İslamiyet Öncesi Türk Tarihi

Performans

Çalışkan Üye
Üye
Katılım
26 Ocak 2007
Mesajlar
523
Puanları
63
Konum
TÜRKİYE
TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI VE İLK TÜRK DEVLETLERİ
TÜRK ADI :Türk adının anlamı üzerinde yapılan araştırmalarda değişik görüşler ortaya çıkmıştır.Türk adının TÜREMEK, OLGUNLUK ÇAĞI TÖRE SAHİBİ, GÜÇLÜ ,KUVVETLİ gibi anlamlara geldiği belirtilmiştir. Tarihte ilk defa Türk adına ORHUN KİTABELERİNDE rastlanmaktadır. GÖKTÜRK DEVLETİ döneminde yazılan bu kitabelerde Türk kelimesi TÜRÜK şeklinde geçmektedir. Bu kelime zamanla TÜRK haline gelmiştir.
TÜRK YURDU Türklerin ana yurdu ORTA ASYA dır. Orta Asya, kuzeyde Sibirya, güneyde Himalaya dağları, batıda Hazar denizi ve doğuda Kingan dağları ile çevrili geniş bir coğrafyadır.
GÖÇLER Orta Asya da yaşayan Türkler çeşitli nedenlerle zaman zaman değişik ülkelere göç etmişlerdir.Türklerin orta Asya dan göç etmelerinin başlıca nedenleri:
1.Kuraklık ve aşırı soğuklar
2.Hızlı nüfus artışı ve toprakların yetersiz kalışı
3.Türk boyları arasında çekişmeler,anlaşmazlıklar
4. Çin baskısı
5. Yeni yerler fethetme düşüncesi
Bu nedenlerle göç eden Türk topluluklarından bazıları gittikleri yerlerde diğer milletlerle kaynaşmış ve yok olmuşlar,bazıları da gittikleri yerlerde özelliklerini koruyup devletler kurmuşlardır.(Avarlar,Macarlar,Avrupa Hun devleti Vb..)
Göç eden Türk toplulukları olduğu gibi ana yurtta kalanlarda olmuştur. Ana yurtta (orta asya) kalan Türkler burada çeşitli devletler kurmuşlardır.
BÜYÜK HUN DEVLETİ (ASYA HUN DEVLETİ)
Bilinen ilk Türk devletidir. Kurucusu TEOMAN dır(M.Ö. 220).En ünlü hakanları ise METE HAN dır.(M.Ö. 209-174) Büyük Hun Devleti en güçlü dönemini METE HAN zamanında yaşamıştır. METE HAN ilk düzenli Türk ordusunu temelini atmış ve onluk sistemi geliştirmiştir.Onluk sistem ile ordu 10-100-1000-10000... gibi onluk esasa göre ayrılmış ve her birimin başına bir komutan getirilmiştir.
Bu dönemde Türklerin en büyük düşmanı Çinlilerdi. Çinliler özellikle İPEK YOLUNU ele geçirmek istiyorlardı.Ancak yapılan savaşlarda Türkleri bir türlü yenemiyorlardı. Bunun üzerine İÇERİDEN YIKMA politikası takip ettiler. Çinli prensesler Türk hakanları ile evlendirildi ve bunun sonucu devletin merkezinde Çinli prensesler yoluyla iç karışıklıklar çıkarıldı. İç karışıklıklar yüzünden Büyük Hun Devleti önce doğu-batı sonra da kuzey-güney olmak üzere ikiye parçalandı.Bu durumdan yararlanan Çinliler önce Güney Hunlarını daha sonra da Kuzey Hunlarını egemenlikleri altına aldılar.
KAVİMLER GÖÇÜ Çin egemenliğinde yaşamak istemeyen Kuzey Hunları BALAMİR önderliğinde batıya (Avrupa) doğru göç etmeye başladılar.Bu göç esnasında önlerine çıkan milletleri ileri doğru itmişler ve bunun sonucunda milletler sıra ile birbirilerini batıya doğru iterek Avrupa da büyük bir yer değişim hareketine yol açmışlardır.tarihte bu olaya KAVİMLER GÖÇÜ denir. Kavimler göçünün en önemli sonuçları şunlardır:
1.Avrupa da milletlerin yer değiştirmesi sonucu Roma imparatorluğu barbar kavimlerin baskısına maruz kalmış ve önce ikiye bölünmüş(M.S.395) (BATI ROMA –DOĞU ROMA) daha sonra da bunlardan Batı Roma yıkılmıştır.(M.S.476)
2.Avrupa uzun yıllar karışıklık içinde olmuştur.
3.İlk çağ sona ermiş Orta çağ başlamıştı.
AVRUPA HUN DEVLETİBALAMİR önderliğinde Avrupa ya gelen Kuzey Hunları Tuna nehrini aşarak bugünkü Macaristan bölgesine gelmişler ve burada AVRUPA HUN DEVLETİNİ kurmuşlardır.
Kısa sürede büyüyen bu devletin en ünlü hükümdarları ATTİLA dır. Attila döneminde Avrupa Hun devleti en güçlü dönemini yaşamıştır. Attila döneminde hem batı hem de doğu Roma ya seferler yapılmış ve bütün Avrupa da söz sahibi olunmuştur.Attila İtalya üzerine de bir sefer yapmış ve Papa nın yalvarması ile işgalden vazgeçmiş ve geri dönmüştür. Attila nın ölümünden sonra Avrupa Hun Devleti eski gücünü kaybetmiş ve Bizans ın saldırıları ile iyice zayıflamış ve yıkılmıştır.(469)
BİRİNCİ GÖKTÜRK DEVLETİ (552)
Büyük Hun Devleti n den sonra Asya kıtasında kurulan ikinci büyük Türk devleti GÖKTÜRK DEVLETİ DİR.
Göktürkler tarihte ilk defa Türk adını kullanan devlet olma özelliğini taşır. Daha önceleri Avarların egemenliğinde yaşayan Göktürkler 552 yılında BUMİN KAĞAN önderliğinde ayaklanmışlar ve Avarları yenerek bağımsızolmuşlardır.Büyük Hun Devletin de olduğu gibi bu devletin de merkezi ÖTÜKEN
di.( ÖTÜKEN Türklerin tarih sahnesine ilk çıktıkları yerdir. Orhun ve Selenga ırmakları arasında kalır ve bütün Türk boyları tarafından kutsal kabul edilir. Orhun kitabeleri de buradadır. Günümüzde MOĞOLİSTAN devletinin sınırları içerisindedir.)
Türk devlet geleneğine uyularak devlet doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmış, Bumin Kağan devletin doğu kanadını ,kardeşi İstemi Kağan ise batı kanadını yönetmiştir. Ancak her zaman batı kanadı ,doğu kanadına bağlı idi.( Eski Türkler güneşin doğduğu yön olan doğuyu kutsal kabul ediyorlardı. Bu sebeple ülkelerin doğu kanadı ,batı kanadına göre her zaman bir adım önde ve lider konumunda idi.)
I.Göktürk Devleti en güçlü dönemini MUKAN KAĞAN zamanında yaşamıştır. Ancak Çinliler ,Türklerdeki bu bölünmüşlüğü ,Türk ülkelerini yıkmak için kullanmışlar; Doğu ve batı Göktürk devletlerini birbirine düşürmeyi başarmışlardı. Bunun sonucunda 582 yılında devlet doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı. 630 yılında da hem doğu hem de batı Göktürk devletleri Çin egemenliğine girdiler.
Göktürkler yaklaşık elli yıl süre ile Çin egemenliğinde yaşadılar. Bu süre içerisinde birçok kez ayaklandılar. Bu ayaklanmalardan KUTLUK KAĞAN önderliğinde yapılan ayaklanma başarılı olmuş ve Türkler Çin esaretinden kurtularak tekrar ikinci defa devletlerini kurmuşlardır.
İKİNCİ GÖKTÜRK DEVLETİ (682 )
KUTLUK KAĞAN ın kurucusu olduğu İkinci Göktürk Devleti nin bir diğer adı da KUTLUK DEVLETİ dir.( İKİNCİ GÖKTÜRK DEVLETİ = KUTLUK DEVLETİ ) Kutluk Bey devleti tekrar kurup dirilttiği için ‘İLTERİŞ ‘ ünvanı verilmiştir. İlteriş Kutluk Kağan 692 yılında ölünce yerine kardeşi KAPGAN KAĞAN geçti. Çünkü İlteriş Kutluk Kağan ın çocukları olan BİLGE KAĞAN ve KÜLTİGİN henüz küçük yaşta idi. Kapgan Kağan ın ölümünden sonra yerine oğlu İNAL geçti. Ancak Bilge Kağan ve Kültigin ,İnal ın hakanlığını kabul etmediler. Bir ayaklanma ile onu ortadan kaldırdılar ve Bilge kağan İkinci Göktürk Devleti nin başına geçti. İkinci Göktürk Devleti ( Kutluk Devleti) en güçlü dönemini BİLGE KAĞAN-KÜLTİGİN ve VEZİR TONYUKUK zamanında yaşamıştır. Bilge Kağan devletin başında ,kardeşi Kültigin ordu komutanı ve Vezir Tonyukuk devlet işlerinde her ikisinin de yardımcısı idi. Vezir Tonyukuk çok bilgili ve değerli bir devlet adamı idi. O nun çalışmaları devletin güçlenmesinde önemli bir etkendir.
