamdır ve din hükümlerinin meclis tarafından yerine getirileceği ibareleri çıkarıldı.
1928
Akif'in damadı Ömer Rıza Doğrul, Safahat'ın mevcudu tükenmiş ciltlerini yeniden bastırdı. Kabil Elçiliği'ne giden Hikmet Bayur, Mısır'da Akif'ten Kur'an çevirisini istediyse de alamadı.
1 Aralık 1928
Yeni harfler kullanılmaya başlandı.
1 Ocak 1929
Eski yazıyı kullanma yasağı başladı.
1 Eylül 1929
Okullarda Arapça ve Farsça dersleri kaldırıldı.
22 Ocak 1932
Türkçe Kur'an ilk kez Yerebatan Camii'nde okundu.
1932
Mısır'a giden Eşref Edip Akif'in Kur'an çevirisini vermeye ikna edemedi.
7 Şubat 1933
İstanbul'da bütün camilerde ezan ve kamet Türkçe okunmaya başlandı.
1933
Akif (60 yaşında), Mısır'da Safahat'ın yedinci kitabı Gölgeler'i bastırdı.
1935
Mısır'da hastalanan Akif (62 yaşında), tedavi olmak için Lübnan'a gitti. Oradan Antakya'ya geçti.
19 Haziran 1936
63 yaşına Akif hasta olarak İstanbul'a geldi.
27 Aralık 1936
Mehmet Akif, İstanbul'da siroz hastalığından öldü.
Bülbül
Bütün dünyaya küskündüm, dün akşam pek bunalmıştım;
Nihâyet, bir zaman kırlarda gezmiş, köyde kalmıştım.
Şehirden kaçmak isterken sular zâten kararmıştı;
Pek ıssız bir karanlık sonradan vâdiyi sarmıştı.
Işık yok, yolcu yok, ses yok, bütün hilkat kesilmiş lâl...
Bu istiğrâkı tek bir nefha olsun etmiyor ihlâl.
Muhitin hâli 'insâniyyet'in timsâlidir, sandım;
Dönüp mâziye tırmandım, ne hicranlar, neler andım!
Taşarken haşrolup beynimden artık bin müselsel yâd,
Zalâmın sinesinden fışkıran memdûd bir feryâd,
O müstağrak, o durgun vecdi nâgâh öyle coşturdu:
Ki vâdiden bütün, yer yer, eninler çağlayıp durdu.
Ne muhrik nâğmeler, yâ Rab, ne mevcâmevc demlerdi:
Ağaçlar, taşlar ürpermişti, güyâ Sur-ı Mahşerdi!
-Eşin var, âşiyânın var, baharın var, ki beklerdin;
Kıyâmetler koparmak neydi, ey bülbül, nedir derdin?
O zümrüd tahta kondun, bir semâvi saltanat kurdun;
Cihânın yurdu hep çiğnense, çiğnenmez senin yurdun.
Bugün bir yemyeşil vâdi, yarın bir kıpkızıl gülşen,
Gezersin, hânumânın şen, için şen, kâinâtın şen.
Hazansız bir zemin isterse, şâyed ruh-ı ser-bâzın,
Ufuklar, bu'd-i mutlaklar bütün mahkum-ı pervâzın,
Değil bir kayda, sığmazsın -kanatlandın mı- eb'ada;
Hayâtın en muhayyel gâyedir ahrâra dünyâdâ.
Neden öyleyse mâtemlerle eyyâmın perişandır?
Niçin bir damlacık göğsünde bir umman huruşandır?
Hayır, mâtem senin hakkın değil...Mâtem benim hakkım:
Asırlar var ki, aydınlık nedir, hiç bilmez âfâkım!
Teselliden nasibim yok, hazân ağlar bahârımda:
Bugün bir hânumansız serseriyim öz diyârımda!
Ne hüsrandır ki: Şark'ın ben vefâsız, kansız evlâdı,
Serâpâ Garb'a çiğnettim de çıktım hak-i ecdâdı!
Hayâlimden geçerken şimdi; fikrim hercümerc oldu,
Selâhaddin-i Eyyubi'lerin, Fâtih'lerin yurdu.
