19. VE 20. YÜZYILLARDA OSMANLI DEVLETİ ( YIKILIŞ DÖNEMİ )
Osmanlı Devleti, bu yüzyılda Fransız İhtilali sonucu yayılan Milliyetçilik akımının etkisiyle çıkan azınlık ayaklanmalarıyla uğraşmak zorunda kalmıştır. Artık elindeki toprakları korumaya çalışmış ve düzelmek için daha kapsamlı Islahatlar yapılmıştır ( Tanzimat, Meşrutiyet gibi).
1789 FRANSIZ İHTİLALİ
Nedenleri:
1- Kral ve soylular zenginlik içinde yaşarken halkın fakir olması
2- Halktan ağır vergiler alınması
3- İngiltere’de meşrutiyetle halkın daha rahat yaşaması
4- Amerikanın bağımsızlık bildirgesi
5- Bazı aydınların halkı bilinçlendirmesi
Gelişimi:
İhtilalciler 1789’da Bastil Hapishanesini basarak Fransız İhtilalini başlattı. Toplanan meclis anayasa hazırlayarak meşrutiyet ilan edildi. Böylece Fransız İhtilali gerçekleşti.
Sonuçları:
1- Yeniçağ bitti Yakınçağ başladı
2- Özgürlük, eşitlik, adalet, milliyetçilik (ulusçuluk) gibi akımlar yayıldı.
3- İmparatorluklar yıkılarak terlerine ulusal devletler kurulmaya başladı.
4- Demokrasi ve cumhuriyet yönetimleri yayıldı.
Osmanlıya Fransız İhtilalinin Etkileri:
Fransız İhtilalinin Osmanlıya olumlu ve olumsuz olmak üzere iki etkisi olmuştur.
** Olumlu etkisi: Fransız ihtilali sayesinde Osmanlıda yeni fikirler ve ıslahatlar oldu. ( Tanzimat, meşrutiyet gibi)
** Olumsuz etkisi: Osmanlı egemenliğindeki uluslar milliyetçilik akımının etkisi ile ayaklanmaya başladı.
1806 -1812 OSMANLI - RUS SAVAŞI
- Rusya’nın Eflâk ve Boğdan beylerini Osmanlılara karşı kışkırtması
- Fransa'nın kışkırtmasıyla Eflâk ve Boğdan beylerinin görevden alınması ve boğazların Ruslara kapatılması üzerine savaş başladı.
Sonuçta;
1812'de Bükreş Antlaşması yapıldı. Prut nehri iki ülke arasında sınır kabul edildi. Sırplara bazı haklar tanındı.
NOT: İlk defa, bir azınlık Bükreş antlaşmasıyla ayrıcalık elde etmiştir.
SIRP İSYANI
Neden
Fransız İhtilâlinin etkisi, yöneticilerin halka kötü davranması , ağır vergiler alınmasından ve topraklarında sık sık savaş olmasından dolayı Sırp halkı isyan etmiştir.
***Sırplar Fransız İhtilalinin etkisi ile Osmanlıya karşı ayaklanan ilk millettir.
1812 Bükreş antlaşmasıyla ayrıcalık kazanmıştır.
1829 Edirne Antlaşması ile özerk yönetime (içişlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlıya bağlı) kavuştu .
1878 Berlin Antlaşması ile bağımsızlıklarına kavuşmuşlardır.
YUNAN İSYANI
Neden:
Fransız İhtilâlinin etkisi, Rusların kışkırtması ve Etnik-i Eterya Cemiyeti'nin çalışmaları sonucunda isyan etmişlerdir.
Gelişim:
Kavalalı Mehmet Paşa isyanı bastırmış, ancak Avrupa ülkeleri Yunanistan'a bağımsızlık verilmesinden yana olduklarından bu olaya karşı çıkarak Navarin'de (1827) Osmanlı donanmasını yakmışlardır. Bunun üzerine Osmanlı -Rus Savaşı yapıldı. Osmanlılar yenildiler.
Sonuç:
Osmanlı Devleti zorunlu olarak Edirne Antlaşması'nı imzalamıştır (1829). Yunanistan'a bağımsızlık verilmiştir. Mora’da Yunanlılara bırakıldı. Ayrıca Rus ticaret gemileri boğazlardan serbest geçiş hakkı elde etmiştir.
NOT: Akdeniz'de dengenin bozulduğunu ileri süren Fransa 1830'da Cezayir'i işgal etti.