Bilge kağan ,Kültigin ve Vezir Tonyukuk un sırayla ölmesi ile Kutluk Devleti (II.Göktürk Devleti) gücünü yitirmeye başladı . Bu durumdan yararlanan UYGURLAR,KARLUKLAR,BASMİLLER ,II. Göktürk Devleti ne son verdiler.(744)
NOT. Tarihte birçok örneği olan Türk devletlerini başka Türk devletleri ya da boylarının yıkması geleneği burada da kendini göstermiş ve II.Göktürk Devleti ,diğer Türk boyları tarafından yıkılmıştır.
UYGUR DEVLETİ (744 –840 ) II.Göktürk Devletine son veren Uygurlar KUTLUK BİLGE KÜL önderliğinde yeni bir devlet kurdular. ORDU-BALIK şehrini kurarak burayı kendilerine başkent yaptılar.( Eski Türkler şehir kelimesi yerine balık derlerdi.) Uygur Türkleri BÖGÜ KAĞAN zamanında MANİ dinini kabul ettiler. Ancak bu din Uygurların savaşçılık özelliklerinin kaybolmasına yol açtı.( Mani dininde et yemek yasaktı) Bu sebeble Uygur Devleti döneminde,Hun ya da Göktürklerde olduğu gibi Çin ile sürekli savaşlar yapılmamış daha çok ticari ilişkilerde bulunulmuştur. Uygurlar diğer Türk boylarının aksine yerleşik hayata geçmişlerdi. Köylerde ve şehirlerde yaşıyor,tarım ve ticaretle uğraşıyorlardı.Ayrıca kendilerine ait bir alfabeleri vardı. ( Uygur alfabesi) İlk defa kağıdı ve matbaayı kullanan Türk boyu yine Uygurlar olmuştur. Bu özellikleri ile diğer Türk boylarından daha gelişmiş bir yapıya sahiptiler.
Başka bir Türk boyu olan KIRGIZLAR 840 yılında Uygur Devletine son verdiler. Bugün Çin in KANSU ve DOĞU TÜRKİSTAN eyaletlerinde UYGUR TÜRKLERİ halen yaşamlarını sürdürmektedirler.
DİĞER TÜRK DEVLET VE TOPLULUKLARI
1.AVARLAR :Avrupa kıtasında etkinlik göstermiş bir Türk boyudur. Tarih sahnesinden silinmiş ve yok olmuşlardır.
2.BULGARLAR : Volga ( idil ) nehri çevresinde yaşayan Bulgarlar burada büyük bir devlet kurmuşlardı. Ancak Hazarların baskısı sonucu ikiye ayrılmışlar, bir kısmı eski yerlerinde yani Volga nehri kıyılarında kalmış, bir kısmı da Tuna nehrinin güneyine göç ederek bugünkü Bulgaristan a gelmişlerdir. Volga nehri civarında kalan Bulgarlar müslüman olmuş, Tuna nehrinin güneyine göç eden Bulgarlar ise zamanla Hıristiyanlığı kabul etmiş ve çevresinde ki diğer Hıristiyan milletlerle kaynaşarak Türklük özelliklerini yitirmişlerdir. (Bugünkü Bulgaristan )
3. MACARLAR : İlk önceleri Volga Nehri kıyılarında yaşarken daha sonra bugünkü Macaristan a göç etmişler ve burada bir Macar devleti kurmuşlardır. Ancak zamanla Hıristiyanlığı kabul etmişler ve Türklük özelliklerini kaybetmişlerdir. ( Bulgarlarda olduğu gibi )
4. SABİRLER ( SİBİRLER ) : Sibirya ve Kafkaslarda etkili olmuş bir Türk Boyudur. Hazar Türkleri nin ataları sayılmaktadır. Tarih sahnesinden silinmiş ve yok olmuş Türk boylarından biridir.
5. HAZARLAR : Sibirler in devamı olan Hazarlar Karadeniz in kuzeyinde ve Kafkasya da etkili olmuşlardır. Hazar Denizine adını da veren bu Türk Devleti Ruslar tarafından yıkıldı. Hazar Türkleri nin bir önemli özelliği de Musevilik ( Yahudi) dinin benimsemiş olmalarıdır. Tarih sahnesinden silinmiş ve yok olmuş Türk boylarındandır.
6.PEÇENEKLER : Göktürk Devleti yıkıldıktan sonra Doğu Avrupa ya göç etmiş bir Türk Boyudur. Özellikle Balkanlarda etkili olmuşlardır. Bizans Devleti tarafından ortadan kaldırıldılar. Tarih sahnesinden silinmiş ve yok olmuş Türk boylarındandır.
7. KUMANLAR ( KIPÇAKLAR ) : Karadeniz in kuzeyinde ve Balkanlarda etkili olmuş bir Türk boyudur. Moğollar tarafından yıkılmışlardır. Tarih sahnesinden silinmiş ve yok olmuş Türk boylarından biridir.
8. TÜRGEŞLER (TÜRGİŞLER ) : Göktürk Devleti yıkıldıktan sonra Orta Asya da hakim olmuşlardır. Daha sonra da Karlukların egemenliğine girmişlerdir. Tarih sahnesinden silinmiş ve yok olmuş Türk boylarından biridir.
9.KARLUKLAR : İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyudur. Onaltı büyük Türk Devlertinden biri olan KARAHANLILAR devleti nin kurucularıdırlar. Talas savaşının kazanılmasında ve İslamiyetin Türkler arasında yayılmasında etkili olmuşlardır. Günümüzde Tacikistan da yaşayan Karluklar bunların torunlarıdırlar.
NOT : Talas savaşı Müslüman Araplar ile Çinliler arasında olmuş ve bu savaşta Karluk Türkleri Araplara yardım ederek savaşın Araplar tarafından kazanılmasına , Çinlilerin Orta Asya dan uzaklaşmasına ve Türkler arasında islamiyetin yayılmasında etkli olmuşlardır.
10. KIRGIZLAR : En eski Türk boylarından biridir. Önce Göktürklerin sonra Uygurların egemenliğinde yaşadıktan sonra Uygur Devletine son vermişler ,ancak 1207 yılında Moğol egemenliğine girmişlerdir. Kırgız Türkleri günümüzde KIRGIZİSTAN CUMHURİYETİN de bağımsız olarak yaşamaktadırlar. Kırgızların dünyaca ünlü ‘MANAS ‘ adında bir destanları da vardır. Manas destanı dünyanın en uzun destanı olma özelliği taşımaktadır.
11. BAŞKIRTLAR ( BAŞKURTLAR ) : Ural dağlarının güney kesimlerinde yaşayan bir Türk Boyudur. XIII. Yüzyılda İslamiyeti kabul ettiler. Günümüzde Rusya Federasyonu içerisinde özerk bir Cumhuriyet olarak varlıklarını sürdürmektedirler. ( Başkırdistan özerk Cumhuriyeti )
12. OĞUZLAR (TÜRKMENLER ) : En büyük, en güçlü Türk boyudur. Tarih sahnesinde çok büyük roller oynamış ve büyük devletler kurmuşlardır. ( Göktürk Devleti, Büyük Selçuklu Devleti ,Anadolu Selçuklu Devleti ,Osmanlı Devleti ,Türkiye Cumhuriyeti Oğuz Türkleri tarafından kurulmuş başlıca Türk Devletleridir.) OĞUZ KAĞAN EFSANESİ ne göre Oğuz Türkleri Oğuz Kağan ın altı oğlundan türemişlerdir.
Oğuz Kağan ın altı oğlundan her birinde dört kol olmak üzere toplam 24 Oğuz boyu vardır. Bunların onikisi Üçok ,oniki tanesi de Bozok koluna mensuptur. Oğuz Türkleri İslamiyeti kabul ettikten sonra Türkmen adını almıştır. Günümüzde Oğuz Türkleri başta Türkiye olmak üzere ,Kıbrıs,Balkanlar,Suriye,Irak, İran ve Türkmenistan da yaşamaktadırlar.
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET
1.DEVLET YÖNETİMİ :Türkler devletlerine ‘ İL’ derlerdi. Devleti yöneten kişiye çeşitli isimler verilirdi. ( Hakan,Kağan, Han ,Tan-hu, Şan-yu, Yabgu , llteber , İdi-kut ) .Türk devletlerinde ,devlet hükümdar ailesinin ortak malı sayılırdı. Ancak bu durum hükümdar ailesi arasında taht kavgalarının çıkmasına yol açıyordu. Bu sebebten birçok Türk Devleti kurulduktan kısa süre sonra yıkılmıştır. Türk devletleri genellikle doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılırdı. Ülkenin doğu kanadı her zaman batı kanadından daha üstün kabul edilirdi. Ülkenin doğu kanadını hakan, batı kanadını ise hakan ‘ın kardeşi ‘ YABGU ‘ ünvanı ile yönetirdi.
2.TOPLUM YAPISI : Türk toplumunun çekirdeğini aile oluşturuyordu. Aileler bir araya gelerek ‘URUG ‘ları , uruglar bir araya gelerek BOY ları ,boylar bir araya gelerek BODUN ‘u ( millet ) oluşturuyordu.
AİLE----URUG ----- BOY ------ BODUN ------ DEVLET (İL)