Ne zillettir ki: Nâkuus inlesin beyninde Osmân'ın;
Ezan sussun, fezâlardan silinsin yâdı Mevlâ'nın!
Ne hicrandır ki: En şevketli bir mâzi serâb olsun;
O kudretler, o satvetler harâb olsun, turâb olsun!
Çökük bir kubbe kalsın ma'bedinden Yıldırım Hân'ın;
Şenâ'atlerle çiğnensin muazzam kabri Orhan'ın;
Ne haybettir ki: Vahdet-gâhı dinin devrilip, taş taş,
Sürünsün şimdi milyonlarca me'vâsız kalan dindaş!
Yıkılmış hânumanlar yerde işkenceyle kıvransın;
Serilmiş gövdeler, binlerce, yüzbinlerce doğransın!
Dolaşsın, sonra, İslâm'ın harem-gâhında nâ-mahrem...
Benim hakkım, sus ey bülbül, senin hakkın değil mâtem!
Mehmet Akif Ersoy
Mehmet Akif'i Mısra Mısra Anmak
“Asım”dı, şairdi, dertli bülbüldü,
Hak yolda inançla coşan bülbüldü.
Mümindi, İslam’a duyduğu aşkı,
Safahat’a mısra mısra döküldü.
Rıfkı KAYMAZ
Büyük insanlar; topluma, insanlığa hizmet sunan, yaşantısıyla örnek olan, hayırlı eserler üreten insanlardır.
Tarihi altın sayfalarla, muhteşem bir medeniyeti yansıtan milletimizin geçmişinde böylesi büyük insanlar, hemen her dönem eserleriyle varlıklarını gösterirler. Bu insanlar, Peygamberimizin “insanların en hayırlısı insanlara en yararlı olanıdır” hadisi ışığında insanlara yararlı hizmetler sunmayı kendilerine ilke edinmişlerdir.
Mehmet Akif Ersoy, yakın tarihimizde yaptığı hizmetleriyle, örnek yaşantısıyla, şiirleriyle milletimizin gönlünde taht kurmuş büyük ve “hayırlı” insanlardan biridir.
Osmanlı Devleti’nin son yıllarında, İstiklâl Savaşı döneminde, Meclisin açılışı, Cumhuriyetin kuruluş ve sonrasında, camide vaiz, kürsüde hatip, Mecliste milletvekili, toplumumuzun her kesiminde varlığını hissettiren bir gönül adamı, bir kahraman, bir örnek şahsiyet, ilim adamı, şair, hafız, Türkçe’yle birlikte Arapça, Farsça ve Fransızca’ya hakim bir edip, milletimizin değer ölçüleriyle dopdolu bir kahraman...
Osmanlı Devleti’nin çeşitli nedenlerle duraklamaya, ardından gerilemeye başladığı yıllarda, ardından İstiklâl Savaşı öncesinin karanlık günlerinde o, inancından aldığı güçle, sorumluluk duygusuyla milletimize sesleniyor, “korkma!” diyordu.
“Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak
O benim milletimin yıldızıdır parlayacak
O benimdir o benim milletimindir ancak”
O, inancından aldığı şuurla, bir sorumluluk duygusuyla:
“Sahipsiz olan memleketin batması haktır
Sen sahip olursan bu vatan batmayacaktır” diyerek milletimizi ümitsizlikten kurtarmaya çalışıyordu.
Akif,
“İmandır o cevher ki, ilahi ne büyüktür
İmansız olan paslı yürek sinede yüktür”
“Allah’a dayan, sa’ye sarıl, hikmete ram ol;
Yol varsa budur bilmiyorum başka çıkar yol” diyerek Allah’a dayanarak, çalışarak ve hikmete ram olarak gerçek bir mümin tavrıyla,
“İnmemiştir hele Kur’an, bunu hakkıyla bilin
Ne mezarlıkta okunmak, ne de fal bakmak için” diyerek Kur’an’a sarılmıştır.
“Ne irfandır veren ahlâka yükseklik, ne vicdandır
Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır.” diyen Akif, Allah korkusunu yüreğinde her an hissederek erdemli insan olmanın en güzel örneğini vermiştir.