KAVALALI MEHMET ALİ PAŞA AYAKLANMASI
Nedenleri:
Mora'daki Yunan isyanını bastıran Mehmet Ali Paşa'ya Mora Valiliği verilecekti. Mora Yunanlılarda kalınca Mehmet Ali Paşa Suriye Valiliğini istedi. II. Mahmut Kabul etmeyince oğlu İbrahim Paşa Adana ve Konya'ya ilerledi. Suriye'de Osmanlı Ordusunu yenmesi sonucunda Osmanlı Devleti, Mehmet Ali Paşa'ya karşı Rusya ile anlaşmıştır. Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa Osmanlı Devleti'ne karşı isyan etmiştir.
Gelişim:
Rusya'nın devreye girmesi bazı Avrupa ülkelerini rahatsız etmiş ve Mısır sorunu uluslararası bir boyut kazanmıştır. İngiltere'nin devreye girmesi ile Kütahya Antlaşması imzalanmıştır (1833).
Buna göre:
1. Mehmet Ali Paşa'ya Mısır valiliğine ek olarak Suriye ve Girit Valiliği oğluna Cidde valiliği ve Adana çevresinin vergi toplama hakkı verilmiştir.
2. Vali'nin yeniden isyan edebileceğini düşünen II. Mahmut'un Rusya ile dostluk antlaşması olan Hünkâr iskelesi Antlaşması'nı (1833) imzalaması boğazlar sorununu gündeme getirmiştir. Çünkü bu antlaşmaya göre savaşta iki devlet birbirine yardım edecek ve Osmanlıya saldırıda Ruslar Boğazlara inebilecekti.
3. Mehmet Paşa ile tekrar savaş başladı. Mehmet Paşa Nizip’te Osmanlı ordusunu yendi. Rusya’nın karışmasını istemeyen İngiltere araya girerek Mehmet Ali Paşa ile Osmanlı arasında Londra Antlaşması imzalatıldı.
Londra Antlaşması (1840)
Buna göre; Mısır sorunu çözümlendi. Mısır, Osmanlı Devleti'ne bağlı kalmakla beraber yönetimi Kavalalı Mehmet Ali ve çocuklarına bırakılacaktı.
Londra Boğazlar Sözleşmesi (1841) :
Osmanlı - Rus yakınlaşması diğer ülkeleri rahatsız etmiş bu amaçla Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır. Buna göre:
— Boğazların denetimi Osmanlı'ya, bırakılmış ve barış döneminde boğazlardan savaş gemilerinin geçişi yasaklanmıştır. Böylece Boğazlar uluslar arası statü (değer) kazandı.
NOT: Bu antlaşma, Hünkâr İskelesi Antlaşması ile kazanılan Boğazlardaki Rus ayrıcalıklarına son vermiştir.
Kırım Savaşı 1853–1856
Rusya'nın boğazlar almak, Osmanlı topraklarını paylaşmak istemesi ve kutsal yerler sorununu bahane ederek savaş açtı. Ancak Avrupa ülkelerinin Osmanlı Devleti'ni desteklemesi sonucunda Rusya yapılan savaşta yenilmiştir. Buna bağlı olarak 1856 yılında Paris Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşmaya göre: Osmanlı Devleti Avrupa devleti sayılmış, Eflak ve Boğdan'a özerklik verilmiş Karadeniz'in tarafsız bir deniz olduğu karara bağlanmıştır.
*** Osmanlı ilk kez bu savaşta dış borç aldı ( İngiltere’den)
*** Paris Antlaşması öncesi Osmanlı Islahat fermanını yayınlamıştır.
1877–1878 Osmanlı Rus Savaşı (93 Harbi)
Fransa'nın Almanya'ya yenilmesi sonucunda Avrupa'nın güçler dengesi bozuldu. Rusya'nın Karadeniz'in tarafsızlığına karşı çıkması sonucunda İstanbul Konferansı'nın toplanmasına karar verilmiştir. Alınan kararlara Osmanlı Devleti'nin karşı çıkması sonucunda savaş çıkmıştır. Savaşı Rusya kazanmış Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması imzalanmıştır. Buna göre: Bulgaristan Krallığı kurulmuş Sırbistan, Eflak, Boğdan ve Karadağ bağımsızlığına kavuşmuş Kars, Ardahan, Batum ve Doğubayazıt Ruslara verilmiştir. Girit ve Ermenistan'da ıslahatlar yapılacaktı.
NOT: Avrupa devletlerinin araya girmesiyle Ayastefanos Antlaşması tanınmadı. Yerine Berlin Antlaşması yapıldı._
Berlin Antlaşması (1878)
- Sırbistan, Romanya ve Karadağ'a tam bağımsızlık verilmiş
- Kars, Ardahan, Batum Rusya'ya Doğubayazıt Osmanlı Devleti’ne bırakılmıştır.