3. ORDU : Türk Milleti ordu kavramına en fazla önem veren millettir.Türk tarihinde bu açıkça ortaya çıkmaktadır. Türk milleti için ‘ORDU-MİLLET ‘ kavramı kullanılırdı. Türk milleti içerisinde her kişi asker sayılırdı.Hatta savaşlara bazen kadınlar bile katılırdı. Her Türk küçük yaştan itibaren savaş eğitimi alır ve her an savaşa hazırlıklı olunurdu. Türklerde paralı askerlik kavramı yoktu.Askerlik kavramı kutsal kabul edilir,ülke düşman saldırısına uğradığı zaman herkes gönüllü olarak kendi isteği ile savaşa katılırdı. İlk süzenli Türk ordusu METE HAN döneminde oluşturuldu. Mete han ordu da onluk sistemi kullandı.Bu şekilde düzenli ve disiplinli bir ordu oluşturuldu.Onluk sistem daha sonra diğer milletlerin ordularında da kullanılmaya başlandı. Türkler savaşlarda ‘TURAN TAKTİĞİ’ ya da ‘BOZKURT OYUNU ‘ denilen bir savaş hilesi yaparak düşman ordularını yenerlerdi. Bu hile de Türk ordusu yeniliyormuş gibi geri çekilir ,düşman ordusu iyice içeri alındıktan sonra yan kanatlarda bekleyen askerler düşman ordusunu sararak imha ederlerdi. Türk ordusunun temel özellikleri şunlardı:
a. Türk ordusu ücretli değildir.
b. Türk ordusu sürekliydi. Kadın ,erkek herkes asker sayılırdı.
c. Türk ordusunun temeli atlı askerlerden meydana geliyordu.
4.HUKUK :Türklerde yazılı bir hukuk sistemi yoktu .Ancak TÖRE adı verilen gelişmiş bir sözlü hukuk sistemi mevcuttu.
5. DİN VE İNANIŞ : İslam öncesi Türklerde değişik dini inanışlara rastlanmaktadır.
a. Tabiat kuvvetlerine inanma: Dağ,tepe ,nehir ,ağaç ,orman gibi tabiat varlılarına kutsiyet verilir,onların gizli güçlerine inanılırdı.
b. Atalar kültü : Ölen atalarının ruhlarının sürekli olarak kendilerini izlediklerine ve onlara layık olmak için çalışılması gereğine inanırlardı. ‘ŞAMANİZM ‘ anlayışı da diyebileceğimiz bu inanışta iyi ve kötü ruhlar vardı. ‘ŞAMAN’ adı verilen din adamı törenler yaparak kötü ruhların insanlara zarar vermesini engellerlerdi. Bu törenlere ‘ KAM’ denirdi.
c. Gök-Tanrı inancı : Türk boylarının çoğunda kabul gören dini inanış budur. Gök-tanrı inancına göre sadece bir tek Tanrı vardır, her şeyi o yaratmıştır.
Bunların dışında Avrupa ya giden Türk boylarının zamanla Hıristiyanlığı benimsediği ( Bulgarlar ,Macarlar gb.) görülmüştür. Ayrıca Hazar Türkleri Museviliği, Uygur Türkleri de MANİ dinini kabul etmişlerdir. Ancak hiçbir din İslam dini kadar Türkler tarafından benimsenmemiştir.
6. SOSYAL HAYAT . Orta Asya yaşam tarzı göçebe bir özellik taşıyordu .Türk boylarının büyük bir bölümü ( Uygurlar hariç ) göçebe olarak yaşıyordu. Göçebe Türk yaşamında çadır at ve koyunun büyük bir önemi vardı.Hayat adeta bu üçlü üzerinde devam ediyordu.
Göçebe hayat tarzı sebebiyle birinci geçim kaynağı hayvancılık olmuştur. Tarım göçebe hayat dolayısı ile yapılamamış ya da çok az yapılmıştır.Beslenme alışkanlığı da hayvan ağırlıklı yani ete dayanıyordu. At sütünden yapılan KIMIZ adı verilen içecekte beslenme de büyük önem taşıyordu. Türkler avcılığa ve spora büyük önem vermişlerdi.Günler süren avlar yapılırdı. Bu avlarda birinci amaç gençleri savaş ortamına alıştırmaktı. Diğer medeniyetlerin aksine Türk hayat tarzında toplumsal sınıf yoktu .Herkes birbirine eşit sayılırdı. Bu özellik Türkleri diğer çevre medeniyetlerden üstün kılmaktadır.
7.EKONOMİK HAYAT . Türk ekonomisinin temeli hayvancılığa dayanıyordu.At ve koyun en çok beslenen hayvanlardı.Tarım hayvancılığa göre ikinci planda kalmıştı.İpek yolundan alınan vergiler de önemli bir gelir kaynağı idi. Bu yüzden Çinliler ile Türkler arasında sürekli savaşlar olmuştur. İpek yoluna paralel olarak kuzeyden uzanan KÜRK YOLU da bir diğer önemli ticaret yolu idi.
8.YAZI ,DİL EDEBİYAT :Türkler tarih boyunca birçok alfabe kullanmışlardır. Ancak Türklerin kendilerine ait iki tane alfabeleri vardır. Bunlar GÖKTÜRK ALFABESİ ve UYGUR ALFABESİ dir. Türklerin kullandığı dil yani Türkçe URAL-ALTAY dil grubunun ALTAY koluna aitti. Türkler yaşam tarzı gereği fazlaca yazılı eser yazamamışlardır. Bu yüzden Türklerde yazılı olmaktan çok sözlü edebiyat gelişmişti. İlk sözlü Türk edebiyatına ait eserler destanlardır. ( OĞUZ KAĞAN ----- ALP ER TUNGA ------- ERGENEKON ------MANAS -----GÖÇ destanları gibi)
Yazılı Türk edebiyatına ait ilk eserler ORHUN KİTABELERİDİR. ( Orhun kitabeleri II:Göktürk Devleti hakanı BİLGE KAĞAN kardeşi KÜLTİGİN ve VEZİR TONYUKUK adına dikilmiştir.)
9. BİLİM VE SANAT :Türklerde gelişen başlıca bilim ve sanat dalları şunlardır.
a.Demircilik b.Maden işlemeciliği c . Halıcılık d. Minyatür sanatı e. Süs eşyaları yapımı vb.
NOT : Türkler yerleşik hayat yaşamadıkları için büyük tapınaklar,saraylar şehirler yapmamışlardır.
TÜRK KÜLTÜRÜNÜN ÇEVRE KÜLTÜRLERLE İLİŞKİLERİ
a.Türk –Çin ilişkileri . Hunlar ve Göktürkler döneminde Türkler ve Çinliler arasında sonu gelmeyen birçok savaşlar yapılmıştır. Çinliler bu dönemde Türklerin en büyük düşmanı olmuşlardır.Türk Devletlerini savaşarak yenemedikleri için içeriden yıkma politikasını uygulamışlardır.
Bu politikada başarılı olmuşlar hem Hunlar Hem de Göktürkler ikiye bölünmüş ve Çinlilerin egemenliğine gimiştir. Uygurlar döneminde durum biraz daha farklı olmuş ,Çinlilerle daha çok ticari ilişkilerde bulunulmuştur.
b. Türk –Moğol ilişkileri :Moğollar Türklerle aynı bölgede yaşayan ve uzun yıllar Türk egemenliğinde kalan bir millettir. Türklerle akraba bir topluluk kabul edilir. Ancak Türk değillerdir. Moğollar 1209 yılında ilk defa CENGİZ HAN döneminde devlet kurmuşlar, diğer Türk boylarını kendi egemenlikleri altına alarak devletlerini Asya dan Avrupa ya kadar genişletmişlerdir. Moğollar özellikle UYGUR TÜRKLER inden etkilenmişlerdir.
c.Türk –Arap ilişkileri :Türk –Arap ilişkileri Hz.ÖMER döneminde başladı. ORTA ASYA ya giren müslüman Arap orduları ile Türkler arsında savaşlar olmuştur. Özellikle EMEVİ yönetiminin Türklere iyi davranmaması iki millet arasında savaşlara yol açmış ve Türkler bu dönemde İslam dinin fazla benimsememişlerdir. Bir süre sonrada EBU MÜSLİM önderliğinde ayaklanarak EMEVİ yönetimine son vermişlerdir. Emevilerden sonra ABBASİLER yönetime gelmiştir. Abbasiler döneminde Türk Arap ilişkileri çok olumlu geçmiş ve Türkler hızla İslamiyete girmeye başlamışlardır.İlk öne KARLUK,YAĞMA,ÇİĞİL TÜRKLERİ daha sonra da OĞUZ Türkleri İslamiyete girdiler. Oğuz Türkleri İslamiyete girdikten sonra TÜRKMEN adını aldılar.
d. Türk –İran ilişkileri : Türk –İran ilişkileri AKHUN DEVLETİ (Onaltı büyük Türk Devletinden biridir.) döneminde başlamıştır. Afganistan da kurulan Akhun Devleti, İran la ( SASANİLER ) savaşmıştır. Göktürklerle anlaşan Sasaniler( İran ) , Akhun Devletine son vermiştir. Göktürkler Bizans la anlaşarak Sasani Devletine saldırdılar. Sasani ( İran ) devleti iyice zayıfladı.
 