O, gerçek Müslümanlığın “büyük bir kahramanlık” olduğunu:
“Şahamet dini, gayret dini ancak Müslümanlıktır
Hakiki Müslümanlık en büyük kahramanlıktır” diyerek dile getirmiştir.
“Atiyi karanlık görerek azmi bırakmak
Alçak bir ölüm varsa eminim budur ancak”
“Ye’s öyle bir bataktır ki düşersen boğulursun
Ümmide sarıl sımsıkı, seyret ne olursun”
“İş bitti sebatın sonu yoktur” deme, yılma
Ey milleti merhume sakın ye’se kapılma.”
Ümitsizliğin İslâm inancıyla uyuşmadığını bilen Akif, “iki günü birbirine eşit olan zarardadır” hadisi ışığında milletimize çalışmayı, üretmeyi ve mutlu olmayı tavsiye eder.
Bütün dünya çalışırken Müslüman tembel olabilir mi?
“Dünya koşuyorken yolun üstünde yatılmaz
Davranmayacak kimse bu meydana atılmaz.”
Müslüman elbette çalışmalı, “bir ölü” olmaktan kurtulmalıdır.
“Ey dipdiri meyyit, iki el bir baş içindir
Davransana... Eller de senin, baş da senindir!
Hüsrana rıza verme... Çalış... Azmi bırakma,
Kendin yanacaksan bile evladını yakma”
Asırlarca süren uykudan uyanarak karanlıkları aydınlığa çevirmek gerekmektedir. Akif bu gerçeği:
“Yıllarca, asırlarca süren uykudan artık
Silkin de muhitindeki zulmetleri yak, yık!
Bir baksana a: Gökler uyanık, yer uyanıktır,
Dünya uyanıkken uyumak maskaralıktır.”
Çalışmayan, kazanmayan, üretmeyen toplumda elbette kendisine saygın bir yer edinemez:
“Kim kazanmazsa bu dünyada bir ekmek parası
Dostunun yüzkarası düşmanının maskarası”
Akif, miskinliği adeta kendisine ilke edinmiş insanlara son bir kez daha şöyle haykırır:
“Yer çalışsın, gök çalışsın, sen sıkılmazsan otur!
Bunların hakkında bilmem bir bahanen var mı? Dur!
Ey bütün dünya ve mafiha ayaktayken yatan!
Leş misin, davranmıyorsun? Bari Allah’tan utan!”
Toplum hayatında birlik ve beraberlik içinde yaşamak elbette bir ve beraber olarak, tek yürek halinde aynı duyguları paylaşmak ve yaşamakla mümkündür.
“Girmeden tefrika bir millete düşman giremez
Toplu vurdukça yürekler, onu top sindiremez.”
Toplum birlik ve beraberlikten uzaklaştığı ve sen ben kavgasına düştüğü gün, artık onun için kıyamet kopmuştur:
“Sen ben desin efrat aradan vahdeti kaldır
Milletler için işte kıyamet o zamandır.”
Mehmet Akif “büyük kahramanlık” olarak ifade ettiği Müslümanlığı gerçekten anlayıp ve yaşamak için gerçek eğitimi de şart koşar. Bir milletin yükselmesi ve geleceğini kurtarması için iki kudrete sahip olmak gerekir. Bunlar marifet (bilgi) ve fazilet (ahlâk)tır.
“Çünkü milletlerin ikbali için evladım,
Marifet, bir de fazilet... İki kudret lazım”
Çocuklarımıza ve gençlerimize çağın bütün ilimlerini öğretmek şarttır:
“Evet ulumunu asrın şebaba öğretelim
Mukaddesata, fakat çokça ihtiram edelim.”
Bu eğitimde eğiticilerin de vasıfları çok önemlidir: İman, edep, liyakat, vicdan...
“Muallimim diyen olmak gerektir imanlı
Edepli, sonra liyakatli, sonra vicdanlı”
Edep, haya bir anlamda tahsilden de önce gelmelidir. Bilgili fakat insani değerlerden yoksun insanın toplumuna olumlu yönden faydası olabilir mi? Elbette hayır. Akif, böylesi bir öğrenciye:
“Ne ibret! Yok mu bir bilsen kızarmak bilmeyen çehren
Bırak tahsili evladım, sen önce bir haya öğren.”