- Girit ve Ermenistan'da ıslahatlar yapılacaktı.
- Büyük Bulgaristan krallığı üç bölüme ayrıldı (Makedonya - Doğu Rumeli - Asıl Bulgaristan).
- Makedonya ıslahat yapma koşuluyla, Osmanlılara bırakıldı.
- Doğu Rumeli özerk olacaktı.
NOT: Osmanlı - Alman yakınlaşmasının başlangıcıdır.
İlk Ermeni sorununu ortaya çıkmıştır.
İstanbul konferansının toplandığı zaman, Avrupalıları etkileyebilmek için, I. Meşrutiyet ilân edildi.
Ermeni sorunu:
Ø Yıllardır dost yaşadığımız Ermeniler ilk defa 1877–1878 Osmanlı Rus Savaşı sırasında isyan ettiler.
Ø Ermeniler, Hınçak ve Taşnak Cemiyetlerini kurarak Osmanlı içinde faaliyetlere başladılar. II. Abdülhamit’e suikast girişimde bulundular. Van, Muş , Bitlis gibi illerde ayaklanmalar çıkardılar.
Ø Dünya Savaşı başlayınca Osmanlı 1915’te Tehcir Kanununu ( Göç Kanunu) çıkararak Anadolu’daki Ermenileri Suriye’ye göç ettirdi. Ancak günümüzde Ermeniler bu dönemde 1,5 milyon Ermeni öldürüldü diyerek Soykırım (kökünü kurutma) İddialarında bulunmaktadır.
Ø Bu dönemde savaştan, açlıktan ve çete savaşlarında dolayı Ermeniler öldüğü doğrudur; ancak iddia edildiği gibi bir soykırım yapılmamıştır. Zaten o dönemde Ermenilerin hepsi 1,5 milyon etmiyordu. Ayrıca biz günümüzde arşivlerimizi açtığımız halde Ermeniler arşivlerini açmamaktadır. Bu soykırım iddialarının amacı Türkiye’yi yıpratmak ve topraklarımızdan pay alabilmektir.
Panslavizm Politikası:
Rusya ve diğer devletlerin Balkanlardaki Slav ırkını birleştirme ve bağımsızlığa kavuşturma bahanesiyle Slavları Osmanlıya karşı kullanmalarına verilen addır.
Osmanlı Devleti, bu yüzyılda Fransız İhtilali sonucu yayılan Milliyetçilik akımının etkisiyle çıkan azınlık ayaklanmalarıyla uğraşmak zorunda kalmıştır. Artık elindeki toprakları korumaya çalışmış ve düzelmek için daha kapsamlı Islahatlar yapılmıştır ( Tanzimat, Meşrutiyet gibi).
1789 FRANSIZ İHTİLALİ
Nedenleri:
1- Kral ve soylular zenginlik içinde yaşarken halkın fakir olması
2- Halktan ağır vergiler alınması
3- İngiltere’de meşrutiyetle halkın daha rahat yaşaması
4- Amerikanın bağımsızlık bildirgesi
5- Bazı aydınların halkı bilinçlendirmesi
Gelişimi:
İhtilalciler 1789’da Bastil Hapishanesini basarak Fransız İhtilalini başlattı. Toplanan meclis anayasa hazırlayarak meşrutiyet ilan edildi. Böylece Fransız İhtilali gerçekleşti.
Sonuçları:
1- Yeniçağ bitti Yakınçağ başladı
2- Özgürlük, eşitlik, adalet, milliyetçilik (ulusçuluk) gibi akımlar yayıldı.
3- İmparatorluklar yıkılarak terlerine ulusal devletler kurulmaya başladı.
4- Demokrasi ve cumhuriyet yönetimleri yayıldı.
Osmanlıya Fransız İhtilalinin Etkileri:
Fransız İhtilalinin Osmanlıya olumlu ve olumsuz olmak üzere iki etkisi olmuştur.
** Olumlu etkisi: Fransız ihtilali sayesinde Osmanlıda yeni fikirler ve ıslahatlar oldu. ( Tanzimat, meşrutiyet gibi)
** Olumsuz etkisi: Osmanlı egemenliğindeki uluslar milliyetçilik akımının etkisi ile ayaklanmaya başladı.
1806 -1812 OSMANLI - RUS SAVAŞI
- Rusya’nın Eflâk ve Boğdan beylerini Osmanlılara karşı kışkırtması
- Fransa'nın kışkırtmasıyla Eflâk ve Boğdan beylerinin görevden alınması ve boğazların Ruslara kapatılması üzerine savaş başladı.