Performans

Çalışkan Üye
Üye
Katılım
26 Ocak 2007
Mesajlar
523
Puanları
63
Konum
TÜRKİYE
Ynt: İslamiyet Öncesi Türk Tarihi

İSLAMİYETTEN ÖNCE TÜRK DEVLETLERİ

TÜRKLERİN ANAYURDU:
Türklerin tarih sahnesine çıkışları Orta Asya'dır. Orta Asya'nın sınırları; Doğuda Kingan Dağları,
Batıda Hazar Denizi, Güneyde Himalaya Dağları, Kuzeyde Sibirya'dır.

GÖÇLERİN SEBEPLERİ:
1)- Nüfus artışı ve toprakların yetersiz kalışı,
2)- Olumsuz iklim şartları(Kuraklık, şiddetli kışlar)
3)- Kendi aralarında ve diğer kavimlerle olan mücadeleler
4)- Salgın hastalıklar
5)- Türklerin Cihan hakimiyeti düşüncesi(Güneşin doğduğu yerden, battığı yere kadar her yeri fethetme arzusu)

GÖÇ YÖNLERİ:
Kuzeye Gidenler; Sibirya'ya
Doğuya Gidenler; Çin ve Uzakdoğu ülkelerine
Güneye Gidenler; Hindistan, Afganistan ve Çin'e
Batıya Gidenler; İki yol izlememişlerdir. Bir kısmı Hazar Denizinin kuzeyinden Karadeniz'in kuzeyine ve Avrupa'ya; Diğer kısmı ise Hazar Denizinin güneyinden İran, Irak, Suriye, Mısır ve Anadolu'ya göç etmişlerdir.

GÖÇLERİN SONUÇLARI:
1)- Orta Asya kültür ve Medeniyeti dünyanın değişik bölgelerine taşınmıştır.
2)- Göç etmeyip, Orta Asya'da kalan Türkler, ilk Türk Devleti olan "Asya Hun Devleti" ni
kurmuşlardır.
3)- Göç eden Türk boyları gittikleri yerlerde yeni Türk Devletleri kurarlarken, oralardaki bazı
devletleri de yıktılar.

TÜRK ADININ ANLAMI VE KÖKENİ:
1)- Ziya Gökalp'e göre; Töre kelimesinden gelir. Buna göre Türk demek "Türeli=Nizamlı,geleneklerine
bağlı" demektir.
2)- Danimarkalı Bilgin WAMBERY'e göre Türemekten(Türük) gelir. Buna göre Türk demek TÜREMİŞ,ÇOĞALMIŞ
demektir.
3)- Kaşgarlı Mahmut'un "Divan-ı Lügatıt Türk" adlı eserinde Türk demek "OLGUNLUK ÇAĞI" demektir.
4)- Genel olarak Türk demek, GÜÇLÜ,KUVVETLİ manasında kabul edilir.

ASYA HUN DEVLETİ (BÜYÜK HUN DEVLETİ) (MÖ. 220-MS.300)
* Kurulduğu tarih kesin olarak bilinmemektedir. Tarihte bilinen İLK TÜRK DEVLETİ'dir.
* Bilinen ilk hükümdarı TUMAN(Teoman)'dır. Teoman'dan sonra yerine oğlu METE HAN geçmiştir.
* Asya Hun devleti METE HAN zamanında en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
* Çinliler Türk akınlarına karşı koymak için ÇİN SEDDİ'ni yaptılar.



NOT: Tarihte ilk defa bütün Türkleri tek bayrak altında toplayan Türk Devleti Asya Hun devletidir.
* Büyük Hun Devleti VERASET SİSTEMİ ve ÇİN SİYASETİ nedeniyle Doğu ve Batı Hun Devleti diye ikiye ayrıldı. Batı Hunları ARAL GÖLÜ civarına göç etmek zorunda kaldılar. Doğu Hunları ise Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrıldı. Ve daha sonra Çinliler tarafından ortadan kaldırıldı.

TÜRKLERDE VERASET SİSTEMİ NASILDI?
Türklerde devlet hükümdar ailesinin ortak malı sayılırdı. Ve ülke hükümdarın sağlığında oğulları arasında paylaştırılırdı. Her prensin(TEKİN) hükümdar olma hakkı vardı.

TÜRKLERE KARŞI ÇİN SİYASETİ(POLİTİKASI) NASILDI?
Çin bozkır göçebe hayatı yaşayan ve savaşçılıkları gelişmiş olan Türk Ordusu karşısında çaresiz kalıyordu. Hatta Türk Akınlarını durdurmak için ÇİN SEDDİ'ni yaptırmıştı. Buna rağmen Türkleri durduramamıştı. Bu durum karşısında çaresiz kalan Çin şu siyaseti takip etti:
1- Çin prenslerini Hun Hakanlarıyla evlendirerek, prensesin yanında Hun sarayına çok sayıda hizmetkar gönderdiler. Bu hizmetkarlar casusluk faaliyetinde bulunarak,Türkler hakkında bilgi topladılar.
2- Türk Beylerine hediyeler göndererek, onları kendilerine bağlamaya ve ekonomik olarak Çin'e bağımlı yaşamaya alıştırdılar.
3- Hediyeleri ve ekonomik yardımları birden keserek, Türkleri itaat altına almaya çalıştılar.
4- Türk Beylerini birbirlerine karşı kışkırtarak, Türk devletinin parçalanmasını sağladılar.

ÖRNEK:
Bu konuda en iyi örneklerden biri, Asya Hun Devleti'nin Batı ve Doğu Hun Devleti diye ikiye ayrılması
olayıdır. Bu dönemde Hun Devletinin başına geçen HUANYEH, Çin'in ekonomik yardımları kesmesi üzerine, kurultayı
toplayarak, Çin'e bağlanmayı teklif etti. Ancak kardeşi ÇİÇİ "Bağımsızlığımız herşeyden önce gelir." diyerek, Huanyeh'e karşı çıktı. Böylece Hunlar ikiye ayrıldı. Çin ile birleşen Huanyeh, kardeşi Batı Hun Hakanı Çiçi üzerine giderek, Batı Hun Devletini ortadan kaldırdı. Batı Hun Halkı Aral gölü çevresine göç etmek zorunda kaldı.






AVRUPA(BATI) HUNLARI VE KAVİMLER GÖÇÜ

KAVİMLER GÖÇÜ(375):
Çiçi'ye bağlı Batı Hunları Çin'in ve Doğu Hunları'nın baskısıyla Aral Gölü civarına göç etmişlerdi. Burada 200 sene hayatlarını sürdüren Batı Hunlarının nüfusları arttı. Toprakları yetersiz kalmaya başladı. Ve başka Türk Boylarının katılmasıyla güçlendiler. MS. 374 yılında VOLGA (İTİL) nehrini aşarak Batı'ya (Avrupa'ya) doğru ilerlemeye başladılar. Türklerin bu ilerlemeleri karşısında önlerinde bulunan Vizigot, Ostrogot, Vandal, Sakson, Frank, Germen gibi bir çok kavim hareketlenerek Türklerden kaçmaya başladılar.
Böylece Batı Hun Türklerinin, sebep olduğu bu olaya tarihte KAVİMLER GÖÇÜ adı verilir.(375)

KAVİMLER GÖÇÜNÜN SONUÇLARI:
1)- Roma İmparatorluğu; Doğu ve Batı Roma İmparatorluğu olmak üzere ikiye ayrıldı.(395). Batı Roma
İmparatorluğu 476 yılında bu Germen kavimleri tarafından yıkıldı.
2)- Avrupa'nın ETNİK yapısı değişti. (Germen kavimlerinin Avrupa'daki yerli kavimlerle karışması
sonucu yeni milletler ortaya çıktı.)
3)- Türkler Avrupa'da BATI HUN DEVLETİ'ni(AVRUPA HUN) kurdular.
4)- İngiltere, Fransa gibi Avrupa devletlerinin temeli atıldı.
5)- Avrupa'da FEODALİTE (DEREBEYLİK) rejimi ortaya çıktı.
6)- İlk çağ kapandı, Ortaçağ başladı.

AVRUPA HUN (BATI HUN) DEVLETİ

Kavimler göçünü başlatan Batı Hunları tarafından kurulmuştur. İlk hükümdarları BALAMİR, en önemli hükümdarları ATTİLA'dır.

NOT: Anadolu'ya ilk Türk akınları Avrupa Hunları tarafından yapılmıştır.