Akif, bir zamanlar bütün dünyaya eşsiz bir örnek olan milletimiz ve tarihimizden ders alınması gerektiğini söyler ve inançlı, çalışkan, milletinin değer ölçüleriyle donanmış bir gençliği özler. Bu gençliğin adı: “Asım”dır.
Tarih, ibret ve ders alındığı taktirde bir anlam ifade eder:
“Tarihi tekerrür diye tarif ediyorlar,
Hiç ibret alınsaydı tekerrür mü ederdi?”
Bu yazımızda Akif’i, milletimizin hafızasında önemli yer etmiş mısralarından hareketle anmaya çalıştık.
Mehmet Akif, yedi kitaptan oluşan Safahat’ında milletimizin geçmişine uzanarak geleceğimize ışık tutan aydın bir ediptir.
Onun Safahat’ı; milletimizdir, tarihimizdir, geçmişimizdir, geleceğimizdir. Onu okumak, onu anlamak, ondan ders almak geleceğimizi kurmada elbette çok şey ifade edecektir. Akif, en yakın arkadaşı Fatih Gökmen’in
“Mum gibi yandı ciğer; çünkü vatan türküsünü
Hep geçen kapkara günlerde terennüm etti
Çıktı “kırklar” bir ağızdan dediler tarihin
İçimizden vatanın şairi Akif gitti.” mısralarında da ifade ettiği gibi bugün aramızda değil. Onu millet olarak 1936 yılında ebediyete uğurladık. O, bugün bedenen değil ama eserleriyle, Safahat’ıyla, fikirleri ve düşünceleriyle önümüzü aydınlatan örnek bir şahsiyet olarak karşımızda.
Onu Safahat’ın mısraları arasında dolaştığımız bu yazımızla bir kere daha rahmetle anıyoruz.
Rıfkı Kaymaz
ÇANAKKALE ŞEHİTLERİNE
Şüheda gövdesi, bir baksana dağlar taşlar...
O, rûkü olmasa, dünyada eğilmez başlar,
Vurulmuş temiz alnından uzanmış yatıyor;
Bir hilâl uğruna ya Rab, ne güneşler batıyor!
Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş, asker!
Gökten ecdâd inerek öpse o pak alnı değer.
Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhid'i...
Bedr'in aslanları ancak, bu kadar şanlı idi...
Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
"Gömelim gel seni tarihe!" desem, sığmazsın.
Herc u merc ettiğin edvara ya yetmez o kitab...
Seni ancak ebediyyetler eder istiab.
"Bu, taşındır" diyerek Kabe'yi diksem başına;
Ruhumun vahyini duysam da geçirsem taşına;
Sonra gök kubbeyi alsam da, rida namiyle,
Kanayan lahdine çeksem bütün ecramiyle;
Mor bulutlarla açık türbene çatsam da tavan;
Yedi kandilli Süreyya'yı uzatsam oradan;
Sen bu avizenin altında, bürünmüş kanına,
Uzanırken gece mehtabı getirsem yanına,
Türbedarın gibi ta fecre kadar bekletsem;
Gündüzün fecr ile avizeni lebriz etsem;
Tüllenen mağribi, akşamları sarsam yarana...
Yine bir şey yapabildim diyemem hatırana.
Sen ki, son ehl-i salibin kırarak savletini,
Şarkın en sevgili sultanı Selahaddin'i,
Kılıç Arslan gibi iclaline ettin hayran...
Sen ki İslam'ı kuşatmış, boğuyorken hüsran,
O demir çemberi göğsünde kırıp parçaladın;
Sen ki, ruhunla beraber gezer ecramı adın;
Sen ki; a'sara gömülsen taşacaksın... Heyhat,
Sana gelmez bu ufuklar, seni almaz bu cihat...
Ey şehid oğlu şehid, isteme benden makber,
Sana ağuşunu açmış duruyor Peygamber.
Mehmet Akif ERSOY