Sonuçta;
1812'de Bükreş Antlaşması yapıldı. Prut nehri iki ülke arasında sınır kabul edildi. Sırplara bazı haklar tanındı.
NOT: İlk defa, bir azınlık Bükreş antlaşmasıyla ayrıcalık elde etmiştir.
SIRP İSYANI
Neden
Fransız İhtilâlinin etkisi, yöneticilerin halka kötü davranması , ağır vergiler alınmasından ve topraklarında sık sık savaş olmasından dolayı Sırp halkı isyan etmiştir.
***Sırplar Fransız İhtilalinin etkisi ile Osmanlıya karşı ayaklanan ilk millettir.
1812 Bükreş antlaşmasıyla ayrıcalık kazanmıştır.
1829 Edirne Antlaşması ile özerk yönetime (içişlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlıya bağlı) kavuştu .
1878 Berlin Antlaşması ile bağımsızlıklarına kavuşmuşlardır.
YUNAN İSYANI
Neden:
Fransız İhtilâlinin etkisi, Rusların kışkırtması ve Etnik-i Eterya Cemiyeti'nin çalışmaları sonucunda isyan etmişlerdir.
Gelişim:
Kavalalı Mehmet Paşa isyanı bastırmış, ancak Avrupa ülkeleri Yunanistan'a bağımsızlık verilmesinden yana olduklarından bu olaya karşı çıkarak Navarin'de (1827) Osmanlı donanmasını yakmışlardır. Bunun üzerine Osmanlı -Rus Savaşı yapıldı. Osmanlılar yenildiler.
Sonuç:
Osmanlı Devleti zorunlu olarak Edirne Antlaşması'nı imzalamıştır (1829). Yunanistan'a bağımsızlık verilmiştir. Mora’da Yunanlılara bırakıldı. Ayrıca Rus ticaret gemileri boğazlardan serbest geçiş hakkı elde etmiştir.
NOT: Akdeniz'de dengenin bozulduğunu ileri süren Fransa 1830'da Cezayir'i işgal etti.
KAVALALI MEHMET ALİ PAŞA AYAKLANMASI
Nedenleri:
Mora'daki Yunan isyanını bastıran Mehmet Ali Paşa'ya Mora Valiliği verilecekti. Mora Yunanlılarda kalınca Mehmet Ali Paşa Suriye Valiliğini istedi. II. Mahmut Kabul etmeyince oğlu İbrahim Paşa Adana ve Konya'ya ilerledi. Suriye'de Osmanlı Ordusunu yenmesi sonucunda Osmanlı Devleti, Mehmet Ali Paşa'ya karşı Rusya ile anlaşmıştır. Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa Osmanlı Devleti'ne karşı isyan etmiştir.
Gelişim:
Rusya'nın devreye girmesi bazı Avrupa ülkelerini rahatsız etmiş ve Mısır sorunu uluslararası bir boyut kazanmıştır. İngiltere'nin devreye girmesi ile Kütahya Antlaşması imzalanmıştır (1833).
Buna göre:
1. Mehmet Ali Paşa'ya Mısır valiliğine ek olarak Suriye ve Girit Valiliği oğluna Cidde valiliği ve Adana çevresinin vergi toplama hakkı verilmiştir.
2. Vali'nin yeniden isyan edebileceğini düşünen II. Mahmut'un Rusya ile dostluk antlaşması olan Hünkâr iskelesi Antlaşması'nı (1833) imzalaması boğazlar sorununu gündeme getirmiştir. Çünkü bu antlaşmaya göre savaşta iki devlet birbirine yardım edecek ve Osmanlıya saldırıda Ruslar Boğazlara inebilecekti.
3. Mehmet Paşa ile tekrar savaş başladı. Mehmet Paşa Nizip’te Osmanlı ordusunu yendi. Rusya’nın karışmasını istemeyen İngiltere araya girerek Mehmet Ali Paşa ile Osmanlı arasında Londra Antlaşması imzalatıldı.
Londra Antlaşması (1840)
Buna göre; Mısır sorunu çözümlendi. Mısır, Osmanlı Devleti'ne bağlı kalmakla beraber yönetimi Kavalalı Mehmet Ali ve çocuklarına bırakılacaktı.
Londra Boğazlar Sözleşmesi (1841) :
Osmanlı - Rus yakınlaşması diğer ülkeleri rahatsız etmiş bu amaçla Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır. Buna göre:
— Boğazların denetimi Osmanlı'ya, bırakılmış ve barış döneminde boğazlardan savaş gemilerinin geçişi yasaklanmıştır. Böylece Boğazlar uluslar arası statü (değer) kazandı.