ULDIZ'IN ROMA SİYASETİ: Balamirden sonra Batı Hunlarının başına geçen Uldız, Roma İmparatorluğuna karşı akılcı bir siyaset izlemiştir. Hunların düşmanları Germen Kavimleri ile savaştığından, Batı Roma İmparatorluğu ile iyi geçinmiş, Doğu Roma’yı(Bizans) ise baskı altına almaya çalışmıştır.
ATTİLA DÖNEMİ
Attila başlangıçta ULDIZ'ın siyasetini takip etmiş ve Bizans'ı baskı altına almak üzere Balkan seferleri düzenlemiştir. Bizans'ı MARGUS ve ANATOLYUS antlaşmaları ile ağır ve vergilere bağlamıştır. Bizans'ı dize getiren Atilla daha sonra Batı Roma üzerine yönelmiştir.
ATTİLLA'NIN BATI ROMA SEFERLERİ:
1)- Galya Seferi: Batı Roma Ordusuyla KATALON savaşını yaptı. Kesin sonuç alınamadı.(451)
2)- İtalya Seferi: Bir yıl sonra 452'de Attila ikinci sefere çıktı. Bu defa Roma ordusu Attila'nın
karşısına çıkmaya cesaret edemedi. Romalılar Papayı Attila'ya elçi olarak gönderdiler.
Papayla görüşen Attila Roma'ya girmekten vazgeçerek geri döndü.

Attila'nın ölümünden sonra Avrupa Hun Devleti eski gücünü koruyamayarak dağıldı.

GÖKTÜRK DEVLETİ
552 yılında BUMİN KAĞAN tarafından Orta Asya'daki AVAR hakimiyetine son verilerek kuruldu. Başkenti ÖTÜGEN'dir. Bumin KAĞAN kardeşi İSTEMİ YABGU'yu ülkenin batı topraklarına gönderdi.

İSTEMİ YABGU'NUN BATI SİYASETİ:
İstemi Yabgu İpek yolunu kontrol etmek amacıyla AKHUNLARA karşı İran'daki SASANİ devletiyle işbirliği yaptı. Bu işbirliği sonucu Akhun Devletinin toprakları Sasaniler ve Göktürkler tarafından paylaşıldı.
İstemi Yabgu; bu defa Sasanilere karşı BİZANS ile işbirliği yaparak, Sasani devletinin zayıflamasını sağladı.
NOT: Göktürk- Bizans işbirliğinin Sasanileri zayıflatması, Hz. Ömer Devrinde İslam Ordularının Sasanileri yenmesini kolaylaştırmıştır.

GÖKTÜRK DEVLETİ'NİN İKİYE AYRILMASI VE YIKILMASI:
Bumin Kağan'dan sonra yerine sırasıyla oğlu Ko-Lo, Mukan(En parlak devir), Tapo ve İşbara geçti. Bu süre içinde Batı Yabgusu İstemi Yabgu daima doğudaki hakana bağlı kaldı. Ancak İstemi Yabgu'nun ölümünden sonra yerine geçen oğlu TARDU aynı itaati göstermedi. Çin'in kışkırması ile I. Göktürk Devleti Batı ve Doğu Göktürk Devleti olarak ikiye ayrıldı. Her ikisine de daha sonra Çinliler son verdi.

II. GÖKTÜRK DEVLETİ(KUTLUK DEVLETİ) (682-744)
I. Göktürk devletinin parçalanıp yıkılmasıyla, Çinin egemenliğinde yaşayan Türkler, 50 yıl süren bir esaret dönemi yaşadılar. Bu süre içinde defalarca Çine karşı ayaklandılar. Ancak başarılı olamadılar. 682 Yılında KUTLUK KAĞAN'ın başlattığı ayaklanma başarılı oldu. Türkler Çinlileri topraklarından atarak yeniden bağımsızlıklarına kavuştular.(682). II. Göktürk Devleti'ne kurucusundan dolayı KUTLUK DEVLETİ de denir.

NOT: Kutluk Kağan Çine karşı "Ulusal Kurtuluş Savaşına" girişerek II. Göktürk devletini kurmuştur. Bu özelliği ile Kutluk Kağan Türkiye Cumhuriyeti'ni kuran M.Kemal Atatürk'e benzer.

II. Göktürk Devleti en parlak devrini BİLGE KAĞAN zamanında yaşamıştır. Bilge Kağan ülkeyi kardeşi KÜLTİGİN ve veziri TONYUKUK ile yönetmiştir. Bilge Kağan'dan sonra zayıflayan Devlet; Karluk, Basmil ve UYGUR Türkleri tarafından 744 yılında yıkılmıştır.

GÖKTÜRK DEVLETİ'NİN TÜRK TARİHİNDEKİ ÖNEMİ:
1)- Tarihte ilk defa Türk adıyla kurulan devlet, Göktürk Devleti'dir.
2)- Orhun Anıtlarını dikerek (II.Göktürk zamanında) Türk tarihi ve Türk edebiyatının ilk yazılı
kaynaklarını oluşturmuşlardır.
3)- Milliyetçilik duygusu, Fransız ihtilalinden 1000 yıl önce Göktürkler döneminde en yüksek seviyede
yaşanmıştır.
4)- Asya Hun Devleti'nden sonra Türkleri tarihte ikinci defa tek bayrak altında toplamayı
başarmışlardır.

UYGUR DEVLETİ (Orhun uygur devleti)
| |
Turfan(Doğu Türkistan) Kansu(Sarı Uygur) Devleti
Uygur Devleti

ORHUN UYGUR DEVLETİ:
Karluk ve Basmiller'le birleşerek II. Göktürk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGUR
DEVLETİ'ni kurdular.(745) Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri Ordubalık (Karabalsagun)'dur.

NOT: Kutluk Bilge Kül Kağan Türklerin şehir kuran ilk hükümdarıdır. İlk Türk şehri Ordubalıkdır.

Bilge Kül Kağan'dan sonra MOYENÇUR başa geçmiş, onun döneminde Müslüman Araplar(Abbasiler) ile
Çinliler arasında Talas Savaşı yaşandığından, Abbasilere yenilen Çinliler güç kaybına uğramışlardı. Bu
durumdan yararlanan Uygurlar Çinin TARIM havzasını ele geçirdiler.Moyençur'dan sonra başa BÖGÜ KAĞAN
geçti.

BÖGÜ KAĞAN DEVRİ: Bu devirde Uygur Türkleri ile çin arasında iyi ilişkiler kuruldu, ticaret gelişti. Bögü Kağan Çine yardım amacıyla "Tibet Seferine" çıktı.

Tibet Seferi ve Sonuçları:
Bögü Kağan tibet seferi sırasında iki MANİ(MANİHEİZM) rahibini yanına alarak ülkesine geri döndü. Bu rahipler Uygur Türkleri arasında Mani dininin yayılmasına sebep oldular. Ayrıca Türkler arasında Budizm'de yayılmaya başladı.

Mani Dininin Özelliği: Avlanmayı, et yemeyi ve savaşmayı yasaklayan bir dindir.

Mani Dininin Uygurlar üzerindeki Etkileri:
1- Uygurlar Savaşçılıklarını kaybettiler.
2- Yerleşik hayata geçtiler. (Türklerde ilk defa yerleşik hayata Uygurlar geçmiştir.)
3- Yerleşik hayata geçmeleriyle Uygurlar ticaret,bilim, sanat ve edebiyat gibi bir çok alanda
geliştiler.

UYGUR DEVLETİ'NİN (ORHUN BÖLGESİ) YIKILIŞI:
840 yılında bir başka Türk kavmi olan KIRGIZLAR Uygur Devletine son verdiler. Kırgızlar'ın Orhun Bölgesinden kovmalarıyla Uygurlar, Kansu ve Turfan bölgelerine göç etmek zorunda kaldılar.

NOT: Kırgızlar; Orhun Bölgesinden Uygurları kovarak, buradaki Türk nüfusunun azalmasına sebep olmuşlardır. Bu yüzden bu en eski Türk Yurdu, daha sonra Kırgızları yenen Moğolların eline geçerek kolayca Moğollaşmış, MOĞOLİSTAN olarak anılmıştır.

TURFAN( DOĞU TÜRKİSTAN) UYGUR DEVLETİ:
Kırgızlar tarafından kovulan Uygurların bir kısmı Turfan Bölgesi'ne gelerek, burada yeni bir devlet kurdular. Bu devletleri de Moğollar tarafından 1207'de yıkıldı. Uygurlar günümüzde Doğu Türkistan diye anılan bu bölgede Çin'e bağlı özerk bir devlet olarak yaşamaktadır.

KANSU(SARI UYGUR) DEVLETİ:
Kırgızlardan kaçarak Kansu Bölgesi'ne gelen Uygurlar tarafından kurulan bu devlete Sarı Uygur Devleti de denilmektedir. 1209'da Moğolların hakimiyetine girmiştir.

UYGURLARLA İLGİLİ DİĞER ÖNEMLİ HUSUSLAR:
* 18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar.
* Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar'ı devlet
teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler.
* Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar. (Özbek ve Çağatay Türkleri)
* İlk Müslüman Türk Devleti Karahanlılar'la savaştılar.(Sebep Uygurların Budizmi, Karahanlıların İslamiyeti yaymak istemeleri.)
* Tahta harflerden MATBAA'yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar.
* Uygurlar Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.



DİĞER TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI

1- İSKİTLER(SAKALAR): MÖ. VII. yüzyılda batıya doğru göç ederek Karadeniz'in kuzeyinden Tuna nehrine kadar uzanan topraklara yerleştiler. Batı kaynakları bu topluluğa İskitler, İranlılar ise Sakalar adını vermişlerdir. Medler, Persler, Asurlular ve Urartularla savaşmışlardır. Anadolu, Suriye ve Mısır'a kadar akınlarda bulunmuşlardır. İskitlerin yönetici kesimi Türklerden meydana geliyordu. Yaşayış ve inanışları Türklerle aynıydı. En önemli edebiyat eserleri ALPER TUNGA DESTANI'dır.

2- AKHUNLAR (EFTALİT) DEVLETİ: Hun soyundan gelmektedirler. Afganistan'ın batısında MS.350 yıllarında kurulan bu Türk Devleti HEFTAL isimli hükümdarından dolayı EFTALİT DEVLETİ diye de anılır.
* Akhunlar Sasani Devletinde başlayan MAZDEK İSYANI'nı bastırmakta etkili oldular.
MAZDEK: Sasani Devletinde yaşayan Mazdek,kadın ve servetin ortak olması durumunda her türlü huzursuzluğun ortadan kalkacağını savunan bir kişiydi.
* Göktürk Devleti'nin Batı Bölgelerini idare eden İSTEMİ YABGU ipek yoluna egemen olmak için, Sasanilerle ortak hareket ederek Akhun Devleti'nin yıkılmasını sağladı. Akhun Devleti'nin toprakları Sasani ve Göktürk devleti arasında paylaşıldı.

3- BAŞKIRTLAR(BAŞKURTLAR): X. yüzyılda İtil(Volga) nehri civarında oturmakta idiler. Moğol istilası sırasında Moğol egemenliğine girdiler.

4- SABARLAR (SİBİRLER=SABİRLER): Önceleri Hun devletinin egemenliğinde yaşayan Sibirler, VI. yüzyıl başlarında Avarların baskısıyla batıya göç ederek Ural dağlarının güney doğusuna yerleştiler.
* Sasanilerle anlaşarak, Bizans'a karşı savaştılar. Anadolu'ya akınlar yaptılar.

NOT: Anadolu'ya ilk Türk akınları Avrupa Hunları tarafından, ikinci akın Sibirler tarafından yapılmıştır.
* Bugünkü SİBİRYA adı Sibir Türklerinden gelir.
* Avarlara yenilince Hazar Türklerine karıştılar. Hazar Devletinin asıl kitlesini oluşturdular.

5- TÜRGEŞ DEVLETİ: I. Göktürk Devletine bağlı olan Türgişler 630 yılında Göktürk devletinin yıkılmasıyla serbest kaldılar. BAGA TARKAN Türgiş Devleti'ni kurdu. Kendi adına para bastı. II. Göktürk devletinin kurulmasıyla yeniden Göktürk egemenliğine girdiler. II. Göktürklerin son dönemlerinde yeniden serbest kalan Türgişlerin başına SU-LU KAĞAN geçti. Su-lu Kağan Emevilere karşı mücadele etti.

NOT: Türgişler Emevi ordularını durdurarak, Orta Asyanın Araplaşmasını önlediler. 766 yılında Türgiş Devletine Karluklar son verdi.

6- KARLUKLAR: II. Göktürk Devletinin yıkılmasında Basmil ve Uygurlar'la birleşerek rol oynadılar.
* Talas savaşında Çin'e karşı Arapları destekleyerek Orta Asyanın Çinlileşmesini ve İslamiyetin yayılmasını kolaylaştırdılar.
* İslamiyeti kabul eden ilk Türk boylarındandırlar. (İlk boy Kıpçaklar'dır.)
* İlk Müslüman Türk Devleti olan KARAHANLILAR'ın kurulmasında etkili oldular.

7)- KIRGIZLAR:
* 840 Yılında Ötügen'i alarak Uygur Devletine son verdiler.

NOT: Kırgızlar; Orhun Bölgesinden Uygurları kovarak, buradaki Türk nüfusunun azalmasına sebep olmuşlardır. Bu yüzden bu en eski Türk Yurdu, daha sonra Kırgızları yenen Moğolların eline geçerek kolayca Moğollaşacak ve MOĞOLİSTAN olarak anılacaktır.
* 1207 yılında Cengiz Han tarafından yıkılmıştır.
NOT: Kırgızlar, Cengiz Han'a bağlanan ilk Türk Kavmidir.
* Daha sonra Rusların egemenliğine girmişlerdir.
* 1916'da Ruslara karşı MİLLİ İSYAN adı verilen bir ayaklanma başlatmışlar, ancak Rus Çarı tarafından ağır bir şekilde cezalandırılmışlardır.
* 1936'da Sovyetler birliğinin 15 Cumhuriyetinden biri olmuşlar, 1991'de Sovyet Rusya'nın dağılmasıyla Bağımsız KIRGIZISTAN DEVLETİ kurulmuştur. Başkenti BİŞKEK'dir.

8- KİMEKLER: Batı Göktürk topluluklarındandır. İrtiş ırmağı civarında yaşıyorlardı. XI. yüzyıla doğru diğer Türk topluluklarıyla kaynaşarak, yok oldular.

KARADENİZ'İN KUZEYİNDE KURULAN
VE AVRUPA'YA YÜRÜYEN TÜRK TOPLULUK VE DEVLETLERİ

Bunlar Avrupa Hunları, Sabirler, Avarlar, Bulgarlar, Hazarlar, Macarlar, Peçenekler, Kumanlar(Kıpçaklar) ve Oğuzlar(Uzlar)'dır.

1- AVARLAR:
552 yılında Orta Asya'daki Avar İmparatorluğuna Göktürkler son verince, batıya doğru ilerleyerek Romanya'ya giren AVARLAR merkezi MACARİSTAN olan yeni devletlerini kurdular.
* Çin kaynakları Avarlara JUAN- JUAN demektedir.
* 619 yılında tek başına, 629 yılında da Sasanilerle ortaklaşa İstanbul'u kuşattılar.

NOT: İlk defa İstanbulu kuşatan Türkler, Avarlardır.

* Slav topluluklarının göç etmesine neden olarak, bunların doğu Avrupa ve Balkanlara inmesini sağladılar. Böylece Balkanların Slavlaşmasında etkili oldular.
* 805 yılında Franklar tarafından yıkıldılar.

2- BULGARLAR:
Batı Hunları ve Ogur Türklerinin karışmasıyla ortaya çıkan Türk topluluğuna BULGAR denir. (Bulgar kelimesi karışmak anlamındadır.)

BÜYÜK BULGARYA DEVLETİ
| |
Tuna Bulgar Kama(Volga=İtil)
Devleti Bulgar Devleti

* Karadeniz'in kuzeyinde Göktürk Devletinin yıkılmasıyla "Büyük Bulgarya Devleti" kuruldu. Ancak kurucusu KUBRAT'ın ölümüyle Hazarlar tarafından yıkıldı. Bulgarların bir kısmı Tuna nehri, bir kısmı da Volga nehri kıyılarına göç etmek zorunda kaldı.

Tuna Bulgar Devleti: Büyük Bulgarya Devleti'nin yıkılmasından sonra Tuna boylarına (Bugünkü Bulgaristan) göç eden Bulgar Türkleri burada Tuna Bulgar Devletini kurdular.
* KURUM HAN zamanında Bizans'ı kuşattılar. (Avarlardan sonra Bizans'ı kuşatan 2. Türk kavmidir.)
* Bu bölgedeki halkın çoğu Slav olduğu için Türkler zamanla Slavlaşmaya başladılar. Boris Han zamanında Hırıstiyanlığı kabul ettiler.
* Daha sonra ortaya çıkan bugünkü Bulgaristan Devleti Türk değil Slav devletidir.
* Bugünkü Bulgaristan'da yaşayan Türkler, Osmanlılar zamanında balkanlara yerleştirilen Türklerdir.

Kama Bulgar Devleti: Büyük Bulgarya Devletinin yıkılmasından sonra Volga=İtil kıyılarına giden Bulgarlar burada Kama Bulgar Devletini kurdular.
* Hükümdarları Almış Han zamanında(X. yüzyıl) müslüman oldular.
* 1236'da Moğolların egemenliğine girdiler. Altınorda Devletinin parçalanmasıyla kurulan KAZAN HANLIĞInın esas kitlesini oluşturdular. (Kama Bulgarlarına bugün KAZAN TÜRKLERİ denilir.)

NOT: İtil(Kama) ulgarları benliklerini bugün de koruyarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Ancak Tuna Bulgarları Slavlar arasında yok olup gitmişlerdir. Bunda İtil Bulgarlarının İslamiyet’i, Tuna Bulgarlarının ise Hıristiyanlığı kabul etmesinin payı büyüktür.