NOT: Bu antlaşma, Hünkâr İskelesi Antlaşması ile kazanılan Boğazlardaki Rus ayrıcalıklarına son vermiştir.
Kırım Savaşı 1853–1856
Rusya'nın boğazlar almak, Osmanlı topraklarını paylaşmak istemesi ve kutsal yerler sorununu bahane ederek savaş açtı. Ancak Avrupa ülkelerinin Osmanlı Devleti'ni desteklemesi sonucunda Rusya yapılan savaşta yenilmiştir. Buna bağlı olarak 1856 yılında Paris Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşmaya göre: Osmanlı Devleti Avrupa devleti sayılmış, Eflak ve Boğdan'a özerklik verilmiş Karadeniz'in tarafsız bir deniz olduğu karara bağlanmıştır.
*** Osmanlı ilk kez bu savaşta dış borç aldı ( İngiltere’den)
*** Paris Antlaşması öncesi Osmanlı Islahat fermanını yayınlamıştır.
1877–1878 Osmanlı Rus Savaşı (93 Harbi)
Fransa'nın Almanya'ya yenilmesi sonucunda Avrupa'nın güçler dengesi bozuldu. Rusya'nın Karadeniz'in tarafsızlığına karşı çıkması sonucunda İstanbul Konferansı'nın toplanmasına karar verilmiştir. Alınan kararlara Osmanlı Devleti'nin karşı çıkması sonucunda savaş çıkmıştır. Savaşı Rusya kazanmış Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması imzalanmıştır. Buna göre: Bulgaristan Krallığı kurulmuş Sırbistan, Eflak, Boğdan ve Karadağ bağımsızlığına kavuşmuş Kars, Ardahan, Batum ve Doğubayazıt Ruslara verilmiştir. Girit ve Ermenistan'da ıslahatlar yapılacaktı.
NOT: Avrupa devletlerinin araya girmesiyle Ayastefanos Antlaşması tanınmadı. Yerine Berlin Antlaşması yapıldı._
Berlin Antlaşması (1878)
- Sırbistan, Romanya ve Karadağ'a tam bağımsızlık verilmiş
- Kars, Ardahan, Batum Rusya'ya Doğubayazıt Osmanlı Devleti’ne bırakılmıştır.
- Girit ve Ermenistan'da ıslahatlar yapılacaktı.
- Büyük Bulgaristan krallığı üç bölüme ayrıldı (Makedonya - Doğu Rumeli - Asıl Bulgaristan).
- Makedonya ıslahat yapma koşuluyla, Osmanlılara bırakıldı.
- Doğu Rumeli özerk olacaktı.
NOT: Osmanlı - Alman yakınlaşmasının başlangıcıdır.
İlk Ermeni sorununu ortaya çıkmıştır.
İstanbul konferansının toplandığı zaman, Avrupalıları etkileyebilmek için, I. Meşrutiyet ilân edildi.
Ermeni sorunu:
Ø Yıllardır dost yaşadığımız Ermeniler ilk defa 1877–1878 Osmanlı Rus Savaşı sırasında isyan ettiler.
Ø Ermeniler, Hınçak ve Taşnak Cemiyetlerini kurarak Osmanlı içinde faaliyetlere başladılar. II. Abdülhamit’e suikast girişimde bulundular. Van, Muş , Bitlis gibi illerde ayaklanmalar çıkardılar.
Ø Dünya Savaşı başlayınca Osmanlı 1915’te Tehcir Kanununu ( Göç Kanunu) çıkararak Anadolu’daki Ermenileri Suriye’ye göç ettirdi. Ancak günümüzde Ermeniler bu dönemde 1,5 milyon Ermeni öldürüldü diyerek Soykırım (kökünü kurutma) İddialarında bulunmaktadır.
Ø Bu dönemde savaştan, açlıktan ve çete savaşlarında dolayı Ermeniler öldüğü doğrudur; ancak iddia edildiği gibi bir soykırım yapılmamıştır. Zaten o dönemde Ermenilerin hepsi 1,5 milyon etmiyordu. Ayrıca biz günümüzde arşivlerimizi açtığımız halde Ermeniler arşivlerini açmamaktadır. Bu soykırım iddialarının amacı Türkiye’yi yıpratmak ve topraklarımızdan pay alabilmektir.
Panslavizm Politikası:
Rusya ve diğer devletlerin Balkanlardaki Slav ırkını birleştirme ve bağımsızlığa kavuşturma bahanesiyle Slavları Osmanlıya karşı kullanmalarına verilen addır.