3- HAZARLAR:
Kuzey Karadeniz ve Kafkaslar arasındaki bölgede Göktürk Devletinin yıkılmasıyla HAZAR KAĞANLIĞI kuruldu.
* Ticarette geliştiler.
* Hazar yöneticileri Museviliği benimsediler. Halk arasında Hıristiyanlık ve Müslümanlık yayılmıştı.
* Hazarlar ülkelerinde farklı dinleri içinde bulundurduklarından yüksek bir HOŞGÖRÜ vardı.

4- MACARLAR:
* Fin Ugor kavmi ile OGUR Türklerinin karışmasıyla MACAR kavmi ortaya çıkmıştır.
* 896 yılında kendi adlarını verdikleri MACARİSTAN'a gelerek devletlerini kurdular.
* X. yüzyılda Hırıstiyanlığın Katolik mezhebini benimsediler. (Bundan sonra Türklük özelliklerini kaybetmeye başladılar.)
* Almanların (Germenlerin) doğuya doğru yayılmasını engelleyerek, Balkan topluluklarının (Slavların) Germenleşmesini önlediler.

5- PEÇENEKLER:
* Karadeniz'in kuzeyinde Don ve Dinyesper nehirleri arasındaki bölgeye yerleştiler.
* Kiev Prensliğini yenerek, Rusların Karadeniz'e inmelerini engellediler.
* 1071 Malazgirt Savaşına Bizans ordusu içinde ücretli asker olarak katıldılar. Ancak Selçukluların kendileri gibi Türk olduklarını anlayınca Selçuklu ordusu saflarına katıldılar.
* Edirne ve Trakya'nın Marmara kıyılarına kadar olan toprakları Bizans'tan aldılar.
* İzmir Beyi ÇAKA BEY Peçeneklerle temas kurdu. Buna göre Çaka Bey Peçeneklerle birlik olarak Anadolu ve Rumeli'den İstanbul'u kuşatmak istiyordu. Ancak Bizans kurnaz bir politikayla, yine bir Türk topluluğu olan KUMANLAR'ı Peçenekler üzerine saldırtarak, Peçeneklerin dağılmasına sebep olmuştur.

6- KUMANLAR (KIPÇAKLAR):
* Volga'yı aşarak Avrupa'ya ve Balkanlara girmişlerdir.
* Kıpçakların Karadeniz'in kuzeyinde hakim oldukları topraklara "KIPÇAK BOZKIRLARI" denilmektedir.
* Macaristan'a giden Kıpçaklar ROMEN devletinin kurulmasında etkili olmuşlardır.
* Kıpçakların Oğuz Türkleriyle yaptığı mücadeleler DEDE KORKUT HİKAYELERİ'nin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
* CODEX CUMANİCUS (Kodeks Kumanikus); Kıpçak Türk şivesi ile yazılan Latin, Fars ve Kuman dilleri üzerine yazılmış bir sözlüktür.

7- UZLAR (OĞUZLAR):
* Tarihte Türk Milletinin siyasi, kültür ve medeniyet alanında en büyük rolü oynayan koludur.
* Oğuzlara; Bizanslılar UZ, Ruslar TORKİ veya TORK, Araplar GUZ demişlerdir.
* 24 Oğuz Boyu vardır.
* Hazar denizinin kuzeyinden bir kolu "UZ" adı ile Avrupa ve Balkanlara göç etti.
* Balkanlara gelen UZLAR Bizans ordusunu ve Bulgarları yendi. Ancak Peçenek akınları, soğuklar, salgın hastalıklar yüzünden dağılıp yok oldular.
* Uzların bir kısmı Malazgirt Savaşı sırasında Bizans Ordusu saflarından, Selçuklu Ordusuna geçtiler.

KARADENİZ'İN KUZEYİNDEN AVRUPAYA YAPILAN TÜRK GÖÇLERİNİN SONUÇLARI:
Avrupa Hunları, Bulgar, Avar, Macar, Peçenek, Kuman ve Uz Türklerinin Avrupa'ya yaptığı göçler olumlu sonuçlar getirmedi. Bu Türkler Avrupa'daki diğer halklar arasında silinip gittiler.
SEBEPLER:
1)- Hırıstiyanlık dinine girmeleri, onları Türklük özelliklerinden ayırdı.
2)- Anayurttan gelen göçlerle beslenemediler, bu yüzden kalabalık Slav toplulukları içinde milli
benliklerini kaybederek eridiler.

NOT:Türklerin Avrupa'da kurduğu yukarda saydığımız devletler, Avrupada sonradan
meydana gelen bir çok olayı sebep ve sonuçlarıyla etkilemişlerdir. Bugünkü
Avrupa'nın siyasi ve etnik yapısını büyük ölçüde bu Türk Devletleri etkilemişlerdir.

İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

1)- DEVLET YÖNETİMİ
A) DEVLET: İslamiyetten önce Türkler devlete İL veya EL demişlerdir.
Hükümdarların Ünvanları: Türkler Hükümdarlarına Şanyü,Tanhu, Hakan, Han, Yabgu, İlteber, İdi-kut,
Erkin gibi ünvanlar vermişledir.

Türk Hükümdarlarının Tahta Çıkışı Tarih Boyunca Kaç Değişik Şekilde Meydana Gelmiştir?
1- Hanedan üyeleri arasında siyasi ve askeri mücadeleyi kazanan hükümdar olarak tahta
çıkıyordu. (En sık rastlanan durum)
2- Hükümdarın rakipsiz aday olması(Bu durumda taht kavgası olmadan başa geçiyordu.)
3- Seçim Usulü (Kengeş, toy veya kurultay denilen devletin ileri gelenlerinden oluşan meclisin
toplanarak hanedan üyelerinden birini tahta geçirmesi.
4)-Ekber ve Erşed(En yaşlı ve Olgun) olanın başa geçmesi. (Bu yöntem III. Ahmet zamanından
itibaren sadece Osmanlı Devletinde uygulanmıştır.

Kimler Türk Devletlerinde Hükümdar Olabilirdi?
Hanedandan olan bütün erkeklerin hükümdar olma hakları vardı. (Kardeşler, kardeş çocukları, amca,
amca çocukları ve diğer hanedan üyeleri.)

Kut Anlayışı Nedir?
Türkler devleti yönetme yetkisinin TANRI tarafından verildiğine inanıyorlardı. Tanrı tarafından
verilen bu yönetme hakkına KUT diyorlardı.KUT'un kan yoluyla hükümdarın tüm erkek çocuklarına
geçtiğine inanıyorlardı.

Kut Anlayışı Türk Devletlerini Nasıl Etkilemiştir?
Bütün hanedan üyelerinde KUT olduğundan kendine siyasi ve askeri bakımdan güvenen kişi TAHT
KAVGASINA girebiliyordu. Bu durum Türk devletlerini ya iç savaş sonucu istkrarsızlığa, yada
bölünmeye götürüyordu.

NOT: Türk töresinde ana-babaya itaat esas olmasına rağmen, hükümdar bunun dışında tutulmuştur.
Devletin devamı için baba-oğul veya kardeşlerin birbirleriyle mücadelesi normal karşılanmıştır.
Çünkü bu sayede en güçlü ve en yetenekli kişi devletin başına geçecektir.

İkili Yönetim(Çifte Krallık) Nedir?
Türk Devletlerinde hükümdar yönetimi kolaylaştırmak için ülkeyi SOL(Doğu) ve SAĞ(Batı) olmak
üzere ikiye ayırırdı. Ortada (Merkezde) ise asıl hükümdar bulunurdu. Sağ ve Solda ise Hanedan
üyelerinden YABGU'lar bulunurdu.

B) MECLİS VE HÜKÜMET: Türk Meclislerine TOY, KURULTAY veya KENGEŞ denilirdi.
Kurultay'da devletin ana meseleleri görüşülür, hükümdarın ölümü, savaş veya milli felaketlerde
kurultay toplanırdı.
AYGUCI : Hükümet başkanı(başbakan)
BUYRUK : Bakan
TAMGACI: Dış siyaset işlerini yürüten görevliler
Eski Türk Devletlerinde diğer devlet görevlileri şunlardı:
TİGİN: Hükümdar çocukları (Tekin)
ŞAD : Diğer Hanedan mensupları
Bunların dışında İnal, inanç, tarkan, bağa, tudun, çor, külüğ, apa, ataman gibi devlet görevlileri de vardı.

2)- TOPLUM TAPISI:
Türk toplumu; Oguş : Aile
Urug :Soy=Aileler birliği
Bod(Boy) :Kabileler
Budun : Millet denilen birimlerden oluşuyordu.
Boyların başında bulunan BEY'ler, töreye göre boyu idare ederlerdi. Boyların bir araya gelmesiyle
Devlet(İL) kurulurdu.

Türk Toplumunun Özellikleri:
Halk hürdü. Herkes aynı işi yaptığından(hayvancılık) aralarında kesin
olarak SINIF'ların ortaya çıkması imkansızdı. Yaşam biçimleri GÖÇEBE
olduğundan savaşta elde ettikleri esirleri çalıştırmaya elverişli değildi.
Bu yüzden Türk toplumunda KÖLE sınıfı yoktu. Din adamları
diğer toplumlarda olduğu gibi imtiyazlı değillerdi.

3)- ORDU:
Türk Ordusunun başlıca özellikleri şunlardı:
a)- Türk ordusu ücretli değildi.
b)- Türk Ordusu daimiydi. (Kadın-erkek her an savaşa hazırdı.)
c)- Türk Ordusunun temeli ATLI askerlerden meydana geliyordu.

NOT: Türk ordu teşkilatını ilk kuran METE HAN olmuştur. Mete Orduyu 10'luk sisteme göre
teşkilatlandırmıştı. Onluk sistem daha sonra tüm Türk devletlerinde kullanılmıştır.
(Türk ordusu; Çin, Roma,Bizans, Rus ve Moğol Ordu teşkilatı üzerinde etkili olmuştur.)

Türk Ordusunu Silahları: Ok, yay, kement, kılıç, kargı, süngü, kalkan vb...

4)- HUKUK:
Türklerde yazılı olmamakla beraber, gelişmiş bir hukuk anlayışı vardı. Bu hukuk kurallarına
TÖRE(Türe) denilirdi.
Hükümdarın başkanlık ettiği ve siyasi suçlara bakan yüksek mahkemeye YARGU adı verilirdi.
YARGANLAR(Yargucu) idaresindeki mahkemeler ise adi suçlara bakarlardı.

5)- DİN VE İNANIŞ:
İslam öncesi Türklerin din ve inanışlarını şu 4 grupta toplayabiliriz:
1- Tabiat Kuvvetlerine İnanma: Dağ,ağaç, göl, kaya gibi varlıkların gizi güçlere sahip olduklarına
inanırlardı.
2- Atalar Kültü: Ölmüş büyüklere ve atalara ait hatıralar kutsal sayılır ve saygı gösterilirdi.
3- Şamanizm: Kam veya Şaman adı verilen kişilerin, kötü veya iyi ruhlarla temas sağladıklarını
inanılarak, bunların büyücülük ve sihir özelliklerine başvururlardı. Şaman inançları
Anadolu'da hala varlığını sürdürmektedir. Örneğin; Gelinlerin üzerine buğday veya para
atmak, Eşikten atlamanın uğursuz kabul edilmesi, kurşun dökmek gibi...
4- Göktanrı Dini: Türklerin İslamiyetten önceki dini Göktanrı diniydi. Bu dine göre Türkler;
* Tek bir Tanrının evreni yarattığına ve gökte oturduğuna inanıyorlardı.
* Öldükten sonra dirileceklerine inandıklarından, ölülerini atı,eşyaları ve silahıyla birlikte
gömüyorlardı.
* Cennet'e UÇMAĞ, cehenneme ise TAMU diyorlardı.
* Mezarlara ölünün,sağlığında öldürdüğü düşman sayısı kadar BALBAL adı verilen küçük heykeller
dikerlerdi. İnanışa göre, yeniden dirilecek kişi atıyla cennete gidecek, ve öldürdüğü
düşmanlar sonraki yaşamında ona hizmet edeceklerdir.
* Ölüleri içöin YOĞ adı verilen cenaze törenleri yapar, ve ardından yas tutarlardı.

Türkler arasında ayrıca Maniheizm(Mani dini), Budizm, Musevilik, Hırıstiyanlık gibi dinlerde
yayılmıştı.

6)- EKONOMİK HAYAT:
Göçebe bir hayat yaşayan Türkler belirli iki merkez arasında (yaylak-kışlak)
hayatlarını sürdürürlerdi.
* Hayvancılık temel geçim kaynağıydı. Koyun, keçi, at en çok beslenen hayvanlardı. Bunun dışında
sığır, katır ve deve de yetiştirilirdi. Beslenme ve giyimde hayvan ürünlerinden yararlanır ve
bunları satarak geçimlerini sağlarlardı.
* Tarım da gelişmişti. Arpa, buğday, darı gibi tahılları yetiştiriyorlardı.
* Savaşlarda elde edilen ganimetler ve devletlerden alınan vergiler gelir kaynaklarıydı.
* Ticaret önemli bir gelir kaynağıydı. Türk ülkeleri İPEK YOLU üzerindeydi.

NOT: Çin-Türk mücadelesinin temel nedeni İpek Yoluna hakim olmaktı.
* Ayrıca Hazar ve Bulgar ülkelerinden başlayıp, Ural, Sibirya ve Altaylar üzerinden Çin'e giden yola
KÜRK YOLU deniliyordu. Türkler bu yolun üzerinde de olduklarından sanar, samur, kunduz, vaşak gibi
av hayvanlarının kürklerinin ticaretini yapıyorlardı.

7)- YAZI, DİL VE EDEBİYAT:
Türkler tarih boyunca Göktürk, Uygur, Soğd, Brahmi, Süryani, Arap, Kiril ve Latin alfabelerini kullanmışlardır.
Göktürk (Orhun) Alfabesi: 38 harften meydana gelir. Göktürk yazısına ilk defa Orhun Nehri
kıyısındaki kitabelerde rastlandığı için ORHUN ALFABESİ de denir.
Uygur Alfabesi: 18 harften meydana gelir. Uygurlar bu alfabeyi Soğd alfabesinden yararlanarak
hazırlamışlardır.
Başlıca Türk Destanları:
Hunların(Oğuzların)--> Oğuz Kağan Destanı
İskitlerin (Saka)------> Alper Tunga Destanı
Göktürklerin----------> Ergenekon Destanı
Uygurların------------> Göç ve Türeyiş Destanları
Kırgızların-------------> Manas Destanı

Orhun Yazıtları (Göktürk Kitabeleri):
Türklerin en eski kitabeleri VI. yüzyıla ait YENİSEY kitabeleri ile, VIII. yüzyıla ait ORHUN
KİTABELERİ'dir. Yenisey kitabeleri Kırgızlar'ın mezar taşlarına yazdıkları yazılardı. Orhun
Kitabeleri II. Göktürk Devleti zamanında Bilge Kağan, Kültigin ve vezir Tonyukuk adlarına
dikilmişlerdir. YOLLUĞ TİGİN isimli bir Türk prensi tarafından yazılmışlardır. Bu yazılar 1893
yılında Danimarkalı Bilgin THOMSEN tarafından okunmuştur.
Orhun Yazıtlarının Önemi:
a)- Türk Tarihinin ve Türk Edebiyatının ilk yazılı belgeleri olmaları bakımından önemlidir.
b)- Bu kitabelerden Türklerin o günkü yaşayışlarını, inançlarını öğreniyoruz. Ayrıca kitabeler
gelecekteki Türk Milleti içinde çarpıcı öğütler vermesi bakımından önemlidirler.
8)- BİLİM VE SANAT:
* Türkler 1 yılı 365 gün 6 saat olarak hesaplayarak, 12 hayvanlı Türk Takvimini oluşturmuşlardır.
* Uygurlar tahta harflerden matbaayı ve pamuktan kağıdı yapmışlardır.
* Madencilikte özellikle de demircilikte ileri gitmişlerdir. (Kazakistan'ın başkenti Alma Ata
yakınlarında bir kurgandan çıkarılan "Altın Adam Heykeli" Türk maden sanatının ne kadar
geliştiğini gösterir.)
* Eşya ve binalarda HAYVAN USLUBÜ denilen, hayvan figürlerini kullanmışlardır.
* HALI Türklerin Dünya medeniyetine bir katkısıdır. (Altaylarda Pazırık Kurganı'nda bulunan halı
dünyanın en eski halısıdır.)

TÜRK KÜLTÜRÜNÜN ÇEVRE KÜLTÜRLERLE MÜNASEBETLERİ:
1)- Türklerin Çin Kültürüne Katkıları:
a)- Askerlik alanında
b)- Devlet Teşkilatında
c)- At kültüründe(Atı evcilleştirmede)
d)- Gök Tanrı inancıyla... Çinlileri etkilemişlerdir.
2)- Çinlilerin Türkleri Etkilediği Alanlar:
a)- Tarım ve yerleşik kültür
b)- Felsefe( Taoizm, Konfiçyüs ve Budizm)
c)- Giyim ... konularında Çinliler Türkleri etkilemişlerdir.
3)- Türklerin Moğol Kültürüne Katkıları:
Askerlik alanında, Devlet teşkilatında , Dil ve Alfabede (Uygurca ve Uygur Alfabesini
kullandılar.), Kımız yapmayı öğrettiler, Türk Töresi ve geleneklerinden, Göktanrı dininden....
etkilendiler.
 

dvrzener

Üye
Üye
Katılım
18 Şub 2021
Mesajlar
33
Puanları
8
Yaş
23
Konum
diyarbakır bagcılar
Gerçek islamiyetin geldiği her toplum mükemmel bir gelişim ve güzelleşme gösterşyor. Fakat gerçek islamiyetin altını çiziyorum. Türkiye de sözde müslüman bir ülke fakat fantezi jartiyer takımı gibi uç bir islamiyetten uzak bir eşyanın pazarlaması yapılabiliyor. Yazık cidden yazık.
 
Üst